Vísir - 11.09.1978, Qupperneq 11

vism Mánudagur 11. september
1978
Mjög lélegt eðo gott órferði
ríður stjórninni að fullu,,
— segir Þráinn Eggertsson hagfrœðingur um efnahagsmáJ rikissljómarínnar
11
,,Nýja stjórnin virðist ekki
stefna aO þvi að koma á öflugum
sjóðum tii sveiflujöfnunar
fremur en fyrri stjórnir. Mjög
lélegt eða mjög gott árferði i
utanrikisverslun mun þvi riða
rikisstjórninni fljótlega að fuliu,
en hægur bati mun skapa hag-
stæðustu skilyrði”, sagði Þráinn
Eggertsson, hagfræðingur, er
hann var spurður álits á efna-
hagsstefnu rikisstjórnarinnar.
Þráinn sagði:
„Rikisstjórnir eru endanlega
dæmdar eftir gjörðum sinum,
ekki orðum. Stjórn Ólafs Jó-
hannessonar, hin önnur, hefur
aðeins setið nokkra daga og litið
gert annað en að fella gengið,
eins og vænta mátti. Ég veit
ekki hver verður efnahags-
stefna stjórnarinnar, fremur en
ráðherrar og þingmenn
stjórnarliðsins, en leyfi mér þó
að nefna þrjú atriði, sem ráða
munu miklu um frámvin'du
málanna.
1. Ostööug utanrikisviðskipti
eru frumorsök hins mikla efna-
hagsvanda undanfarin sex ár.
Þetta timabil er mesta sam-
fellda verðbólguskeið frá þvi á
árum fyrri heimsstyrjaldar-
innar og jafnframt mesta um-
brotaskeið i utanrikisverslun i
meira en hálfa öld. Hér er átt
við lækkun eða hækkun á verð-
mæti útflutnings eða hækkun
innflutningsverðlags. Þessi
skýring er almennt ekki viður-
kennd af stjórnmálamönnum og
jafnvel ekki af helstu embættis-
mönnum.
Nýja stjórnin virðist ekki
stefna að þvi að koma á öflugum
sjóðum til sveiflujöfnunar,
fremur en fyrri stjórnir. Mjög
lélegt eða mjög gott árferði i
Þráinn Eggertsson.
utanrikisverslun mun þvi riða
rikisstjórninni fljótlega að fullu,
en hægur bati mun skapa hag-
stæöustu skilyrði. Engu er hins
vegar unnt að spá um horfurnar
á utanrikismörkuðum eöa um
aflabrögð við strendur landsins.
2. Hagsmunastreitan, sem er
fylgifiskur mikillar verðbólgu
hefur espað Islendinga, gert þá
óbilgjarnari og skapstirðari en
áður. Þeir eru ófyrirleitnir i
kröfum sinum og það er erfitt aö
stjórna og erfitt að kveöa niður
verðbólgu, þegar svo er komið.
Nýja stjórnin hefur boðaö
ýmsar kerfisbreytingar, sumar
skynsamlegar, aðrar van-
hugsaðar. En tekst að hrinda
slfkum breytingum i fram-
kvæmd? Tekst t.d. að sameina
tvo rikisbanka, þrátt fyrir
ákvæði i stjórnarsáttmálanum?
Ræður nýja rikisstjórnin við
hagsmunaklikurnar? Hefur
stjórnin pólitfskt bolmagn til að
skattleggja og afla rikissjóði
tekna i samræmi við gjöld?
Koma loforö „verkalýðsflokk-
anna” um kostnaðarlausar úr-
lausnir þeim i koll sjálfum?
Falla þeir á eigin bragöi?
3. Fer stjórnin inn á nýjar
brautir (öllu heldur gamlar) og
tekur upp stefnu skömmtunar
og hafta? Hættan viö slika
stefnu eru sú, að erfitt reynist
að snúa til baka vegna þess aö
pólitislí völd og hagsmunir
skömmtunarstjórnanna verða
fljótlega gifurlega mikil. Hver
verður nýja stefnan I atvinnu-
málum — hagfræöi Mahatmas
Gandhi eða þróttmikil iönþró-
un?
Um allt þetta er erfitt að spá.
En á einu á ég þó ekki von, að
rikisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar, hin önnur, auki félagslegt
réttlæti i landinu.”
//
Einkennist af góðum vilja
— segir Þröstur Ókrfsson hagfrcsðingur um efnohagsstefnu ríkissljórnarinnar
//
„Það er svolitið tvieggjað að
segja nokkuð eins og er þvi
maður veit ekki hver stefnan
verður. Það sem stendur i
þessari stefnuyfirlýsingu er
ekki mikið bitastætt. Þar eru
eingöngu helstu útiinurnar sem
mér virðast einkennast af góð-
um vilja en misjöfnum hag-
fræðilegum bakgrunni,” sagði
Þröstur óiafsson hagfræð-
ingur i samtali við Visi er hann
var spurður álits á efnahags-
stefnu stjórnarinnar eins og hún
kemur fram I starfsiýsingu
hennar.
„Það skiptir þó öllu máli hvað
úr þessu verður gert”, sagði
Þröstur,” hvernig stefnan verð-
ur I reynd. Það er svo með
flestar rikisstjórnir sem ég hef
kynnst að það er oft litið að
marka það sem þær láta frá sér
fara i einhvers konar stjórnar-
sáttmála. Það eru efndirnar
sem skipta máli og það eina sem
hægt er að halda sig við ef á að
fara að dæma um eitthvað”.
