Morgunblaðið - 12.04.2001, Blaðsíða 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2001 33
Rússlandsferð í lok maí
Ferðaskrifstofan Garðaríki auglýsir Rússlandsferð til þriggja borga 29. maí - 15. júní 2001.
Flogið verður beint til Pétursborgar frá Kaupmannahöfn með SAS flugfélaginu, þar verður hin einstaka borg við Finnskaflóa "Feneyjar norðursins"
skoðuð hátt og lágt, m.a. Hermitage listasafn keisaranna og minjar um hið hrikalega 900 daga umsátur nasista um Leningrad. Snæddur verður
kvöldverður á hótel Astoríu þar sem Hitler ætlaði sér að fagna falli Leningrad árið 1941. Þaðan verður flogið (með Iljushin-86) alla leið til Sotsí við
Svartahaf sem er þekktasti sumarleyfisstaður Rússa, flokksbroddar hvíldu sig þar áður og Pútin forseti heldur mkið upp á staðinn. Á hótelinu
„Zhemcuzina“ fer fram kvikmyndahátíð (rússneksi „Óskarinn“) á sama tíma, þar að auki geta menn stundað sjó- og sólböð. Frá Svartahafi verður flogið
til Moskvu og seinustu dögunum varið þar. Þann 12. júní halda Rússar uppá nýjan þjóðhátíðardag. Í höfuðborg Rússaveldis er margt að skoða: Kreml,
Rauða torgið, grafhýsi Lenins, Novodevitsi (meyjar-) klaustrið, prúttmarkaðinn Izmailovo, auk þess sem leikhús- og tónleikamenning Rússa er með því
besta sem þekkist. Siglt verður eftir Moskvuánni og farið til klausturborgarinnar Sergeiev Posad sem áður hér Zagorsk.
Aðalfararstjóri, túlkur og skipuleggjandi á Íslandi er Haukur Hauksson, s: 554 066, 848 44 29, sendid fyrirspurnir á moskva@torg.is og skoðið
www.austur.com
F.h. Garðaríkis efh./Turagenstvo „Tri kita“ Moskva. - Haukur Hauksson - Leyfi rússneska Samgönguráðuneytisins
VIKA bókarinnar er nú haldin í
þriðja sinn í tengslum við Alþjóða-
dag bókarinnar, 23. apríl. Tilgangur
vikunnar er að hvetja til bóklestrar
og umfjöllunar um bækur árið um
kring. „Við viljum vekja athygli á því
að hér eru ekki einungis gefnar út
bækur fyrir jólin, en í tengslum við
vikuna kynnum við 70 nýútkomnar
bækur af ýmsu tagi. Þá viljum við
efla umræðu um bækur utan við
skarkala jólabókaflóðsins og bjóða
bókaunnendum til veislu að vori til,“
segir Sigurður Svavarsson, formað-
ur Félags íslenskra bókaútgefenda,
sem stendur að hátíðinni í samstarfi
við fjölmarga aðila á sviði bók-
mennta-, kvikmynda- og fræðslu-
starfsemi.
Hátíðin í ár er sú umsvifamesta
sem haldin hefur verið hingað til en
helstu viðburðir hennar eru kvik-
myndahátíð í Háskólabíói og
ljóðahátíð á vegum Besta vinar
ljóðsins. Auk þess munu fjölmargir
aðilar standa fyrir ýmsum uppákom-
um víða um land og nær dagskráin
hámarki á Degi bókarinnar þar sem
Matthías Johannessen ljóðskáld og
fyrrverandi ritstjóri flytur ávarp.
Sem dæmi um þær uppákomur
sem verða á Viku bókarinnar er bók-
menntadagskrá á Súfistanum, dag-
skrá fyrir börn í Bókabúðinni
Hlemmi og í Pennanum-Eymunds-
syni á sumardaginn fyrsta og smá-
sagnakvöld á vegum visir.is 18. apríl.
