Morgunblaðið - 12.04.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„MÉR finnst að það hafi verið komið
aftan að mér. Hér hafa menn staðið í
leynimakki á minn kostnað og á
kostnað neytenda,“ segir Hannes
Karlsson, deildarstjóri Nettó-versl-
ananna, um úrskurð samkeppnisráðs
um vinnubrögð fyrirtækjanna á
grænmetismarkaði.
Nettó rekur þrjár verslanir; eina á
Akureyri, aðra í Reykjavík og þriðju
á Akranesi. Hannes segir að Nettó sé
með um 5% af matvörumarkaðinum.
Hann segir að þó að rekstur þessara
verslana gangi vel sé samkeppnis-
staða þeirra að ýmsu leyti erfið og
það komi hvergi betur fram en í
verslun með grænmeti.
„Það er nauðsynlegt að menn átti
sig á að 90% af allri heildsölu með
grænmeti eru á einni hendi. Sölu-
félag garðyrkjumanna og fyrirtæki í
eigu þess eru með 90% af grænmet-
ismarkaðinum. Eina fyrirtækið á
þessum markaði sem ekki er hluti af
þessari samsteypu er Mata, en það
fyrirtæki leggur hins vegar megin-
áherslu á heildsölu með ávexti og er
með mjög takmarkað framboð af
grænmeti. Nettó á þess vegna aðeins
einn kost, þ.e. að versla við Sölufélag-
ið.“
Nettó með önnur kjör?
Hannes sagði að sér dytti ekki hug
að Nettó keypti grænmeti hjá Sölu-
félaginu á sama verði og verslanir
Baugs. „Við höfum rekið okkur á það
aftur og aftur að það heildsöluverð
sem Sölufélagið býður okkur er 25%
lægra en það verð sem Hagkaups-
búðirnar selja vöruna á til viðskipta-
vina sinna. Við eigum hins vegar eftir
að bæta okkar álagningu við vöruna
og 14% virðisaukaskatti.“
Samkeppnisstofnun hefur óskað
eftir upplýsingum frá smásöluversl-
uninni um álagningu á grænmeti.
Hannes sagði að Nettó hefði skilað
inn ítarlegum upplýsingum um
álagningu í versluninni til stofnunar-
innar. Hann sagði að hún væri um
10–15% þegar búið væri að taka tillit
til rýrnunar og flutningskostnaðar.
Hann sagði að það segði sína sögu að
þrátt fyrir þessa litlu álagningu hefði
Nettó reynst erfitt að standast sam-
anburð varðandi verðlagningu á
grænmeti.
Nettó boðin
framlegðartrygging
Hannes segist telja mjög líklegt að
Sölufélagið og verslanir Baugs hafi
gert með sér svokallaða framlegðar-
samninga. Slíkir samningar feli í sér
að Sölufélagið tryggi versluninni
ákveðna framlegð óháð verði vörunn-
ar. Til dæmis feli samningur um 35%
framlegðartryggingu í sér að það
verði alltaf 35% verðsins eftir hjá
versluninni óháð því hvort varan
kostar 100 kr. eða 150 kr.
Hannes var spurður um hvaða
gögn hann hefði í höndunum sem
sönnuðu að slíkir samningar hefðu
verið gerðir.
„Ég hef auðvitað ekkert í höndun-
um sem sannar þetta. Ég veit hins
vegar að Sölufélagið hefur boðið
mörgum verslunum framlegðar-
tryggingu. Það hefur t.d. boðið Sam-
landi [verslunarfyrirtæki KEA] slíka
tryggingu.“
Hannes sagði að eftir að Sölufélag-
ið fór að bjóða þessa framlegðar-
samninga hefði verðið á grænmeti
hækkað. Þessir samningar fælu í sér
að það væri í reynd engin verðsam-
keppni. Versluninni væri tryggð föst
ágóðaþóknun.
Í könnun á verði grænmetis sem
Morgunblaðið gerði sl. mánudag kom
fram að Bónus er með lægsta verðið.
