Tíminn - 04.07.1968, Qupperneq 9

FIMMTUDAGUR 4. júlí 1968.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulitrúi ritstjórnar: Tómas Karisson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur I Eddu-
húsinu, simar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. ' Af-
greiðslusimi: 12323. Auglýsingasimi; 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán. innanlands — 1
lausasölu kr. 7.00 eiint. — Prentsmiðjna EDDA h. t
Geigvænlegt útlit
í gær voru einhverjar vonir taldar til, að síldveiði-
dedlan væri að leysast, og xná með sanni segja, að það
sé á elleftu stundu. Síld er á miðum, og flotar Norð-
manna og Rússa þar að verki, en tómur gjaldeyrissjóður
landsins hrópar á síldina. Er ekki furða, þótt maður
segi við mann, að nær hefði ráðherrunum verið að glíma
drengilega við vandamál dagsins og kosta sér öllum til
þess, í stað þess að hamast við að^skipa þjóðinni að
kjósa ákveðið forsetaefni og sletta sér með því fram
í mál, sem þjóðin var búin að segja þeim, að hún.ætlaði
að ráða án leiðsagnar þeirra.
Staða bankanna við útlönd, eða gjaldeyrisstaðan, ber
nú illa glæsinafnið „gjaldeyrisvarasj6ðurinn“. í maílok
hékk hann, eða gjaldeyrisinneign bankanna, í 500 millj.
króna á núverandi gengi, en var á sama tíma í fyrra
1600 millj. á þáverandi gengi og talinn hafa rýrnað
ískyggilega þá. Stutt vörukaupalán, sem verður að borga
- á næstu vikum og mánuðum, voru í apríllok yfir 900
milljóni-r, og hafa víst Htið lækkað. Sá góði og gildi
„gjaldeyrisvarasjóður“ er því í raun og ve-ru aðeins
sk-uld á hlaupareiknin-gi sem stendur. Þetta er geigvæn-
leg staðreyn,d. ^
Sé litið á stöðu ríkissjóðs, verður það einnig uppi á
boningi, að þar hafa skuldirnar h-rúgazt upp síðustu
mánuði eða vaxið eins og gorkúlur á haug. Það hefur
komið fram í fréttum, að í síðasta mánuði var lausaskuld
ríkissjóðs og ríkiss-tofnana við Seðlabankann hátt á
sjötta hundrað milljónir króna, og er sú tala gersamlega
áður óþek-kt fyrirbæri í rikisbúskapnum. Á sama tíma.
í fyrra var sams konar skuld ríkissjóðs og stofnana hans
við Seðlabankann um hundrað milljónir, og síðustu ár
og áratugi hefur hún oftast leikið á einu til tveimur
milljónahundruðum, eða jafnve-1 verið þar innstæða
,á stundum.
Því er þó engan ve-ginn til að drei-fa til skýringa á
þessari hraksmá-narle-gu stöð-u ríkissjóðs, að tekjur hans
hafi brugðizt, því að s-kattlagningin var stóraukin, svo
sem kunnugt er á síðasta þingi, og gjöld hafa innheimzt
svipað og áður, enda vel u-m alla slika hnúta búið. Ekki
verður það heldu-r til skýringar, að innflutnings-gjöld
hafi stórminnkað enn, því að ríkisstjórnin hef-ur ekki
þorað að veita neitt viðnám til varnar gjaldeyriseign-
inni af ótta við að ríkissjóður missi spón sinn.
Lausaskuld rífci-ssjóðs við Seðlabank-ann er því tal-andi
og tölulegur vitnisburður um það, að þetta fjárhags-
ön-gþveiti er engan veginn allt að kenna markað-serfið-
leikum, lágvirði og söl-utregðu eðá aflaleysi og óáran,
heldu-r eigi síður ún*æðaleysi rikisstjórnarinnar og ger-
samlegri uppgjöf. Hún hefur nú setið og horft á það
ráðvana undanfarna mánuði og misseri, hvernig þjóðin
og hagur landsi-ns sekkur dýpra og dýpra í þetta fjár-
hagsön-gþveiti og nið-ur í algeran gjaldeyrisskort og reyn-
.ir ekki að hreyfa litlafingur til viðnáms.