„Þá má nefna skemmtilegar upp-
ákomur utan höfuðborgarsvæðisins,
sem nefnast Ljóð í lauginni og Perl-
ur í pottunum. Þar mun sundlaug-
argestum á Selfossi gefast kostur á
að lesa (plöstuð) ljóð í lauginni, en í
Hveragerði verður ljóðperlum kom-
ið fyrir til aflestrar fyrir gesti í heitu
pottunum,“ bendir Sigurður á.
Í Þjóðarbókhlöðunni verður opn-
uð sýning um þróun námsefnis á 20.
öld, en hún stendur frá 17. apríl til
30. maí. Hagþenkir, félag höfunda
fræðirita og kennslugagna, stendur
fyrir sýningunni og mun félagið efna
til málþings sem ber yfirskriftina
Námsefnisgerð í deiglu nýrra tíma.
Ljóðinu verður gert hátt undir
höfði á bókavikunni en sagt er frá
ljóðhátíð bókavikunnar annars stað-
ar í blaðinu. Þá hefur að venju verið
gefin út sérstök bók í tengslum við
vikuna, og að þessu sinni er ljóðið
viðfangsefni hennar. Bókin, sem
nefnist Líf í ljóðum, geymir kveð-
skap 22 samtímaljóðskálda. Við-
skiptavinir bókabúða, sem versla
fyrir þúsund krónur eða meira, fá
bókina að gjöf. „Leitað var til
margra helstu ljóðskálda landsins,
en höfundar ljóðanna í bókinni eru á
aldrinum 20 til 80 ára og má því líta á
bókina sem eins konar spegil á
ástand ljóðlistarinnar við aldahvörf,“
segir Sigurður.
Sögur á tjaldi
Dagana 19. til 30. apríl stendur
Filmundur, ásamt Kvikmyndasjóði
og Háskólabíói, fyrir kvikmyndahá-
tíðinni „Sögur á tjaldi“ í tengslum
við Viku bókarinnar. Þar verða fjór-
tán íslenskar kvikmyndir sem
byggðar eru á íslenskum bókmennt-
um sýndar í Háskólabíói. Bæði verð-
ur um nýlegar myndir að ræða, s.s.
Úngfrúin góða og húsið, Englar al-
heimsins og 101 Reykjavík, jafnt
sem sígildar myndir sem sjaldan
sjást í kvikmyndahúsum. Má þar
nefna 79 af stöðinni og Land og syni,
sem gerðar eru eftir sögum Indriða
G. Þorsteinssonar, Punktur, punkt-
ur, komma, strik, sem gerð er eftir
skáldsögu Péturs Gunnarssonar, og
Útlagann, sem byggð er á Gísla sögu
Súrssonar. „Hér gefst mönnum
kjörið tækifæri að sjá gamlar og nýj-
ar íslenskar kvikmyndir á tjaldi í
kvikmyndahúsi,“ segir Guðni Elís-
son, einn umsjónarmanna hátíðar-
innar.
Í lok kvikmyndahátíðarinnar,
laugardaginn 28. apríl, verður haldið
málþing um íslenskar bókmenntir og
kvikmyndir í Háskólabíói. Þar munu
sjö fræðimenn flytja erindi um átta
íslenskar kvikmyndir, auk þess sem
Einar Már Guðmundsson rithöfund-
ur mun flytja opnunarerindi þings-
ins. „Með kvikmyndahátíðinni og
málþinginu í lok hennar er beint
sjónum að því hvernig íslenskar
kvikmyndir spegla bókmenntaarf-
inn. Velgengni íslenskra kvikmynda-
gerðarmanna á undanförnum árum
hefur jafnframt sýnt að Íslendingar
eru ekki lengur aðeins bókmennta-
þjóð heldur einnig kvikmyndaþjóð.
Frásagnarhefðin birtist nú jafnt í
máli sem og myndum og því er tíma-
bært að beina augum að flóknum
tengslum bókmennta og kvikmynda,
og þeim breytingum sem verða þeg-
ar verk eru færð úr einum miðli yfir
á annan,“ segir Guðni.
