Vísir - 07.02.1976, Síða 9

vism Laugardagur 7. febrúar 1976.
9
í atvinnumálum
aldraðra
lagar sig aö breyttum aöstæöum
i tima. Gallinn er sá, aö fdlk
skipuleggur ekki elli sina hér á
landi.
1 könnuninni var fólk spurt,
hvenær þaö ætlaöi aö hætta aö
vinna og hvaö það hefði hugsað
sér aö gera I framtiðinni. Það
kom i ljós, að fólk reiknar ekki
með ellilifeyristima eöa iöju-
leysistima. Það hugsar sér að
vinna jafnvel þangað til það
deyr.
„Fyrir þessu eru ýmsar
ástæöur,” sagöi Jón. „Þetta fólk
er aliö upp á tima, þar sem
tómstundir þýddu annaö en þær
gera i dag. Þá var tilveruréttur-
inn bundinn við það aö geta séð
fyrir sér.”
Það er heldur ekki ástæöa aö
ætlast til þess af öldruöum, aö
þeir reikni með rólegu ævi-
kvöldi i þvi vinnukapphlaupi,
sem rikir i kringum þá.
Þá kemur það til, aö atvinnu-
framboöið hefur veriö mikiö
undanfariö og hefur þaö gert
fólki kleift að fá vinnu án þess
aö þurfa aö taka tillit til þess
hvort það ráöi við hana.
Vandinn er of slitið fólk i of
erfiöri vinnu og einnig er of
margt fólk i of stóru húsnæði,
sem skapar þvi aðeins erfið-
leika. Fólk gerir ekki ráðstafan-
ir til að búa sig undir ellina
og bælir jafnvel alveg
tilhugsunina um það niður, að
það verði nokkurn tima gamalt
og óvinnufært.
Fólk getur sjálft með ýmsu
móti komist hjá þvi að lenda i
aðstæðum, sem það ræður ekki
við. Það gæti skipt um vinnu,
þegar aldurinn færist yfir, ef
hún er erfið og jafnvel minnkað
við sig og unnið hálfan daginn.
Einnig getur fólk skipt um
húsnæði og minnkað þannig
vinnuna heima fyrir.
Vilja auka
möguleika aldraðra
Jón sagði, að aðgeröir þær,
er stungið væri upp á i skýrsl-
unni, miðuðu flestar i þá átt að
skapa fólki, sem komið er yfir
Tómstundaiðja og létt
störf veita mönnum llfs-
fyllingu án þess að of-
bjóða kröftum þeirra.
Jón sagði, að sú þróun, sem
hafin væri hjá stofnuninni að
gera kannanir á ýmsum þáttum
félagsmálanna og gera tilraunir
með nýjungar, sé mjög æskileg.
Með þeim hætti mætti búast við
varanlegri úrbótum á hinum
ýmsu vandamálum.
„Meginhluta þess, sem kallað
er vandamál aldraðra, má
rekja til þess að fólk hefur ekki
skipulagt þann hluta ævinnar
fyrirfram”, sagði Jón Björns-
son, sálfræðingur, I viðtali við
VIsi.
Jön Björnsson hefur með
höndum sálfræðiþjónustu við
fjölskyldudeild Félagsmála-
stofnunar ReykjaVikurborgar.
Hann er að ljúka skýrslu um at-
vinnuástand aldraðra og ör-
yrkja og mun hún koma út á
næstunni.
viðhorf
Tvenns konar
vandamál aldraðra
— Hvað er það sem þú fjallar
um i skýrslu þintri?
„Ég gerði könnun á þvi hvert
væri ástandið i atvinnumálum
aldraðra og öryrkja, hvað væri
þörf á að gera i þeim málum og
hvaða möguleikar væru á úrbót-
um. Sá hluti skýrslunnar, sem
snýr að öldruðum er að verða
tilbúinn, en þar i verða tillögur
um aðgerðir fyrir báða hópana.
