Tíminn - 01.11.1968, Síða 9

FÖSTUDAGUR 1. nóvember 19G8.
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. FuIItrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjómarskrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 130,00 á mán. Innanlands. —
f lausasölu kr. 8.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Hættuástand
Fyrir skömmu var hér í forystugrein blaðsins rætt
um það hættulega neyðarástand, sem ríkir í heilum
landsfjórðungum vegna læknisleysis og bent á, að líta
yrði á málið frá slysavarnasjónarmiði eins og nú er
komið, þegar vetur fer í hönd, og haga ráðstöfunum
í samræmi viS^ það. Ráðamenn verða að gera sér ljóst,
að hér er um skýlausa samfélagsskyldu að ræða, meira
að segja brýnni en flestar aðrar skyldur, auk þess sem
þetta ástand getur beinlínis haft víðtæk áhrif út fyrir
venjulegt heilsufarssvið, því að engin von er til þess, að
fólk á stórum landsvæðum telji sig geta búið við þetta
öryggisleysi árum saman.
Þótt einhver skriður sé að komast á stofnun lækna-
miðstöðva og tilburði við að leggja lagagrundvöll
að þeirri skipan, sem talið er að bæti ástandið síðar
meir, má það alls ekki draga úr skilningi manna á
nauðsyn tafarlausra slysavarnaráðstafana þegar í stað
á þessum vetri, en hætta er á því, að tal manna um
að læknamiðstöðvar leysi vandann, hafi slík áhrif.
Sjónvarpsviðtal við Sigurð Sigurðsson landlækni um
þessi mál í fyrradag birti mönnum skýra mynd af þessu
hættuástandi, og má mikið vera, ef mörgum hefur ekki
hrosið hugur við, er hann lagði staðreyndirnar á borðið
í einföldum tölum og dæmum. Hann vonaði að vísu, að
læknamiðstöðvar myndu leysa vandann en benti jafn-
framt á, að ekkert fé væri enn ætlað til bygginga þeirra
og þótt svo yrði kæmust þær varla upp fyrr en eftir
1970. Hann sagði, að 17 læknishéruð hefðu verið aug-
lýst laus á árinu en áðeins verið sótt um tvö þeirra,
Selfoss og Hellu. Austurland og Vestfirðir væru verst
settir. Þar má nú heita læknislaust, meira að segja aðal-
sjúkrahús 1 kaupstöðum þessara landshluta eru starf-
rækt með einum aðstoðarlækni. Heilum læknishéruðum
er þjónað með því að læknastúdent flýgur þangað einu
sinni í viku. Sums staðar eru menn farnir að kalla snjó-
bílinn lækni.
Landlæknir sagði, að ástandið hefði aldrei verið verra
en nú. Af þessum staðreyndum er augljóst, að mikili
hluti af landsbyggðinni býr nú við heilbrigðisþjónustu,
sem varla verður jafnað til annars en viðlagaþjónustu á
frumskógasvæðum eða í heimskautahéruðum.
Þetta mál er vafalaust Örðugt viðfangs, en það hefur
heldur ekki sézt bóla á þeim skylduga manndómi ráða-
manna, sem skilur, að þennan Vanda verður að leysa,
hvað sem það kostar og berst í samræmi við þá hættu,
sem af þessu stafar. Meðan sá vilji ræður ekki gerðum
manna, bjargar þjóðin sér hvorki úr þessari hættu né
annarri. Hér verður að klífa þrítugan hamarinn og
hætta að spyrja um hvað sé hægt með annarri hendinni
og hvað ekki.
Slysavarnaráð til læknisþjónustu eru auðvitað mörg
tiltæk. Það er hægt að koma á vaktaþjónustu ríkis-
starfslækna úr Reykjavík. Það er hægt að greiða tvö-
falt fyrir þjónustu í læknislausum héruðum. JÞað er
hægt að beita flugvélum, varðskipum og snjóbflum á
miklu virkari hátt en verið hefur.
Hingað til hefur varla orðið vart annarra neyðar-
ráðstafana' en að biðja nágrannalækni að þjóna næstu
læknislausum héruðum. Þingmenn Austurlands hafa
nú krafið heilbrigðismálaráðherra svara um úrræði hans,
og bíða menn eftir þeim með óþreyju.
En hér verður að taka á. Hér ríkir neyðarástand, og
það er ekki sæmilegt, að þjóðfélagið gefist upp við að
gegna frumskyldum sínum við borgarana með þessum
hætti.
