Tíminn - 19.09.1969, Qupperneq 9

FÖSTUDAGUR 19. september 1969.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastióri' Kristján Benedlktsson Ritstiórar Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Krist.iánsson .lón Helgason oe Indnði
G Þornteinsson Fulltrúi ritstjórnar Tómas Karlsson Auslýs
ingastjóri: Steingrimur Gíslason Ritstjórnarskrifstnfur t Eddu
húsinu. simar 18300—18306 Skrifstofui Bankastræti 7 -
Afgreiðslusimi: 12323 Auglýsingasimi 19523 Aðrat skrifstofur
simi 18300 Áskriftargjald kr 150.00 á mánuði. tnnanlands —
í lausasölu kr 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f
KosuiiigaþlSa
S. 1. vetur gengu þúsundir manna atvinnulaus-
ir og urSu að láta sér og fjölskyldum sínum duga at-
vinnuleysisbætur. Þá var ríkisstjórnin eins og þurs í
viðbrögðum sínum gegn vandanum. íbúðabyggingar
stöðvuðust að mestu. Fjöldi fyrirtækja dró saman segl,
og opinberar framkvæmdir af skornum skammti. Rík-
isstjórnin skipaði stóra nefnd og undirnefndir, hét 300
miMjónum í púkk, sem úthlutað var úr einhvern tíma á
sumarmánuðum. Þá hélt atvinnuleysið enn áfram og var
töluvert alla sumarmánuðina, en það er áður óþekkt
saga á íslandi. Iðnaðarmenn fóru hundruðum saman úr
landi og önnur hundruð flúðu land til Ástralíu. Þjóðin
heíur þannig misst úr landi um þúsund manns, og var
þó sízt bætandi ofan á menntamannaflóttann
Þessi ósæmilega tregða ríkisstjórnarinnar, dugleysi
eða úrræðaleysi í vanda, sem við þurfti að bregðast með
hörku og kjarki, olli stöðvun og kvrkingi, sem kom fram
í hinu mikla atvinnuleysi, sem staðið hefur í heilt ár.
Stöðvun byggingfiriðnaðarins í ár á til að mynda eftir að
draga illan dilk á eftir sér. Þar er mikilvægast að láta
þróunina vera jafna og í samræmi við byggingaþörf.
Nú hafa verkalýðs- og iðnáðarmannasámtökin tekið'"
myndarlega á atvinnuleysismálunum og haft samtök um
raunhæfar samþykktir og beint til ríkisstjórnarinnar í
því skyni að koma megi í veg fyrir það, að atvinnu-
leyissagan frá síðasta vetri endurtaki sig eða verði enn
hörmulegri. Ekki verður það sagt, að ríkisstjórnin hafi
hlaupið upp til handa og fóta enn þá til þess að verða
við þessum úrbótatillögum, en þó má segja að hún hafi
þegar sýnt nokkurn lit á því. Hún hefur nú tilkynnt, aö
tekið hafi verið 180 millj. kr. skvndilán hiá Seðlabank-
anum með ,,yfirdrætti“ eða „sköpun peninga”, eins og
stjórnarblaðið Vísir orðaði það í tyrradag, og verði unnt
með því að örva verulega íbúðabvggingar og auka vinnu
í þeirri grein. Hún segist einnig hafa fengið lánsfé til
hraðbrautagerða og gefur í skyn, að meira komi á eftir.
Þetta ber auðvitað ekki að lasta. eins og nú er ástatt,
þó að það næsi engan veginn til þess að tryggja atvinnu
í vetur, og allt aðrar stefnubreytingarráðstafanir1 þurfi
til en töku skyndilána og „sköpun peninga”. En menn
h^óta að spyrja: Hvers vegna var þetta dregið svona
lengi? Hvers vegna var bygginsaiðnaðurinn stöðvaður í
heilt ár, svo að iðnaðarmenn flúðu úr landi. og margt
annað séð og óséð tjón hlauzt ,af, fyrst það var alltaf
ætlun ríkisstjórnarinnar að gefa honurr innspýtingu
„skapaða peninga?" Því var þetta ekki gert í fyrravetur?
