Tíminn - 07.08.1968, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 7. ágúst 1968.
„Hvar, sem
þar var bezt að
mest var þörf
vera“
á þér
Þessi vísuorð Stephans G. Stepfa
anssonar komu í huga minn dag-
stundina sem ég spijallaði við hjón-
in Hólmfríði og Hjiálm Daniels-
son frá Winnipeg.
Önn þeirra hefur verið mikil,
þörfin kallað hart að, verkefnið
fyrst og frémst kynning og efling
íslenzka menningararfsins, sem
landnemarnir í Vesturheimi elsk
uðu og virtu.
Hjálmur var að vísu kominn í
þá trúnaðarstöðu að vera smali
vestur á Snæfellsnesi áður en
hann flutti af landinu, ellefu ára
gamall. Hólmfríður var aðeins á
öðru ári þegar foreldrar henn'ar
fluttu vestur og var bam að
aldri þegar faðir hennar andaðist.
Hjálmur ólst upp í Grunnavatns-
byggð í Manitoba, en eftir að hann
lauk háskólaprófi í búfræði, flutt
ist hann til Árborg og starfaði
sem landlbúnaðarráðunautur á veg
um Manitobastjórnar. í fyrri
heimsstyrjöldinini var hann sjálf
boðaliði I sjúkradeitd Kanadahers,
en flutti aftur til Árborg. Þar
ólst Hólmfríður upp og þar áttu
þau heimili sitt þangað til þau
fluttu til Winnipeg árið 1939. Þau
eiga einn son, sem var forstjóri
hjá Hudson Bay Mining & Smelt
ing Company, en er nú mennta-
skólakennari í Winnipeg.
— Leiklistin hefur verið mitt
kærasta viðfangsefni alla tíð, seg
ir frú Hólmfríður. Hefur hún
komið víða við á þeim vettvangi,
allt frá unglingsárum. í Árborg
voru venjulega flutt tvö leikrit á
hverjum vetri af álhugamannahóp-
um á vegum safnaðarkvenfélag-
anna. Félag yngri kvennanna
sýnd ensk leikrit, en félag eldri
kvennanna sýndi alltaf íslenzkt
leikrit. Hólmfríður tók ekki ein-
asta þátt í leiksýningunum, heldur
h-efur hún skrifað leikrit og
stiórnað leiksýningum og hátíða-
s/ningum við ýmis tilefni.
— Ég fór snemma að afla mér
tilsagnar í leiktækni og raddþjálf
un segir frú Hólmfríður, — og eft
ir að við fluttumst til Winnipeg
veitti samband leikfélaga í Mani
toba mér styrk til leiklistarnáms
við listaháskólann í Banff. Að
vlsu var ég búin að læra það
mikið, bæði af sjálfri mér og
öðrum, að í mörgum greinum vissi
ég eins mikið og kennararnir.
— Þú hefur verið forseti leik
TROLOFUNARHRINGAR
— afgreiddir
samdægurs.
Sendum um allt land.
H A L L D Ö R
Skólavörðustig 2

URA- OG
SKARTGRIPAVERZL
KORNELÍUS
JÓNSSON
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 8 - SÍMI: 18588
félagasambands Manitoba. Er þáð
víðtækt samiband?
— Jlá, í því eru 23 héraðsdeildir.
Allt eru það auðvitað áhugaleikar
ar. Við efnum til samkeppni milli
deilda og meðan ég var í Árborg,
þá unnum við slíka keppni og
var boðið til Ottawa til að
taka þátt i ríkissamkeppni. Þvi
miður gátu ékki allir farið, svo
ekki varð af þótttöku, en við ferð
uðumst til nœstu borga og höfð
um mikla ánægju af þessu starfi.
Ég hef víða kennt fram.sögn og
leiklist í Manitoiba. Sem dœmi um
hvað við lögðum á okkur skal ég
segja þér, að þegar Jóns Sigurðs
sonar Chapter, sem er íslandsd-eild
in í samtökuMum Imperial Order
Daughters of the Empire, ákvað
að efna til leikritasamkeppni í
tilefni af krýningu Elísabetar
þá skrifaði íslenzk kona í Edin-
ararnir höfðu aldrei leikið áður,
en ég var vön þvi, ef um nýliða
var að ræða, að taka þá heim til
mín og æfa þá sérstaklega. Ekki
nóg með það, Hjálmur fór með
leiktjöldin á vöruíbíl á undan okk
ur og setti þau upp fyrir hverja
sýningu.
— Skrifaðir þú ekki textann fyr
ir sögulegu sýninguna, sem Jóns
Sigurðssonar félagið efndi til, þeg
ar verið var að safna fé til að
stofna kennarastól í íslenzkum
fraeðum við Manitohaháskóla?