Grein úr „Time":
Schiller útrýmdi atvinnuleysi
með því að beygja þjððbankann
/
Hann neyddi bankann til að auka útlán og lækka vexti

ÞEGAR hrjáða forustumenn
efnahagsmála í löndum hins
frjálsa heims dreymir dag-
drauma hljóta þeir að lita á
Vestur-Þýzkaland sem eins
konar Valhöll. Þar má heita
full atvinna, verðbólga vart
teljandi og þjóðarframleiðsla
eykst ört eða um 5,5% á ári.
Ofan á þetta bætist, að efna-
hagsmálaráðherrann er vin-
sæll í stjórnmálaheiminum, en
það er næsta sjaldgæft um
mann í hans stöðu. Þegar
kosningar fóru fram um dag-
inn gat hvarvetna að líta upp-
límd áróðursspjöld í Frank-
furt, ætluð til að laða kjósend
ur að flokki Sósialdemókrata
á staðnum. Á spjöldum þessum
var mynd af rosknum en ung-
legum manni með hornspangar
gleraugu, en hann var ekki
einu sinni í kjöri. Þetta var
mynd af Karli Schiller, sem er
57 ára að aldri, en hin nýja
endurreisn í efnahagslífi Vest-
ur-Þýzkalands er talin honum
að þakka.
Schiller hefir setið við stýr-
ið í 22 mánuði. Á þessu tíma-
bili hefir Vestur-Þýzkaland
jafnað sig að nýju eftir alvar-
lega afturför og komið fram
sem nánasti vinur og traust-
asta hjálparhella Bandaríkj-
anna og Bretlands i baráttu
þeirra til varna verðgildis
dollarsins og pundsins. Hve
mark Schillers er traust ætti
að mega ráða af því að í Þýzka
landi hefir alþjóða gjaldeyris-
sjóðurinn (International Mone-
tary Found) fengið meira fé
iánað en nokkurs staðar annars
staðar (1,57 milljarða dollara).
en að sjóðnum standa eitt
hundrað og ellefu ríki. Schill-
er veittist verðug viðurkenn-
ing fyrir þessi afrek þegar
hann kom til Washington um
daginn til þess að sitja hinn
árlega fund Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins. Fjármálamennirnir>
fulltrúar hins volduga • tíu
ríkja hóps, kusu han® næsta
forseta sinn.
FYRIRFRAlí var heldur ó-
sennilegt, að Schiller yrði sér-
stök hetja. Hann hafði verið
háskólakennari í hagfræði og
mátti heita óþekktur utan Vest
ur-Þýzkalands, þegar hann tók
sæti í ráðuneyti Kurts Kiesing-
ers kanslara árið 1966. Fjarri
fór og að nafn hans væri á
hvers manns vörum í heima-
landinu. Hann var fyrsti sósíal
istinn, sem tók sæti í æðstu
stjórn efnahagsmálanna eftir
stríðið, og kom því af sjálfu
sér, að þýzkir iðjuhöldar og
viðskiptajöfrar höfðu illan bif
ur á honum. Gamaldags sós-
íalistum fannst aftur á móti
allt of mikill auðvaldskeimur
af honum. Sjálfur lýsti Schill-
er því yfir, að Vestur-Þýzka-
and þarfnaðist fyrst og fremst
blöndu af „samkeppnisáhrifum.
markaðsaflanna" og eins mik-
illi skipulegri áætlunargerð
stjórnvalda og nauðsyn krefði.
Árum saman hafði alls ekki
verið farið eftir neinum skipu-

Karl Schiller
efnahagsmálaráðherra Vestur-
Þýzkalands.
legum áætlunum í Vestur-
Þýzkalandi. Ludwig Erhard
fyrrverandi kanslari hafði ráð-
stafað ríkisfé líkt og jólasveinn
og sú aðferð var skaðlaus með
an uppgangurinn eftir stríðið
hélt áfram í Þýzkalandi. En
þegar verðbólguhneigð gerði
vart við sig árið 1966, neitaði
hann að draga úr eyðslu ríkLs-
ins og hækka skatta, og það
reyndist örlagaríkt. Ríkisbank-
inn tók sér fyrir hendur að
stíga sjálfur á hemlana, en dró
of mikið úr útlánunum og olli
með tímanum alvarlegu at-
vinnuleysi og mjög miklum
samdrætti.
