Vísir - 11.09.1977, Qupperneq 12

12
SNUÐRAÐI í HVERJU SKOTI
í YFIRGEFNUM BRÖKKUM Á
HRÖRLEGUM SÍLDARPLÖNUM
Ólafur Ragnarsson rœðir við Frosta
Fífil Jóhannsson, þjóðhóttafrœðing um söfnun
síldarmuna ó Siglufirði
310númer, en sams fconar mun-
ir eru skráðir með sama númeri
og eru þeir þvi talsvert fleiri en
númerin gefa til kynna eða
rúmlega fjögur hundruð.”
hliðinni i tjörninm hálffullur af
vatni og leðju.
Þetta reyndist vera Frosti
Fifill Jóhannsson, þjóðhátta-
fræðingurinn sem ráðinn hafði
Frosti Jóhannsson: „Ef ekki
verðurkomið skipulagi á safna-,
mál á Norðurlandi, er hætt við
að söfnin, sem dreifð eru um
laiidshlutann, verði aðeins með
minjagraut hvert um sig.........”
er oröið ljóst eftir starf mití hér á Siglu-
firði i sumar, að nú eru siðustu forvöð að bjarga
verkfærum og tækjum sem notuð voru i síldar-
útveginum, en mér sýnist samt að mögulegt
verði að ná þessum munum saman. Nú þegar
hefur verið safnað nokkuö á fimmta hundrað
muna og heíur þeiin verið komið fyrir til
geymslu i Norska sjómannaheimilinu á Siglu-
firði.”
l>etta sagði Frosti Fifill Jóhannsson, þjóð-
háttafræöingur er ég ræddi við hann á Siglufirði
fyrir skömmu um söfnun sildarminja i þessum
norðlenska bæ, sem um árabil var höfuðstaður
sildveiðanna hér á landi.
Frosti hefur verið við nám i þjóðháttafræði við
Uppsalaháskóla i Sviþjóð. Þjóðháttafræðin er
aöalgrein i náminu en fornleifafræði aukagrein,
og hefur hann nú i hyggju að helga sig sildarár-
unum á íslandi sem sérstöku verkefni.
Á kreiki i yfirgefnum
húsum á hrörlegum
sildarplönum
Dugnaður Frosta og röggsemi
hefur vakiö áhuga Siglfirðinga
mun kjarna síldarminjasafns-
ins á Siglufirði.
Munir frá þrenns konar
útvegi fundnir.
„Það má með sanni segja, að
Verkfærakista og beykisáhöld Andrésar Sæby eru elstu gripirnir,
sem minjasafninu á Siglufirði hafa áskotnast, en þeir eru frá þvl um
1880.
fyrir þvi að bjarga sem mestu af
sildarminjunum og gera menn
sér nú vonir um, að sildar-
minjasafn eða vfðtækara sjó-
minjasafn, sem menn hefur þar
lengi dreymt um ab verði innan
tiðar að veruleika.
Raunar er hann orðinn eins
konar þjóðsagnapersóna þar
nyrðra i sumar, og sáu menn
honum bregða fyrir i auðum og
yfirgefnum geymsluhúsum á
hrörlegum sildarplönum. og i
brökkum sildarsöltunarstöðv-
anná, þar sem aðkomufólk við
sildarsöltunina bjó fyrrum.
Þessi ungi og áhugasami
þjóðháttafræöingur hafði slitið
barnsskónum i Skagafiröi
næsta byggðarlagi við Siglu-
fjörð, en haföi einhverra hluta
vegna ekki komið til Siglufjarð-
ar fyrr enn i sumar. Það var
ekki annað að sjá en hann heföi
tekið sérstöku ástfóstri við þetta
verkefni sitt og úr leiðöngrum
sinum i yfirgefin hús kom hann
með sitt af hverju, sem mynda
ég hafi snuðrað i hverju skúma-
skoti i þessum gömlu yfirgefnu
húsum enda hefur mér tekist i
sumar að rannsaka kerfisbund-
ið það, sem þar hefur legið”,
S,egir Frosti, „Ég hef komist inn
i flest hús, sem að einhverju
leyti eru tengd útgerð eða sild-
arvinnslu hér á Siglufirði, en
það er rétt að taka fram, að ég
hef enga muni tekið án þess að
hafa fengið til þess leyfi eigenda
eða umráðamanna þessara
mannvirkja, en það hefur verið
nokkuð timafrekt og kostað
mörg simtöl”.
„Langflestir þeirra eru frá
sildarútvegi, en einnig hafa
komið i leitirnar hlutir frá tim-
um hákarlaveiöa og fyrstu tog-
araútgerð hér á Siglufirði. Ég
hef leitast við að ná i eitt og i
mörgum tilvíkum tvö varaein-
tök af flestum hlutum, en þau
verða geymd i eldtraustri
geymslu.
Nú er búið að skrásetja til
bráðabirgða allt safnið eða um
Sfldarsöltun á Siglufirðiá siðustu slldarárunum fyrir réttum áratug. t baksýn er Hólshyrnan, sem skip-
ar állka veglegan sess I hugum Siglfirðinga og Esjan I hugum Reykvlkinga.
Aldagamlir lifrarpott-
ar og beykisáhöld.
„Hvað eru elstu munirnir
gamlir?”
„Sennilega eru beykisáhöld
Andresar Sæby elstu munirnir,
sem saíninu hafa nú áskotnast.