— Jú, það gerði ég, sýningin
þótti takast vel og urðu af henni
ágætar tekjur. Cþmur sýning, sem
ég útbijó og vakti mikla athygli
var liður í þriggja daga hátiða
höldum í Spanish Fork í Utah
1955, þegar íslendingar þar minnt
ust þess, að hundrað ár voru lið
in frá hinu fyrsta landnómi ís-
þátt — og ég held að Hjálmur
ætti nú áð tala fyrir sig — þá
vil ég fyrst taka fram, að Þjóð-
ernisfélagið hefur unnið mikið
og gott starf. Af þeim störfum,
sem mér eru minnisstœðust er
kvöldskólinn, sem Þjóðræknisfé-
lagið og The Icelandic Canadian
Cluib, stofnuðu saman, en þá var
ég forseti Icel. Can. Club. Sá skóli
starfáði í 4 ár. Ýmsir ágætir menn
fluttu fyrirlestra og svo var
kennd íslenzka. Um 70 manns
sóttu íslenzkukennsluna, en miklu
fleiri komu til þess að hlusta á
fyrirlestrana. Margir höfðu spurn
ir af þessum fyrirlestrum og
sendú mér tilmæli um áð láta
prenta þá. Við Skúli Johnson pró-
fessor unnum saman að útgáfu
þeirra sem fjölluðu um sögu
og bókm-enntir íslendinga. Er
bókin löngu uppseld og sendi-
Hólmfríður og Hjálmur Danielsson.
burg í Norður-Dakota 1-eikrit, sem
lýsti lífi íslenzku frumbýlinganna í
Vesturheimi, og vann það sigur
í samkeppninni. Þetta var gott
leikrit og við sýndum það sjö
sinnum. Lék ég aðalhlutverkið og
stjórnáði sýningunni. Fjórir leik
Skúlavörðnstig 3 A DL hæð
Söluslmi 22911
SELJENDUR
Látið okkur annast sölu ð tast-
eignum yðar Áherzla lögð
ð góða fyrirgreiðslu Vinsamlep
ast hafið samband við sterif.
stofu vora er bét ætlið að
selja eða teaupa fasteigntr sem
ávallt eru fyrir hendi t miklu
úrvali hlá okteur
JÓN ARASON. HDL
Sölumaður fasteigna
Torfi Asgeirsson.
lenzku Morimónanna. Sú sýning
kostaði mikla vinnu og ég varð
að rannsaka margt áður en ég
taldi mér fært að semja texta og
velja Ijóð og tónlist. Um hundrað
manns tóku þátt í sýningunni og
áhorfendur voru um tvö þúsund.
Sjónvarp, útvarp og blöð gerðu
sér ákafl-ega títt um mig í því
sambandi og þótti einkennilegt að
sótt skyldi vera kona til Kanada
til að sjá um þetta. Auðvitað vann
ég þetta, eins og önnur slörf mín
við leiklistina, án þess að taka
gjald fyrir, en ég fékk ákaflega
fallega gjöf frá þeim, sem um
hátíðina sáu.
— Hefur þú ekki líka lagt stund
á söng?
— Jú ég hef bæði sungið og
stjórnað söng og oft hefur verið
yndislega gaman að starfa með
skólabörnum og öðrum, sem sung-
ið hafa íslenzka söngva við ýmis
tækifæri.
— Ég veit, að okkur endist ekki
tími til þess að nefna helminginn
af þeim málefnum, sem þið hjón
in hafið starfa'ð að í Þjóðernisfé
iaginu og fleiri samtökum ís-
lendinga Viltu ekki segja mér
það, sern þér er minnisstæðast og
kærast frá þeim störfum?
•— Ef ég á að tala um minn
ráð íslands í Washington keypti
400 eintök til þess að senda út um
heiminn. Engin kennslubók í ís-
lenzku var fyrir hendi, svo ég
samdi og fjölritaði verkefnin í
ísl-enzku: Einnig þau fóru víða, því
margir báðu um þau, sumir vest-
an af Kyrrahafsströnd. Ég fékk
mörg bréf útaf bókinni og einna
vænst þykir mér um bréf frá
Columibia í Suður-Ameríku, og
fylgdi því ritdómur um bókina á
spænsku. Ég var ritstjóri The
Icelandic Canadian tímaritsins í
sjö ár og þá vann ég mikið að
því að rannsaka og koma á fram-
færi heimildum um íslenzku frum
byggjanna í Kanada. Það starf
var mér ákaflega hjartfólgið. Já,
ég hef oft talað um íslenzk mál-
efni í útvarp og flutt erindi á
ótal stöðum, auk þess, sem ég
hef skrifað. Ég hef alltaf viljað
vinna í þeim anda, að nauðsynlegt
væri fyrir okkur að kynnast upp
runa okkar til þess a'ð þekkja
sjólf okkur. Við verðum að
þekkja fortíðina til þess að skilja
hvað í okkur sjálfum býr. Ég hef
stundum sagt við ungt fólk. sem
ég hef rætt við um íslenzka menn
ingu: Þið gerið það ekki fyrir ís-
íendinga. heldur fyrir ykkur sjálf
að kynnast sögunni og bókmennt
unum. Það víkkar sjóndeildar-
hringinn og gerir líf ykkar sjálfra
fj'ölhreyttara.
