Vísir - 14.04.1978, Blaðsíða 11

11
vism
'Föstudagur 14. april 1978
Leiðtogar aðiidarríkja
N-Atlantshafsbandalags-
ins koma saman til fundar
i Washington 30. maí. Of-
arlega á baugi þar verða
vafalaust Vinarviðræðurn-
ar um fækkun í herafla
austurs og vesturs í
Evrópu/ sem dregist hafa
núna á fimmta ár.
NATO átti upptökin aö þessum
viðræðum og lagði drög að þeim
strax 1968. En það liðu rúm fimm
ár, áður en aðildarriki Varsjár-
bandalagsins þáðu boðið, sem átti
þó að miða að þvi að auka öryggi i
Mið-Evrópu. Eftir að þessar viö-
ræður loks fóru af stað, hefur
þeim miðað ósköp litið áfram.
Mestmegnis vegna dræmra undr-
tekta Sovétrikjanna við tillögum
vesturveldanna.
Umræðurnar snúast um sam-
komulag, sem minnka mundi
muninn á hernaðarmætti NATO
og Varsjárbandalagsins og koma
á einskonar vopnajafnvægi. Hug-
myndin að baki þvi er auövitað
sú, að hvorugurfinnihjásérþá yf-
irburði, að hann treysti til að
hefja ófrið á hendur hinum.
Framtiðarsýnin er svo auðvitað
sú, að spara megi siðan algerlega
útgjöld til þessara mála.
Bandarikin hafa lýst sig fús til
þess að draga úr kjarnorku-
vopnabúnaði sinum, flugflota,
eldflaugabirgðum og herliði i álf-
unni, gegn þvi að Varsjárbanda-
lagið dragi eitthvað af sinum her-
afla, flugvélum og skriðdreka-
sveitum austar. Tillögur vestur-
veldanna hafa hljóðað upp á að
fækka kjarnoddaeldflaugum um
1.000, flugvélum um 90, herliði um
29.000 manns (allt bandariskt)
gegn þvi, að Sovétrikin fækki i
herafla sinum um fimm herdeild-
ir (55—75 þúsund manns) og um
1.500 til 1.700 skriödreka.
En Sovétmenn eru þrautseigir
prúttarar. Hnifurinn hefur helst
VRÓPU
staðið þar i kúnni i þessum við-
ræðum, að njósnaskýrslur vest-
urveldanna benda til þess að
hernaðarstyrkur Varsjárbanda-
lagsins sé verulega meiri en þær
tölur gefa til kynna, sem Sovét-
rikin leggja fram á þessum fund-
um. Það er þvi strax ágreiningur
um forsendurnar og framhaldið
eftir þvi. Vonir um árangur eru
þvi ekki vænlegar á meðan
Moskva leggur ekki fram áreið-
anlegri upplýsingar en raun ber
vitni. Samtimis þessu hafa Sovét-
rikin og bandamenn þeirra aldrei
viljað viðurkenna, að það er hinn
mikli vígbúnaður þeirra, sem sett
hefur jafnvægi hins vopnaða frið-
ar úr skorðum og er grundvallar-
hættan i Mið-Evrópu.
Siðustu skýrslur alþjóðastofn-
ana sýna, að her Varsjárbanda-
lagsins telur 164.000 fleiri menn
en Natóherinn. Varsjárbandalag-
ið hefur þar að auki 9.500 fleiri
skriðdreka og 1.700 fleiri flugvél-
ar. Það sem alvarlegra er þó, að
Sovétmenn eru sagðir standa orð-
ið jafnfætis Bandarikjunum i
kjarnorkuvopnabúnaði.
En það sem er Atlantshafs-
bandalaginu þó mest áhyggju-
efni, er stöðug uppbygging Sovét-
manna á venjulegum herafla,
herliði, brynsveitum, flugvélum
og flota — allt i Evrópu. Að þessu
vandamáli vék Harold Brown,
varnarmálaráðherra Bandarikj-
anna, i framsöguræðu á Band-
arikjaþingi i ársbyrjun, þegar
hann lagði þar fram fjárhagsá-
ætlun varnarmála. Þar var gert
ráð fyrir hækkun fjárveitinga til
að endurnýja hergögn Banda-
rikjahers i Evrópu, aukið átak til
að styrkja það lið... og til þess aö
gera NATO-herinn hæfari til að
hrinda skyndiáhlaupi Varsjár-
bandalagshersins.