Andres þessi kom til Siglufjarð-
ar árið 1880 á vegum Gránufé-
lagsins og var þá lærður beykir
eða tunnusmiður. Þessi áhöld
hans eru nálægt þvi að vera 100^
ára”, segir Frosti með eins
konar sigurbros á vör, augsyni-
lega ánægður með að hafa
komist yfir svo gamlar síldar-
minjar.
„Aörir munir, sem munu vera
um það bil aldargamlir, og eru
komnir í eigu safnsins eru tveir
1 i frarbræðs 1 upottar frá
hákarlaútgerð hér við Siglu-
fjörð. Pottarnir koma frá Dala-
bæ i Dlfsdölum en sú byggð til-
heyrir Siglufirði og hafa menn
getið sér þess til að pottarnir
séu úr búi Þorvalds rika Sigfús-
sonar og sonar hans Páls, sem
bjuggu á Dalabæ frá 1827 til
1882.
Velflestir aðrir munir eru frá
þessari öld, segir hann og litur
yfir þessi verkfæri og áhöld sild-
arsögunnar, sem safnað hefur
verið saman.
í klöfstigvélum að
bjarga nótabát.
Tal okkar beinist nú að varð-
veislu sildarbáta og veiðarfæra
frá sildarárunum og rifjast upp
fyrir mér i þvi sambandi fyrstu
kynni min af Frosta og byggða-
safnsundirbúningnum.
Ég var á ferð við flugvöllinn á
Siglufirði I sumar og veitti þá
athygli storri jaröýtu, sem eitt-
hvað var að bjástra i námunda
við tjörn, sem myndast hafði
fyrir nokkrum árum ofan við
flugbrautina, þegar sandi i hana
hafði verið dælt upp úr
firðinum.
Þegar ég kom nær kom i Ijós,
að menn voru þarna að reyna að
draga snurpunótarbát upp úr
tjörninni með jarðýtunni. Auk
starfsmanna bæjarins, sem
þarna voru að störfum var þar
rösklegur maður á þritugsaldri
með mikið skollitað hár og
snyrtilegt skegg. Hann var i
svörtum klofstigvélum á vappi i
kringum nótabátinn sem lá á
verið til þess að safna munum
frá sildarárunum á vegum
Siglufjarðarkaupstaðar.
Frosti festi dráttartaugina i
bátinn og stjórnaði þvi hvernig
jarðýtan togaði i hann. Það var
eins og þarna væri um að ræða
brothættan dýrgrip, svo varlega
var farið. Fyrst var dregið i
skutinn á bátnum til þess að
leysa hann, svo i stefnið og siðan
áfram eftir kúnstarinnar regl-
um, þar til hann var kominn upp
úr pyttinum blautur og óhrjá-
legur.
Á siðasta
snúningi
„Það var svo sem ekki að
undra þótt við færum varlega
við að ná þessum bát á
þurrt land þarna við flugvöll-
inn”, segir Frosti, er ég spyr
hann nánar um þetta atvik.
„Þetta er liklega siöasti heillegi
snurpunótabáturinn sem til er á
landinu. Það er ótrúlegt en satt.
Sildarbátarnir voru flestir með
sildrnæturnar i svona bátum á
sinum tima, en þeim hefur öll-
um verið fargað, mörgum
brennt á gamlárskvöldum hér á
Siglufirði og viðar. Þessi bátur
er gott dæmi um það að ýmis-
legt er á siðasta snúningi i sam-
bandi við varðveislu muna frá
sildarárunum.”
Vantar gamlan sildar-
bát og hákarlaskip
„Er til eitthvað af öðrum bát-
um eða skipum sem þú telur
æskilegt að hafa á sjóminja-
safninu?”
„Það eru til nokkrir hring-
nótabátar á Siglufirði, og finnst
mér rétt að varðveita einn slík-
an ásamt snurpunótabátnum.
Það væri gaman ef hægt væri að
komast yfir sildarbát frá
blómaskeiði siidarinnar, 30 til 60
tonna bát en mér er ekki kunn-
ugt um að til sé neinn slfkur bát-
ur ofansjávar. Hákarlaskip
þyrftum við lika að hafa til sýn-
is, og standa vonir til að hægt
verði að finna eitt slikt á botni
innri hafnarinnar á Siglufirði og
hafa menn mikinn hug á að
kanna i hvernig ásigkomulagi
þaðerog koma þvi á þurrt land.
Auk þessa finnst mér þurfa að
stefna að þvi að varðveita ára-
báta með þvi lagi sem tiðkaðist
á Norðurlandi um aldamótin og
sömuleiðis mótorbáta. Svo vel
vill til að einn af elstu mótorbát-
um á landinu er einmitt til á
Siglufirði og gerður þaðan út.
Hann heitir Hjalti og er ellefu
lesta eikarskip, smfðað á Akur-
eyri 1916”
Sjóminjasafn fyrir
allt Norðurland.
„Telurðu þá vera grundvöll
fyrir stofnun alhliða sjóminja-
safns hér á Siglufirði i stað þess
að koma einungis á fót sildar-
minjasafni.?”
„Ég legg áherslu á, að þetta
safn verði meira en sildarsafn
og þar verði komið fyrir munum
tengdum sjávarútvegi, ekki að-
eins hér á Siglufirði heldur á
Norðurlandi. Ég hef ekkert far-
ið dult með þá skoöun mina, að
Slðasti heillegi snurpunótabáturinn, sem eftir er frá
sildarárunum, kominn á þurrt land siðla sumars. Hann hafði þá um
langt árabil legið á hliðinni niðri I tjörn inni af botni Siglufjarðar.
Frosti er i klofstigvélunum við bátinn.