SCHILLER lét hendur standa
fram úr ermum eftir að hann
var tekirin við sæti efnahags-
málaráðherra. Hann tók hönd-
um saman við Franz Josef
Strauss fjármálaráðherra um
að kippa tekjuhanafjárlögum
Erhards í lag. Síðan greip
hann til ýmissa ráða til þess
að hleypa fjöri í efnahagslífið,
örvaði til eyðslu. veitti víðtæk
/ar heimildir til afskrifta og
veitti greiðslufrest á háum,
nýjum sköttum.
Hann tók sér ferð á hendur
til Frankfurt til þess að takast
á við Karl Blessing, forseta
ríkisbankans, en hann hafði
verið samherji Erhards. Schill-
er fullyrti, að samdrátturinn
ykist enn, ef bankinn héldi
-áfram að vera jafn fastur á fé
og áður. Blessing lét nauðugur
undan og hefir fallizt á að
lækka vextina smátt og smátt
úr 5% í 3%, eims og þeir eru
nú.
SCHILLER knúði eínnig
fram löggjöf, sem veitti vald á
efnahagslífinu ofan frá, eftir
kenningum, stofnaði ráðgjafar-
nefnd efnahagssérfræðinga og
gerði fjögurra ára áætlun um
fjármál ríkissjóðs, sem ekki
hafði áður þekkzt. Sfðan kom
hann með nýjar hugmyndir og
kjörorð af og til. Hann hafnaði
munnlega „sálarnuddinu" sem
Erhard hafði beitt við atvinnu
rekendur og verkalýðssamtök
í Þýzkalandi. í þess stað kom
hann á reglulegum, lokuðum
fundum með athafnamönnum
og verkamönnum, og boðaði
þar „þjóðfélagslega samsvör-
un“, eins og hann kaus að kom
ast að orði um takmörkun á
hækkun launa og verðlags og
jafnvægi.
Fyrir skömmu ákvað Schill-
er að reyna að fá kaupendur,
sem hræödir voru við samdrátt
til þess að eyða meiru en áður,
og skipaði fyrir um 6% launa-
hækkun sem lágmarks-viðmið-
un. Hann þaggaði niður í æva-
reiðum atvimnurekendum með
því að benda á, að framleiðn-
in ykist um 7%. Leiðtogar
verkalýðssamtaka höfðu kom-
ið sér niður á kröfur um 4—
5% og voru orðlausir til að
byrja með, en aðeins skamma
hríð. Nú krefjast þeir 8% hækk
ana.
SCHILLER er stygglyndur
en kvikur, og náði miklum
frama í háskólunum áður en
hann tók sæti í ríkisstjórn.
Hann er sonur vélfræðings,
varð doktor í hagfræði 24 ára
gamall, gerðist stór-hrifinn af
kenningum Keynes þegar hann
tók að flytja fyrirlestra í Kiel
og síðar sem reglulegur há-
skólakennari í Hamborg. Hann
fékk tækifæri til að reyna
hugmyndir sínar í framkvæmd
árið 1961, þegar Willy Brandt,
sem þá var borgarstjóri sósíal-
ista í Berlín, fékk honum það
verkefni að ráða bót á efma-
hagslegri afturför í hinni
skiptu borg. Schiller beitti
ýmsum skatta-hvötum og tókst
að stöðva uggvænlegan fólks-
filótta úr borginni.
Vitaskuld fer fjarri að allir
séu hrifnir af Schiller. Nú fyr-
ir skömmu hafa bæði rúss-
neska blaðið Izvestia og Michel
Debré fjármálaráðherra Frakk
landis sakað Vestur-Þýzkaland
um áreitni í efnaihagsmálum.
Gert er ráð fyrir, að þjóðverj-
ar verji í ár 4 milljörðum doll
ara minna til greiðslu inn-
fluttra vara en aðrar þjóðir
greiða fyrir þýzkar vörur, og
er það að nokkru leyti afleið-
irng samdráttarins að undan-
förnu. Þetta styrkir stöðu
marksins á kostnað pundsins
og dollarsins.
SCHILLER lítur sjálfur svo
á, að það sé „blátt áfram dóna-
legt af öðrum þjóðum að saka
okkur um að vera of sterkir".
Hann hneigist að því að skella
miklu af skuld jafnv&gisleys-
isins á þær þjóðir, sem hafa
látið óhindraða verðbólgu
hamla sínum eigin útflutmngi,
og hefir þar nokkuð til síns
máls.
Hækkun marksinis væri skjót
virk en harkaleg aðferð til þess
að jafna hallann með því að
Framhald á bls. 15.
I