í beinu framh-aldi af þess-u og sem afleiðin-g sam-
dráttar kreppir nú æ meira að almenningi vegna minni
atvinn-u, sívaxandi dýrtíðar og kreppu. Naumustu
þurftargjöld heimilanna verða æ meiri og örðugra fyrir
heimilisfeður að láta enda tekna og gjalda ná saman.
Kunnur íslendingur kallaði minningabó-k sína Að
synda eða sökkva. Það hefur löngum verið glögg og
rétt lýsing á lífsbaráttu íslendinga, þjóðar sem einstakl-
inga, og er enn. Við höfum búið við það böl síðustu
árin að hafa ríkisstjórn, sem ekki reynir að synda, en
unir ánægð ár og dag í ráðherrastólunum við að sökkva
— og sökkva.
TIMINN 9
JAMES RESTON:
Fylgi McCarthys byggist mest á
ándstöðu gegn Vietnam stríðinu
En jafnframt er hann frábrugðinn öðrum stjórnmálamönnum.
EUGENE MCCARTHY
VrN-SÆIjDIR Eoi-gene Mc
Carth-ys öldungad-eiildarlþing-
manns frá Mi-nneso-ta htjóta
að vera forvitnilegasta fyrir-
brigði bandarískra stjórnmála
síðan árið 1940 að We-ndiell
Wi-lkie náði útnefning-u sem
forsetaefni.
Bl-aðamennirnir, skoðanakann
endur, forsetinn og Republik
anar hafa -vanmetið McCarthy
frá upphafi og honum hefir
jafnvel orðið þetba á sj-álfum.
Taapast líður svo dagur, að
einli-ver tak-i sér -e’kki fyrir
hend-ur að lýsa því skilmerki-
lega og nákvæml-ega, hvers
vegna komi ekki til mál-a að
hann verði tiilnefndur sem for
setaefni.
Þcrá-tt fyrir þetta brá Mc
Carth-y sér tii New York nún-a í
síðustu vku júní o-g tókst að
safna 900 þúsund d-o-llurum í
einni söfnun o-g sko-ðan-akannan
ir sýna, að fyl-gi hans heldur á-
fram a'ð aukast.
ÞETTA virðist eikum stafa
af -þvi, að hann lætur risandi
öldu styrjaldarandúðar bera
sig fram, og hún er mikiu öfl
ugri en atvinnustjórnmálamenn
irnir haf-a gert ráð f-yrir. Styrj
öldin í Vietnam samtímis erfið
leikunu-m í stórhorgu-num
heima fiyrir á efalaust sinn
þátt í að leiða á ný í ltjiós n-okk
uð af hi-nni gömlu, bandarísku
ein-anigrunarstefnu, sem enn er
ekíki swo ýkja djúpt á. Þetta
kann að reynast piiðut hiolilt fyr
ir þjóðina, en McCarthy kemur
það vel.
Skrár um falína herm-enn í
Vietn-am styrj-öldinni eru ekk-i
birtar j-af-n ræk-ilega og táðkazt
hefir í fyrri styrjiöldum Banda
ríkjam-ann-a. Sérhver ný skrá
virðist þó vatn á myllu Mc
Oarthys. Mannfailið síðast
liðna vi-ku var minna en það
hefir áður verið undangengna
tvo mánuði, eða aðeins 299. En
áð þessu meðtöidu var m-ann
fallið á fyrstu sex mián-uðum
ársins komið uipip í 9370, eða að
eins örli-tlu minna en mannfali
Bandaríkjiamanna aiit árið
1967, sem n-am 9419.
MOCARTHY ræ'ðir fllest mál
rólega og æsingala-ust. Humph
rey varaforseti, Nixon og
Rockefeller h-afa a-llir verið 6-
ákveðnir í afstöðu sinni til
styrjaidarinhar, en afstaða
McCarthys hefir yfirieitt verið
Ijós og ákveði-n í því efni. Hon-
um hefir tekizt að sannfæra
þorra m-an-na urn, að vœri hann
forseti myndi hann binda enda
á styrjöldina með þvi a'ð hverfa
á brott frá suð-austur As-íu m-eð
band-aríska herinn ef nauðsyn
krefði. Og þeir kj-ósendur, sem
eru fyigjandi þessari afstöð-u,
eru nœgilega margir til þess,
að hnnum ver'ði ekki þokað úr
banáttunni að svo stöddu.