Skýringin á þessu er auðvitað nærtæk í fyrra var kjör-
tímabilið aðeins hálfnað. Nú nálgast kosningar og borgar-
stjórnarkpsningar meira að segia á næsta leiti. Um
afdrif sín í þeim hugsar ríkisstjórin en ekki að
stióma skynsamlega. Því má vera. að réttmætum kröfum
verkamanna og iðnaðarmanna um úrbætur til atvinnu-
aukningar verði betur tekið nú en í fyrra, enda sjást
þess merki. Nú er kosningaþíða komin á heimili ríkis-
stiómarinnar, og bún varir fram til vors 1971 Þess er
hins vegar varla að vænta, að allt sem hún gerir í því
bíðviðri verði skynsamlegar stjómarathafnir Og ekki er
óUkíegt. að einhver meiri „sköpun peninga“ eigi s“r stað
í stiórnarherbúðunum, áður en gengið verður að kiör-
borðinu næst. Þeir. sem eiga atvinnuleysið yfir höfði
sér hliótp. að sjálfsögðu að nota sér kosningabíðuna eft-
ir mætti til þess að bægja vá frá dyrum sínum Þióðin
ætlast hins vegar til, að tekið sé á málum méð skvn-
samlegri stjórnun en ekki nýrri upnfærslu siónarsnilsins
frá síðustu kosningum og víxlum, sem falla haustið 1971.
TIMINN
.
JAMES RESTON:
ngið frest
til að afstýra nýrri styrjöld
Eftir er að sjá, hvort það notar hann viturlega.
FYRRI hieknisstyrjöldinni
lauk 1919 og síðari heirns-
styrjöld'in hióifst tuttuigu áruin
síðar, eða í byrjiun september
1939. Síðan það igerðist eru nú
li3in» rétt þrjlátíu ár — þr j á-
tíu upipniáimsár, þegar gömul
heimisveldi hafa hrunið, yfir
fim'mtíu ný ríki orðið til, gerð
ar hafa verið ótoljanidi upp-
reisnir framin hiryðjuivenk, efnt
til borgarastyrjalda, staðbund
inna styrjalda og gerðar ugg
væmliegar vísind'a- kyniþátta- og
efnahags-byltingar. En ekki
hefir orðið úr allsherjarstyri-
öld miili höfuðveldanma.
Þetta getur eklki allt talizt
i'llt. Einhver hlýtur að hafa
dregið einhvenn nytsamam lær
dicim af ósegjanl'eguim kivölum
m'an'nkyn'sins í heimisstyrjöld-
unum tveiimur. Viðbjóðslegt er
það að vísu. sem gerzt hefir í
Vietnam og Tóbkióislaóvakíu,
og afskiptaleysi mamnkynsins
af fjöldadtráp'um í Indónesíu
O'g Biafra er til skammar. En
á þrj'átíu ára afmiæli þýzku inn
rásarinnar í Póllamd ætti ekiki
síður aS mega minmast alls-
herjlarevðingUma, sem tekizt
hefir að sneiða hjá, en hörm
umigar þær, sem mannikynið
hefir orðið að þola
TVÆR fiU'Llivaldia stómþj'óðir
með jafn andstæð heimspeki-
leg viðhorf til im'anm'lífsins og
jafn feikilega miáittugar hern-
aðarlega hafa aldrei fyrr i
mamnkynssögunni staðið hvor
amdspænis amnarri á jafn víð
feðlmu svæði jiarðarinmar —
raumar geimsins einmig — eins
óg So-vétm'enn og Bandarí'kja-
menm síðasta m'ammsaldurinn.
Tvö fjamdsa'mleg heimsveldi
með j'afn amdistæða hagsmuni
hafa aldrei áður fengið jafn
miörig tilefni til að láta allt
fama úr skorðum og hefja alls
herjiar styrjöld. Má þar nefna
Berýn, Ungiverjaland, Kóreu,
lömdin fyrir botni Miðj'arðar-
hafsins. Kúbu og Vietnam. En
sú hefir árvallt orðið raumim
þetta tímabil, sem valdhafam-
ir í Moskvu o-g Wa'Shingtom
hafa ráðið mestu um rás heimis
viðburðanna, að æðstu vald-
hafar annars hvors ofurveldis
ins haifa sneitt hjá stórstyrj-
öld, þegar í odda hefir ætlað
að skerast.