Það var ekkert hik á Carter
Bandarikjaforseta, þegar hann
lýsti stefnu sinni um stuðning
Bandarikjanna við NATO um leiö
og hann heimsótti aðalstöðvar
bandalagsins um áramótin. —
„Bandarikin ætla,” sagði hann,
,,að hjálpa NATO til að viðhalda
varnarmætti sinum á öllum svið-
um hermála, hvort sem væri hin-
um hefðbundnari þáttum striðs-
rekstrar eöa kjarnorkuvopnum”.
Um leið lét forsetinn i ljós þær
vonir sinar, að árangur mætti fá i
Vinarviðræðunum i átt til afvopn-
unar og fækkunar á herafla til
frekara jafnvægis i Mið-Evrópu.
Þrem mánuðum siöar árétti
Carter forseti þessa afstöðu sina i
ræðu, sem hann flutti i Norður-
Karólina. Um leið og hann lagði
áherslu á vilja sinn og viðleitni til
þess að auka skilning og bæta
sambúð austurs og vesturs, gerði
forsetinn það ljóst, að Bandarikin
mundu mæta sérhverri ógnun við
bandamenn Ameriku. Varaði
hann Sovétstjórnina við þvi, að
detente-stefnan mundi glata al-
menningshylli, ef Sovétrikin ekki
héldu aftur af sér i vigbúnaðar-
kapphlaupinu.
Þótt erfiðleikarnir, sem samn-
ingamennirnir i Vinarborg hafa
við að glima, sýnist nær óyfirstig-
anlegir, þykir samt hafa rofað
þar til i lofti og loks örla fyrir
hugsanlegum árangri. A ráð-
herrafundi NATO i desember siö-
astliðnum sagði Cyrus Vance, ut-
anrikisráðherra Bandarikjanna,
að NATO væri einhuga i þeirri
skoðun, að framvinda þeirra viö-
ræðna ,,kæmi báðum aöilum til
góða”. — Og David Owen, utan-
rikisráðherra Breta, sem viku áö-
ur hafði heimsótt Moskvu, haföi
eftir Brezhnev forseta Sovétrikj-
anna, að timi væri nú runninn upp
til þess að stiga næsta skrefið i af-
vopnunarviðræðunum.
Julian K. Gorski.
flugvallaogvegirverða að teljast
heldur óheppilegir eins og bila-
framleiðslu er nú háttað. Þannig
erum við komin i nokkurs konar
sjálfheldu með farartæki láðs og
lofts, vegna þess að skuturinn
liggur eftir.
Nýr kapituli
Með sameiningu flugfélaganna
hófst nýrkapituli í umferðarsögu
landsins. Brautryðjendurnir eru
enn á lifi margir hverjir. Sumir
fljúga enn þotum milli landa, en
aðrir sitja við stjórnvölinn á jörðu
niðri. Gott ef Flugleiðir halda
ekkifundum þessahelgi, þar sem
m.a. verður kosið i stjórn fyrir-
tækisins. Alltaf eru einhverjir
sem telja sig sjálfkjörna til að
taka að sér stjórnun stórra fyrir-
tækja undir kjörorðinu: Nú get
ég, og oft hefur heyrst að menn
sæktu fast á um að komaát I
stjórnarstóla i flugfélögunum. En
þaðværiillafarið ef slik sókn yrði
til að ryðja brautryðjendum'lugs-
ins úr stjórnarstólum, meðan þeir
vilja sitja þar, enda hefur enginn
eftirkomandiþeirra unnið til sæt-
anna til jafns við þá.