En fl-eira v-erður þó tii þeeés
að vaida þvi, að aðrir frambjóð
endur hafa enn beig af hon-
u-m. Hann er ti-1 dæmis svo frá
bru-gðinn venjulegum stjórn-
miál-amönnum að allri framikomu
og aðferð, að ákveðnu-m stuðn
ingsmönnum h-ans þykir stund
um nóg um. En Johnson for-
seti er búinn að gegna því
starfi í fimm ár og fjölmargt
fólk virðist <rði'ð svo þreytt á
fram-komu venjulegra atvinnu-
stjórnmiálamanna að það tekúr
kyrríátum og yfiri-ætislausum
man-ni opnutn örmum.
Þessi mismunur á framkomu
verð-ur McCarthy til fram-
dráttar, einkum m-eðail kvenn-a,
sem enu en-n þreyttari á ofbeldi,
stjórnmálabJekkingum og nið
urbælingum en aðrir þjóðfé-
lagsþegnar í Bandaríkjunum.
MCCARTHY íhugar máiin,
sem hann er að ræða u-m, og
virðist jafnvel hugsa á-ður en
h-ann talar,- en það kemur á
óvart hjá stjórn-málamanni. Vel
má vera, að þessi athugunar-
o-g efasemdiablær sé fagna'ðar-
efni viðk-væmu og hógiwæru
fólki, sem o-flbý'ður umiby-ltinigar
andi aldarfarsins, end-a þótt að
hann sé tii ömunar ábafamönn
um, sem vilja að hann æpi að
„föntunum“, sem með völdin
fara.
Leiðtogar sumra skipulagðra
hópa kj-ósenda, svo sem blökku
manna og verkalýðsfélaganna,
eru mjög óánægðir með afstöðu
MeCarthys. Hann teikur ekki
nægil-ega vei undir hin-a á-
köfu tilfinningar þeirra og n-eit-
ar að kaupa atkvæði þeirra því
verði að ger-a hleypidóma
þeirra að sínum. Að þessu leyti
férst honum eins og Ad-lai Stev
enson vini hans í kosningabar-
áttunni árið 1952.
Háreysti sam-herjanna vir'ðist
j-afnvel verða McCarthy til öm
unar. Hann lœtur sér naumast
nægj-a að reyna að þag-ga n-iður
í þeim, heldur virðist hann
jafnvel gefa í skyn, að hann
hef-ði Idrei h-aidið úr hiaði ef
hann htifði grunað að hann yl'li
öllu-m þessum styrr og háv-aða.
SVO er að sjá sem Mc
Carthy -léti j-afnv-e-l sín eigin mis
tök liggja sér í léttu rúmi.
H-ann fékk u-m daginn þá kjána ffl
legu flugu í höfuðið að hann |
ætti a'ð skreppa til Parísar og r
ræða við fulltrúa Norður-Viet
nama um friðar-umleitanirnar.
Pl-estir samherja h-ans sögðu
honum, að þetta yrði sennilega
ekki til neins gagns og yrði
þar á of-an til að trufla ti-lraun-
ir forsetans til að ná friðar-
samningum. McCarthy hug-
leidldi þetta og j-átaði opinber-
1-ega, að lí-klega væri þetta
„tilslettni“, en sennilega færi
hann nú eigi að síður.
Allt bendir þetta tii, að
McCarthy yrði á ýmsan hátt
óvenjul-egur og sérstæ'ður for
seti o-g ef til viil á það si-nn
þátt í að h-alda honum á f-loti.
Hinir frambjóðendurnir virð
ast a-lilir koma helzt til kunnug
lega fyrir sjónir, að elcki sé
sagt u-pplitaðir. McCarthy er
tilbreyting, og tilbreyting frá
styrjöld og líkamiegu sem
orð-farslegu ofbeldi er aðlað-
andi á si-nn hátt.
Þetta á þó vitan-lega e-kki við
um alla og sýnilega ek-ki um
fu-lltrúana, sem eiga að til-
nefn-a forsetaefnið tiil d-æmis.
Hins v-egar hefir það tilætluð á
hrif á nægiiega marga kjósend-
ur — og nægilega marga fé-
sterka menn um daginn — til
þess að framboð McCarthys er
enn fréttaefni á forsíðum blað-
anns.