„Þegar horft er á þennan markað
er ekki nægilegt að horfa eingöngu á
verð í Bónusi. Það þarf líka að horfa á
verðið í Nýkaupi sem er í eigu sömu
aðila. Verð á grænmeti í Nýkaupi er
mun hærra en í Bónusi. Halda menn
að Bónus kaupi inn grænmeti hjá
Sölufélaginu á öðru verði en Ný-
kaup?“
Hannes sagðist að mörgu leyti
vera ánægður með skýrslu Sam-
keppnisstofnunar um grænmetis-
markaðinn. „Það sem mér finnst hins
vegar furðulegt er að það skuli vera
hægt að fjalla um þetta mál án þess
að minnast á Baug. Baugur stofnaði
Ávaxtahúsið og Sölufélagið keypti
helmings hlut í því á 50 milljónir.
Þetta hefur komið fram opinberlega.
Halda menn að það sé ekkert sam-
starf á milli þessara eigenda?
Það er raunar furðulegt að Sam-
keppnisstofnun skuli hafa heimilað
kaup Sölufélagsins á 50% hlut Baugs
í Ávaxtahúsinu. Þetta er eins og að
90% af allri heildsölu á Íslandi væru í
eigu sömu aðila og að síðan keypti
smásöluaðilinn, sem er með 50%
markaðarins, hlut í heildsölunni.“
Hannes sagði margt verkja furðu í
skýrslu Samkeppnisstofnunar. Til
dæmis væri ótrúlegt að sjá að starfs-
maður Sölufélagsins hefði í apríl 1998
haft samband við starfsmann Mötu
og bannað fyrirtækinu að kaupa
gúrkur, en þetta kæmi fram í gögn-
um sem stofnunin hefði undir hönd-
um.
Bændur neita að selja
Nettó grænmeti
Hannes var spurður um hvers
vegna hann reyndi ekki einfaldlega
að kaupa grænmeti beint af bændum.
Hann sagði að Nettó hefði reynt
það en þeir væru mjög tregir til að
selja.
„Við getum tekið verslun með
sveppi sem dæmi, en sem kunnugt er
sér einn aðili um alla svepparækt á
landinu. Hann selur tveimur aðilum,
Sölufélaginu og Baugi. Ég hef óskað
eftir að fá að kaupa af honum sveppi,
en hann neitar að selja mér vöruna.
Ég verð að fara til Sölufélagsins og
kaupa sveppina þar.
Mata hefur einnig óskað eftir að
kaupa sveppi af framleiðandanum en
hann neitaði að selja þeim vöruna.
Mata kærði þetta til Samkeppnis-
stofnunar og hún ályktaði að Mata
skyldi snúa sér til Sölufélagsins með
þeim rökum að ekki væri fullreynt að
hægt væri að ná samningum við fyr-
irtækið.“
Hannes sagði að á Norðurlandi
væri starfandi garðyrkjubóndi og
Nettó hefði ítrekað óskað eftir að
kaupa af honum beint. Stundum
hefðu náðst samningar en oftast
þyrfti Nettó að snúa sér til Sölu-
félagsins. Tómatarnir væru því fyrst
sendir suður til Reykjavíkur og því
næst væru þeir fluttir til baka í versl-
un Nettó á Akureyri.
Hannes sagði að garðyrkjubænd-
ur hefðu sagt í samtölum við fjöl-
miðla undanfarna daga að staða
garðyrkjubænda væri erfið og verð
til þeirra hefði ekki hækkað. Hann
sagðist í ljósi þess furða sig á ályktun
garðyrkjubænda frá 6. apríl sl. þar
sem lýst er stuðningi við vinnubrögð
Sölufélags garðyrkjumanna. Ef hag-
ur þeirra hefði ekki verið að vænkast
á síðustu árum hlytu þeir að vilja
leita nýrra leiða.
Hannes tók fram að Nettó væri
ekki með neinn sölusamning við
Sölufélag garðyrkjumanna. Hann
sagði að tilkoma Nettó á matvöru-
markaðinn í Reykjavík hefði komið
óróa á markaðinn. Hann nefndi sem
dæmi að þegar verslunin var opnuð
1998 hefði hún átt í miklum erfiðleik-
um með að fá yfirleitt nokkurt græn-
meti og legið hefði við að ekkert
grænmeti hefði verið í búðinni dag-
inn sem hún var opnuð. Það hefði
verið greinilegt að grænmetisheild-
salan hefði ekki vitað hvernig hún
ætti bregðast við þessum nýja aðila.