Bókaáhugi mikill
Sigurður Svavarsson bendir á að
Vika bókarinnar sé að mörgu leyti
orðinn fastur þáttur í menningarlíf-
inu, en hún fari vaxandi að umfangi
frá ári til árs. „Þátttaka í Viku bók-
arinnar hefur verið góð og almenn-
ingur hefur tekið vel í aðrar bók-
menntahátíðir sem haldnar hafa
verið undanfarið. Reyndar hefur
umræða um bækur aldrei verið jafn
mikil, eins og sást glöggt fyrir síð-
ustu jól. Það er okkur sem störfum
við bókaútgáfu eða komum að bók-
menntum að öðru leyti því mikið
kappsmál að halda þessum mikla
áhuga við,“ segir Sigurður Svavars-
son að lokum.
Í dagskránni fyrir Viku bókarinn-
ar er að finna nánari upplýsingar um
þá fjölmörgu viðburði sem hátíðin
felur í sér. Dagskrána má nálgast í
bókabúðum en henni var auk þess
dreift með Morgunblaðinu í gær.
Vika bókarinnar haldin hátíðleg í þriðja sinn hérlendis dagana 17.–23. apríl næstkomandi
Boðið til
veislu að vori
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Frá kynningu á Viku bókarinnar (frá vinstri, fremri röð): Pétur Már
Ólafsson, formaður nefndar um Viku bókarinnar, Sigurður Svavarsson,
formaður Félags íslenskra bókaútgefenda, Guðni Elísson og Bryndís Jó-
hannsdóttir, fulltrúar kvikmyndahátíðarinnar Sögur á tjaldi, og Eggert
Þór Aðalsteinsson, framkvæmdastjóri Viku bókarinnar.
ÞAÐ er þess virði að hlusta á
Áskorunina eftir Brian Clark til að
setja sig inn í hugarheim sjálfra
okkar fyrir fimmtán árum. Áskor-
unin (The Petition) er eitt tveggja
verka höfundarins sem vöktu heims-
athygli, en í heild liggja eftir hann
yfir tuttugu leikrit og sjónvarps-
þáttaraðir. Þekktasta verk Clarks
er án efa Er þetta ekki mitt líf?
(Whose Life Is It Anyway?) sem var
leikið í Iðnó 1979 og 1980. Sýningin
var í leikstjórn Maríu Kristjánsdótt-
ur og Hjalti Rögnvaldsson sló eftir
minnilega í gegn, en hlutverkið var
hið veigamesta sem hann hafði leik-
ið fram að þeim tíma. Í „Leikfélag
Reykjavíkur – Aldarsaga“ eftir Þór-
unni Valdimarsdóttur og Eggert
Bernharðsson kemur fram að „fá er-
lend leikrit kveiktu jafnmiklar um-
ræður í þjóðlífinu á áttunda ára-
tugnum“ og einmitt þetta leikrit.
Ástæðan var umfjöllunarefnið, en
leikritið fjallaði um mann sem var
lamaður fyrir neðan háls og sem
velti því fyrir sér hvort lífið væri
þess virði að lifa því. Þetta efni er
reyndar enn ofarlega á baugi, sbr.
forsíðu Mbl. í gær, þar sem sagt var
frá því að lög sem heimiluðu líkn-
ardráp með ströngum skilyrðum
hefðu verið samþykkt í Hollandi.
Er þetta ekki mitt líf? var frum-
sýnt í London 1978 og hefur verið
sýnt vítt og breitt um heiminn síðan
og er ekkert lát á sýningum. Það var
sýnt á Broadway í New York 1979
og fékk nokkrar tilnefningar til
Tony-verðlauna og breski leikarinn
Tom Conti hlaut þau fyrir besta
leikinn það árið. Næsta leikrit
Clarks sem hlaut náð fyrir augum
leikritavalsnefnda á breiða veginum
var einleikur hans um Kipling (1984)
en hann féll eftir tólf sýningar.