Það kom i ljós, að vandamál
aldraðra i sambandi við vinnu
eru tvenns konar:
1 fyrsta lagi er um að ræða
fólk sem er hætt vinnu, vill
vinna áfram, en fær ekki vinnu.
I öðru lagi stunda margir
vinnu áfram eftir að vinnugeta
þeirra hefur minnkað vegna
aldurs og vinnan er farin að of-
bjóða þeim. Þetta fólk hefur
ekki aðlagað sig breyttum að-
stæðum, ofgerir sér og verður
Jón Björnsson telur fólk þurfa
að skipuleggja ævikvöld sitt
fyrirfram. Ljósm.JIM
þá oft jafnvel alveg ófært til
vinnu fyrir aldur fram.”
Fólk skipuleggur
ekki ellina
„Það má koma i veg fyrir
þetta seinna vandamál. ef fólk
Lifið hefur upp á margt annað að bjóða en vinnu
r,i vimiaii er oi eruo enuisi
vinnuþrek manna ekki eins vel
og þeir þurfa ef til vill að hætta
vinnu fyrir aldur fram.
miðjan aidur, aðlögunarmögu-
leika að sinni eigin öldrun gagn-
vart vinnu. Þar nægir ekki að
hafa einn möguleika, þeir þurfa
að vera margir, svo hægt sé að
mæta einstaklingsþörfum.
Dæmi um aðgerðir, sem til
greina koma er að fólki verði
gert auðveldara að skipta um
vinnu úr þyngri i léttari vinnu.
Það þyrfti að auðvelda fólki að
læra nýtt starf á ofanverðum
aldri. Námsgeta verður ekki svo
mikið minni með aldrinum, en
fordómar eru mjög rikjandi i
þeim efnum. Aldraö fólk getur
auðveldlega lært nýtt starf, en
það þarf ef til vill aðrar
kennsluaðferðir.
Þá er stungið upp á þvi, að
einhver aðili taki að sér að
geyma og vernda ákveðin störf i
þjóðfélaginu, sem ekki eru
krefjandi, eins og t.d. vörslu-
störf ýmiss konar. Þetta hlut-
verk gæti einhver opinber aðili,
sem þegar er til staðar i þjóð-
félaginu tekið að sér.
Einnig mætti auka mjög
möguleika aldraðra ef einhver
hefði frumkvæði að þvi að störf-
um væri meira skipt i tvennt,
þannig að meira verði um hálfs-
dagsstörf en nú er. Þetta er
smávægilegt skipulagsatriði og
mjög viða hægt að koma þessu
við.
„Það þarf sem sagt tvennt að
komatil: hugarfarsbreyting hjá
fólkinu sjálfu og skipulags-
breyting til að gera aðlögunina
mögulega,” sagði Jón. „Fólk er
alltof einckorðað við að það eigi
að vinna, að öðrum kosti sé það
einskis nýtt. Það þarf að útrýma
þvf hugarfari, að tilverurétt-
urinn sé tengdur vinnu.”
Aldraðir sem
hagsmunahópur
„Aldrað fólk virðist mun
kröfuminna hér á landi en við-
ast annars staðar. Ýmsir minni
hagsmunahópar hafa myndað
þrýstihópa, en hef hefur hinn
stóri hópurfólks.sem kominn er
á ellilifeyrisaldur ekki haft
samstöðu um hagsmuni sina.
Viða i heiminum eru aldraðir
farnir að hópa sig saman og það
er ekkert sem mælir gegn þvi að
það sama geti gerst hér. Ef
aldraðir mynduðu með sér sam-
tök, gætu þeir orðið mjög sterkt
pólitiskt afl, þó ekki væri nema
vegna f jöldans. I Danmörku eru
aldraðir nú orðnir eins konar
samningsaðilar um ellilifeyri.
Það verða aldrei neinir
miskunnsamir samverjar, sem
leysa endanlega vandamál
aldraðra. Þeir verða að sjá þau
sjálfir og þrýsta á um að bætt
sé úr þeim,” sagði Jón Björns-