Hannes sagði að það kæmi fram í
viðtali í Morgunblaðinu við Pálma
Haraldsson, framkvæmdastjóra
SFG, að hann væri í þeirri aðstöðu að
þurfa að eiga viðskipti við aðeins tvo
aðila á markaðinum, Baug og BÚR.
Hannes sagði að þetta væri ekki rétt.
BÚR væri eingöngu á þurrvöru-
markaði og ætti engin viðskipti með
grænmeti. Nóatún, Kaupfélag Suð-
urnesja, Nettó og aðrar smásölu-
verslanir sem keyptu þurrvöru af
BÚR keyptu beint af Sölufélaginu og
væru í samkeppni um verð.
Deildarstjóri Nettó-verslananna gagnrýnir vinnubrögð á grænmetismarkaði
SFG hefur boðið verslun-
um framlegðartryggingu
Deildarstjóri Nettó-verslananna segir að
Sölufélag garðyrkjumanna hafi boðið
Nettó og fleiri verslunum framlegðartrygg-
ingu sem tryggi versluninni fasta söluþókn-
un óháð heildsöluverðinu. Hann segir í
samtali við Egil Ólafsson að hann telji
mjög líklegt að verslanir Baugs séu með
slíka framlegðartryggingu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hannes Karlsson fullyrðir að Nettó þurfi að greiða hærra verð fyrir
grænmeti hjá Sölufélagi garðyrkjumanna en Baugur.
egol@mbl.is
GÆSLUVARÐHALDI skal beitt
varlega en því er fyrst og fremst ætl-
að að koma í veg fyrir að grunaðir
spilli sakargögnum, segir Brynhildur
G. Flóvenz, lögfræðingur og stund-
arkennari við lagadeild Háskóla Ís-
lands. Hún segir að hæpið sé að úr-
skurða menn í gæsluvarðhald á
öðrum forsendum nema í þeim tilvik-
um sem grunur leikur á að viðkom-
andi hafi framið glæp sem mjög
þungar refsingar liggja við.
Í Morgunblaðinu í gær var greint
frá því að rúmlega þrítugur karlmað-
ur hafi áreitt ung börn kynferðislega í
stigagangi fjölbýlishúss í Breiðholti.
Maðurinn sat í gæsluvarðhaldi frá
3.–9. apríl sl. Hann hefur ekki áður
hlotið dóm vegna kynferðisbrots
gegn börnum en hefur hefur hlotið
stuttan fangelsisdóm fyrir kynferðis-
brot.
Egill Stephensen, saksóknari segir
að embættið hafi ekki talið grundvöll
fyrir því að krefjast lengra gæslu-
varðhalds. Upphaflega var farið fram
á gæsluvarðhaldsúrskurð vegna
rannsóknarhagsmuna. Þegar gæslu-
varðhaldið rann út var rannsókn
langt komin og ekki talið að hún
myndi spillast þótt maðurinn gengi
laus.
Tvær hliðar á
jafnræðisreglunni
Brynhildur segist ekki geta tjáð sig
um þetta tiltekna mál en segir að
gæsluvarðhaldi hafi verið beitt var-
lega enda full ástæða til. Maður sem
situr í gæsluvarðhaldi hefur ekki ver-
ið dæmdur fyrir glæp heldur er hann
einungis grunaður. Hún segir Mann-
réttindadómstól Evrópu hafa stað-
fest að þessu úrræði skuli beitt var-
lega.
Aðspurð hvort hægt sé að setja lög
sem heimila að menn sem grunaðir
eru fyrir ákveðna tegund afbrota sæti
frekar gæsluvarðhaldi en aðrir segir
hún í raun ekkert því til fyrirstöðu.
„Það eru tvær hliðar á jafnræðisregl-
unni. Annars vegar sú að sams konar
mál fái sams konar meðferð og að ólík
mál fá ólíka meðferð. Það er ekki það
sama að misnota börn kynferðislega
eða stela úr búð,“ segir Brynhildur.