— Þú munt hafa gert annað og
meira til þess að kynna íslenzk
málefni en að aka leiktjöldum fyr
ir leikflokka konu þinna, Hjálmur.
Hvað er þér hugleiknast af því,
sem þú hefur fengizt við á þeim
vettvangi?
— Það er stofnun og útgáfa
tímaritsins The Icelandic Canadi
an, segir Hjálmur. Þegar Icel. Can.
Cluh var stofnaður 1938, þá var
það gert til þess að efla samband
ið við þá, sem ekki gátu lesi'ð og
talað íslenzku, en vildu þó við
halda menningartengslunum.
Menn fundu fljótlega, að æskilegt
var að hafa málgagn og þegar ég
kom í stjórn klúibbsins 1941, iagði
ég til að fenginn væri dálkur í
íslenzku dagblöðunum, Lögbergi
og Heimskringlu, til a'ð flytja efni
á ensku. Það reyndist ófullnægj
andi, svo rá'ðist var í útgáfu tíma
ritsins 1942. Ekki var fjárhagur
inn beisinn, enda ekki verið að
hugsa um laun fyrir starfið. En
ég var að heiman aila virka daga
vegna atvinnu minnar, svo ég
vann allar helgar við tímaritið og
í 26 ár hefur öll afgreiðsla þess
farið fram á heimili okkar. Þegar
ég komst á eftirlaun varð hæg-
ara um vi'k fyrir mig að snúast í
þessu. Nú er ég nýbúinn að segja
þessu star.fi af mér. Mig langar
til þess a'ð segja þér eina sögu í
samibandi við ritið. Milljónamœr
ingur af þýzkum ættum kom einu
sinni til fslands og varð hrifinn
af landi og þjóð. Stúlka, sem hann
var ástfanginn af, neitaði að gift
ast honum fyrr en 'hann hafði
lofað að verja auðæfum sínum til
mienningar- og mannúðarstarfa.
Þau hjónin hittu á ferðalagi ís-
lenzkættaða Bandaríkjastúlku og
h-ún sendi honum árs áskrift að
The Icelandic Canadia-n. Hann
gerði sér lítið fyrir og keypti rit-
ið handa fimm kanadískum og
fimm bandarískum háskólum.
Þetta gerðist fyrir f.jórtán árum,
en fyrir fimm árum bætti hann
við niu háskólum í Vestur-Evr-
ópu. Áður en hann andaðist 1966,
greiddi hann ritið fyrirfram handa
þessum nítján háskólum í allmörg
ár. Háskólinn í Kiel hefur alltaf
keypt ritið og pólskur háskóli fær
það í skiptum fyrir annað rit.
Ellefu aðrir háskólar eru kaup
endur ritsins og mörg 'bókasöfn,
svo að þarna er vettvangur til þess
að kynna íslenzka m-enningu og
bókmenntir á stöðum, sem gagn
er að fyrir þjóðina og þetta lang
ar mig til þess að þeir viti, sem
vilja koma á framfæri fræðsiu um
það, sem íslenzkt er.
Okkur larigar bœði til þess að
biðja Tímann að skila kæru þakk
læti okkar til Þjóðræknisfélagsins,
Húnvetninga- og Snæfellingafélags
ins, sem hafa sýnt okkur þann
óver'ðskuldaða heiður og ástúð, að
bjóða okkur að koma heim. Þá
fáum við ekki fullþakka'ð gest-
risni þeirra hjónanna Kristínar
Sölvadóttur og Garðars Þórhalls-
sonar, sem við höfum búið hja
í heilan mánuð. Og öllum íslend
ingum viljum við þakka fyrir elsku
legar viðtökur, sem við eigum eng
in orð yfir.
Ég segi þetta ekki af því, að
allir segja það, — bætir frú Hólm
fríður við. — Þetta er bara satt. —
Ég þakka hjónunum ánœgju-
lega samverustund og óska þeim
góðrar ferðaí, er þau hverfa aftur
til anna sinna í þá-gu íslenzkrar
arfleiðar í Vesturheimi.
Sigríður Thorlacius.