STÓRVELDIN hafa látið sér
úr greipum ganigia mörg tæki-
færi til að ná skynsamlegu
samikoim'Ula'gi um kjarmorku-
vopn, Þýzkalamd, Evrópu Kúbu
og Vietnam. En þau hafa, hvað
sem öðru líður, sneitt bjiá þeim
heimiskulega ofimietmaði, sem
leiddi til fyrri heimsstyrjald-
arinnar vegma miorðs í Sara-
jevo, og briálæði Hitlers, sem
olli síðarj heimsstyrjöldinmi.
Bretar. Fratekar og Þjóðverj
ar drottnuðu í heimsmiálumum
á árunum milli 1914 og 1939
og nai'tu þess þar á ofan, að
þeir bjuiggu við sömnu menn-
imgu. En þeir lótu koma til
ágreinimgs og ö'nuðm út í tvær
heímisstyrjaldir. B amdarífcj a-
menn og Rússar hafa, þrátr fyr
Nixon
ir andstæða hagsmuni og bak-
grumn, látið (manmikyniau í té
tíu árum lenigri íhugiunarfrest.
HÖRMULEGT er, að þeir
skuli ebki hafa notað þessi tii
tölulega friðvænleigu umfram
ár til þess að koma á sfcynsam
legri heimssikipan, Krusjoff
hóf að slaka ofurlítið á sovét
ker'finu, aufca málfrelsi þegna
sinna heima fyrir O'g athafna-
frelsi bandaþjóða sinma í Aust
ur-Evró'pu, en þeir Kosygin og
Brezhneff hafa fært fclukkuna
af'tur, að vísu ekki horfið til
Stalínismans að nýju, en að-
hyllast þröngisýnia og þj'afcand.
þj'óðemisstefniu.
Þeir hafa ger'zt harðheintir á
menntaimönnuim sínum oig tek
ið hart á hægfara umbótaá-
formuim bandamanna sinna.
Þeir eiga nú í svo miklum erf-
iðleikum með Kínv'erja og
fnaim'sæiknuistu kocnmúnist
anma ianan Sovétríikjann'a og
í Austur- og Vest'U'r-Evrópu, að
þeir hafa ekiki afl til að ganga
frá r'aunverulegu og varanlegu
samk'omulagi við neimn
hvorki heima fyrir né érlend
is!
ÞRÁTT fyrir þettá hefir
þeim tekizt að kioma auga á
það, sem mest er um vert. eða
að stórstyrjiöld ber að forðast
hvað sem það kostar, og átöfcin
við Kínverjia verða þeim ef til
vill imun mikilvægari en hin
gamia hu'gsjó'naharátta. sem
þeir eiga í við vestræna menn.
Nixon forseti hefir á sama
bátt bætt að tala eims og
hann stæði í trúarbra'g'ðastyrj-
öld við Sovótm'enn og er far-
inn að r'eyna að fá þá til að
aðstoða við að binda endd á
styrjöldina í Vietnam, hafa
hemil á hinni heiftúðugu bar-
áttu milli ísraelsmanaa og
Araba í löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafsins, og stemimia
stigu við víglbún,a3arfcapp'hlaup
inu.
BÁÐIR aðiliar enu seinir á
sér og efagjarmir. Báðir halda
áfram áróðri fortíðarinnar án
þess að trúa honum, og báðum
er ljóst, að þeir ætla sér efcfci
í raun og veru að komiast að
samkomulagj um sfcynsamlega
og beiðar'lega sfcipan heimsmál
amna.
En þrá'tt fyrlr þetta befir
auðnazt með einhverjum
hætti að láta sór koma sam
an um mifcilvægasta atriðið,
eða að st'órstyrjöld sé olium
hið mesta böl, og þetta er þó
ofurlítill áranigur á þrjiátíu ár
um.
Að þessu leyti eru þrjótíu ár
in, sem liðin eru síðan að síð
ari beiimsstyrjöldin sfcall á,
mj'ög mikilvæg og gefa jafn-
vel ás -æðu til bjartsýni, þrátt
fyrir öli vonbriigðin og hieknsku
pörin. Meðian stórstyrjöld
sfciellur ekfcí á hefir mamnfcyin
ið að mimnsta fco-sti umhugs-
umarfrest, og þá er bara eftir
að vita, hvort það notar han-n
vi'turle'ga.
Brésnhef