Allt dreifðara
frá upphafi
Um bilana og bilaflutningana
gegnir öðru máli. Þar hefur allt
verið dreifðara frá upphafi, og
þótt bilaöldin hafi átt sina braut-
ryðjendur, þá má segja að einn
slikur hafi fundist svo að segja I
hverjuhéraði. Bilum hefur fleygt
fram ekki siður en flugvélum, og
þurfa um margt betri aðbúnað en
áður. Fyrstu bilarnir voru eigin-
legahestvagnar með vél, oghent-
uðu þvi' vel á vegleysunum. Verð-
ur að segjast eins og er, að þeir
komust lygilega viða áður en
nokkuð, sem vegir gátu heitið,
voru lagðir um landið, og voru þó
vélvana miðað við núverandi
tryllitæki, og svo einfaldir að öll-
um búnaði, s.s. eins og hemlum,
að saga er til um, aö þekktur bil-
stjóri norðanlands hafi jafnvel
notaö járnkarl til að hemla með i
nauðum, og þá stungið honum
niður um raúf á gólfinu.
Gamiir biíar
Bilasýningin, sem nú er verið
að opna, og er fyrsta alþjóðlega
sýning sinnar tegundar, sem al-
menningur hefur átt kost á að s já
skýrir fyrst og fremst fyrir okkur
hvaða kostir eru fyrir hendi i dag.
Hún minnir okkur eflaust á það,
að alltof litið hefur verið gert af
þvi að varðveita gamla bila. Þó
hafa verið á þessu undantekning-
ar, og einkum ber aðþakka þeim
mönnum, sem hafa eytt miklum
tima I að endurbyggja gamla
bila. Bilgreinasambandið mundi
gera þarfan hlut, ef það gæti I
samvinnu við þjóðminjasafnið,
stuðlað að visi að bilasafni, svo
mikilsverð hafa þessi tæki
verið i sögu þjóðarinnar á þessari
öld. Slika gamla bila á ekki að
taka út nema á sérstökum há-
tiðisdögum. En það er margt,
sem við þyrftum að geyma en
hefur dregist úr hömlu að koma
undirþak, ogmá þar minna á sjó-
minjar ýmiss konar, en varla
gæti þaö talist ofrausn að fara nú
að huga i alvöru að sjóminjasafni
eftir sigurinn I landhelgismálinu.
Þær voru stórkostlegar
sumar hverjar
Alveg fram um 1940 var mikið
til af gömlum bilum i sæmilegu
lagi eða svo stutt komnum á vegi
eýðileggingarinnar, að auðvelt
hefði verið að halda mörgum
þeirravið, ef einhver sinna hefði
veriði mönnum i þeim efnum. Nú
er þetta alltorðið erfiðara. Margt
af þessu voru sérlega falleg tæki
og augnayndi, sem hafa orðið ryði
og veðrum að bráð. Mest var
auðvitað um flutningabila ýmiss
konar — vinnuhesta — sem voru
látnir ganga á meðan hægt var,
en siðan skildir eftir við veg-
brúnina, þar sem þeir lækkuðu
smám saman i grashæð, Drossi-
urnar voru færri, en þær voru
alveg stórkostlegar sumar hverj-
ar og einhver fallegasta smið
bilaiðnaðarins fyrr og siðar, Þær
hafa lika lotið i gras.
Engilsaxneska
fjölskylduhugsjónin
Gott væri ef bilasýningin núna
yrði til að vekja áhuga á gömlu
tækjunum, ef það gæti oröið ein-
hverjum þeirra til bjargar. Jafn-
vel árgerðir ’40 þættu spennandi i
dag. Alveg er þessu eins fariö
með flugvélarnar. Litið sem ekk-
ert hefur verið hirt um að varð-
veita helstu tegundirnar. Það
væri gaman að eiga eins og eina
Katalinu i flugskýli og Þrist, að
ekki sé talað um gömlu sjóvélina
meðflotholtunum, sem notuö var
fyrir strið i áætlunarflugi innan-
lands. 1 stað þess eru gamlar
flugvélar notaðar til bruna-
æfinga, sem stundum virðast ekki
takast nema i meðallagi. Við
skulum gera okkur grein fyrir
þvi og hafa það jafnan hugfast
að af bilum og flugvélum er orðin
mikil saga hér á landi á þessari
öld, þótt hún hafi kannski ekki
orðið eins áhrifamikil og John
Steinbeckáleit. þegar hann skrif-
aði, að með tilkomu bilsins hefði
hin engilsaxneska fjölskylduhug-
sjón farið i hundana.
ÍGÞ
FJÖLSKYLDUHUGSJON