Þá sé það umhugsunarefni hvort
slíkt gæsluvarðhald myndi í raun
breyta nokkru, það væri væntanlega
alveg jafn slæmt að viðkomandi gengi
laus áður en fangelsisvist hefst eða
eftir að henni lýkur. Gæsluvarðhaldið
myndi þar að auki dragast frá fang-
elsisvistinni.
Þá minnir hún á að reynslan hafi
sýnt að fá kynferðisbrot eru kærð og
að dómareynslan sýni að í enn færi
tilfellum sé sakfellt. „Þá þurfum við
að svara þeirri spurningu hvort það
þjóni einhverjum tilgangi að úr-
skurða menn í gæsluvarðhald þar til
dómur fellur, sem nokkrar líkur eru á
að verði ekki dæmdir sekir eða hljóti
stutta fangelsisvist?“
Brynhildur G. Flóvenz lögfræðingur
Gæsluvarðhaldi
skal beitt varlega
DÓMSMÁLARÁÐHERRA
hefur lagt fram frumvarp um
breytingu á umferðarlögum í
þá veru að notkun farsíma við
akstur án handfrjáls búnaðar
verði bönnuð.
Í umferðarlögunum er ekki
að finna ákvæði sem fjallar
beinlínis um notkun farsíma
við akstur en mælt svo fyrir
að vegfarandi skuli „sýna til-
itssemi og varúð svo að eigi
leiði til hættu eða valdi tjóni
eða óþægindum, og þannig að
eigi trufli eða tefji umferð að
óþörfu“, eins og segir í 1.
málsgrein 4. greinar laganna.
Í frumvarpinu segir að þetta
almenna ákvæði geti tekið til
notkunar farsíma og muni
áfram gilda að sínu leyti.
„Notkun farsíma er augljós-
lega til þess fallin að draga úr
færni ökumanns til að stjórna
bifreið og auka hættu í um-
ferðinni. Þetta styðst við fjölda
erlendra rannsókna. Af þess-
um sökum hafa mörg ríki lagt
bann við notkun farsíma án
handfrjáls búnaðar og má
meðal þeirra telja Danmörku,
Noreg, Bretland, Belgíu,
Grikkland, Ítalíu, Lúxemborg
og Þýskaland. Hér er lagt til
að fylgt verði fordæmi þessara
þjóða,“ segir í athugasemd
með frumvarpi dómsmálaráð-
herra.
Aðeins
handfrjáls
búnaður
við akstur
RÍKISLÖGREGLUSTJÓRI
hefur gefið út ákæru á hend-
ur tölvufyrirtæki fyrir að
hafa í heimildarleysi afritað
stýrikerfið Windows 98 og
hugbúnaðinn Microsoft Office
97 inn á hart drif á tölvum
sem seldar voru í verslunum
fyrirtækisins. Maðurinn
krafði viðskiptavinina ekki
um sérstakt endurgjald vegna
þessa. Þetta gerði hann hins
vegar án leyfis frá Microsoft
sem á höfundarétt að stýri-
kerfinu og hugbúnaðnum.
Hin meintu brot áttu sér stað
fyrri hluta ársins 1999.
Tölvufyrir-
tæki kært fyr-
ir brot á höf-
undarlögum
DÓMS- og
kirkjumála-
ráðherra
skipaði í
gær Bene-
dikt Boga-
son, skrif-
stofustjóra í
dómsmála-
ráðuneyt-
inu, héraðs-
dómara án
fasts sætis, en fyrsta starfsstöð
verður Héraðsdómur Vestur-
lands. Embættið er veitt frá og
með 1. júlí.
Aðrir umsækjendur um stöð-
una voru Arnfríður Einarsdótt-
ir skrifstofustjóri, Björn Bald-
ursson héraðsdómslögmaður,
Júlíus B. Georgsson, settur
héraðsdómari, Margrét Vala
Kristjánsdóttir lögfræðingur,
Ragnheiður Bragadóttir, sett-
ur héraðsdómari, og Þorgerður
Erlendsdóttir, settur héraðs-
dómari.
Skipaður hér-
aðsdómari án
fasts sætis
Benedikt
Bogason