„Það er ljóst að efnahags-
dæmið, hvernig sem þvi er
varið, verður að ganga upp.
Eins og viöskilnaður siðustu
rikisstjórnar var eru allir sjóöir
tómir og enginn getur greitt
halla á einu né neinu.
Ég hef trú á þvi aö verðbólgan
fari nú minnkandi á næstunni.
Hún er komin i það hæsta án
þess að allt fari i algjöran
glundroða enda var hún kominl
50-60% á 3ja fjórðungi ársins.
Hitt er svo annað mál hvort
þessar ráðstafanir sem þessi
rikisstjórn gripur til nægja til
þess að komast fyrir rætur
verðbólgunnar. Það er verk sem
verður aö vinna á löngum tima
og veröur ekki unnið á einu
Þröstur ólafsson
kjörtimabili. Ég er að vonast til
aö þessar ráðstafanir geti verið
upphafiö að þvi aö hægt verði aö
ná betri tökum á efnahagsmál-
unum.
Hitt er svo annað mál hvernig
málin þróast þegar út i fram-
kvæmdir er komið og gagnað-
gerðir ýmissa aðila koma fram,
hvort hægt sé að halda þannig á
spilunum að þetta verði eins
raunhæft og menn vænta. Ef
tekst að halda verösveiflum á
erlendum mörkuðum fyrir utan
hagkerfið held ég að við séum á
réttri leið en að visu þarf margt
og miklu meira að koma til. Það
skiptir öllu máli hvernig þeir
beita Verðjöfnunarsjóði fisk-
iðnaðarins. Ætla þeir að nota
hann eins og siðasta rikisstjórn,
eins og banka og borga úr hon-
um,eða á þetta að vera tæki sem
dregur úr sveiflum bæði i afla
og sölu á erlendum mörkuöum?
Það á eftir að sýna sig.
Ég held aö fiskvinnslan ætti
að geta gengiö eftir 15% gengis-
lækkunina nokkuð snurðulaust.
Þaö verða svæðisbundin vanda-
mál eins og á Suðurnesjum og
hugsanlega i Vestmannaeyjum
sem að minu viti ætti að vera
hægt aö leysa með þessum
gengishagnaðarsjóði.
Ég er þeirrar skoðunar að al-
mennt eigi ekki að lækka vexti
þvi raunvextir eru nú neikvæð-
ir. Ef til vili er hægt að réttlæta
lækkun á afuröalánavöxtum i
einhvern skamman tima meö
þvi að verið sé aö koma fisk-
vinnslunni upp úr öldudal. En ég
lit á það sem bráðabirgöaráð-
stöfun en þaö veröur að greiða
bankakerfinu tekjur á móti
annars staöar frá eða láta bank-
ana borga það af eigin fé sem ég
held að þeir geti ekki”.
—KS
„Verðbólgan verður ekki
stððvuð með þessum meðulum
//
segir Ólafur Björnsson prófessor
„Ef það reynist rétt, að gildis-
taka samninganna felií sér 60%
verðbólgu á ársgrundvelli, þá er
Ijóst að niðurgreiöslur þurfa að
vera geysilega miklar, ef ná
ætti verðbóigunni niður um t.d.
20%. Þá liggur fyrir spurningin
um fjáröflun til niöurgreiðslna.
Það væri fjarstæða að fara út I
hallarekstur á rikissjóði til þess
að fjármagna niðurgreiðslur,
með tilliti tii þeirra áhrifa, sem
slikt hefði m.a. á utanrlkisversl-
unina”. Þannig fórust ólafi
Björnssyni orð, er Vísir leitaði
álits hans á efnahagsaðgerðum
rlkisstjórnarinnar, sem boöaðar
hafa verið.
„Ég tek þó allan vara fyrir
tölunni 60% verðbólga. Ég hef
einungis heyrt þvl fleygt, að
slikar yrðu afleiðingar fullrar
gildistöku samninganna, en
ekki séö þær tölur, sem grund-
valla þá útreikninga.
Hins vegar er ekki með
nokkru móti hægt að segja til
um heildaráhrif efnahags-
aðgerða þessarar rikisstjórnar
fyrr en fyrir liggur hversu
niðurgreiðslum og öörum niður-
færslum verður hagað. Hitt
liggur þó ljóst fyrir, aö gengis-
felling samfara kauphækkunum
felur I sér hækkun verðlags.
Spurningin er hversu mikil sú
hækkun verður fyrir 1.
desember n.k.,þ.e. hversu mikl-
ar niðurgreiðslur þarf til þess að
hamla gegn verðhækkunarþró-
uninni.
Þessar aðgerðir fela I sér
áframhaldandi vfxlhækkanir,
og það eru allir sammála um að
verðbólgan verður ekki stöðvuð
Ólafur Björnsson.
með þeim meðuium sem nú á að
beita.”
— Nú er einnig rætt um að
draga úr kostnaöi við hinn opin-
bera rekstur?
„Slikt verður tæpast gert með
neinum skyndiráðstöfunum.
Menn eru á einu máli um að
þörf er á slikum samdrætti, en
til þarf aö koma þróun I þessum
efnum. Hætt er við aö ella
myndi slikur samdráttur hafa i
för með sér minnkandi þjón-
ustu, sem þá heföi áhrif á verð-
lagið.”
—GBG.