Áskorunin var svo sett upp þar
1986, sama ár og leikritið var sýnt í
breska þjóðleikhúsinu. Síðan þá hef-
ur farið lítið fyrir verkum Brian
Clark í höfuðleikhúsum í London og
New York, nýtt verk eftir hann sem
frumsýnt verður von bráðar, In
Pursuit of Eve, er sýnt í smásal
langt utan frægu leikhúsanna í West
End.
Það eru því fimmtán ár frá því
leikritið Áskorunin var frumsýnt og
á þessum fimmtán árum hefur póli-
tískum viðmiðum í heiminum gjörv-
öllum verið gersamlega snúið á
haus. Það er ótrúlegt að hlusta á
samræður persónanna í verkinu og
rifja upp að fyrir fimmtán árum biðu
allir í ofvæni eftir að kjarnorku-
sprengjurnar féllu eða jafnvel að
styrjöld brytist út milli Bandaríkja-
manna og Rússa með skelfilegum
afleiðingum fyrir Vestur-Evrópu og
heimsbyggðina alla.
En verkið er athyglisvert fyrir
fleira en að það rifji upp gömul póli-
tísk deilumál; það er líka mjög
skemmtileg úttekt á uppgjöri milli
hjóna sem hafa verið gift í hálfa öld.
Það var því tilvalið að velja tvo af
ástsælustu leikurum okkar af eldri
kynslóðinni til að leika hlutverk
hjónanna sir Edmund Milne upp-
gjafahershöfðingja og konu hans
lafði Elísabet Milne. Það er langt
síðan hin aldna kempa Jón Sigur-
björnsson mótaði nýja persónu á
leiksviði hér í borg þó að hann sjáist
enn annað slagið á hvíta tjaldinu.
Margrét Guðmundsdóttir starfar
enn hjá Þjóðleikhúsinu; hún lék t.d.
mjög eftirminnilega í leikritinu um
ástkonur Picassos sem sýningum er
nýlokið á. Þau Jón blása gömlu
hjónunum lífsandann í brjóst;
Margrét sýnir vel viljastyrk konu
sem vill leggja sitt af mörkum til
þess að afkomendur hennar búi ekki
við sömu ógn af stríði og afleiðing-
um þess og hún hefur þurft að gera
alla ævi; Jón kemur jafnvel til skila
húmor sir Edmunds og harmi hans
yfir óumflýjanlegum örlögum konu
hans. Sigurður Skúlason gerir rétt í
því að leyfa leikurunum að vera alls-
ráðandi; hér er hljóðmyndin hvergi í
aðalhlutverki heldur rjúfa raddir
leikaranna einar kyrrðina.
Orðalag Karls Emils Gunnarsson-
ar er lipurt en ávallt vandað – ein-
mitt svona væri hægt að ímynda sér
að Bretar af hástétt myndu mæla ef
þeir kynnu íslensku. Áhrif örfárra
fúkyrða sem sögð eru í reiði eru því
mun meiri þegar málfarið er svona
uppskrúfað.
Það er skemmtilegt fyrir þá sem
ólust upp í hinu kalda stríði að fá
tækifæri til að rifja upp liðna tíma,
en sennilega hefði verið enn sterkari
leikur hjá útvarpinu að flytja leik-
ritið þegar umfjöllunarefni þess
brann á mönnum. Það er gaman að
velta fyrir sér af hverju það þyki
tími til kominn að flytja verkið á ný-
hafinni öld nýrra tækifæra; ef til vill
er það til að minna á veröld sem var.
Veröld sem var
LEIKLIST
Ú t v a r p s l e i k h ú s i ð
Höfundur: Brian Clark. Þýðing:
Karl Emil Gunnarsson. Leikstjórn
og aðlögun fyrir útvarp: Sigurður
Skúlason. Hljóðvinnsla: Björn
Eysteinsson. Leikarar: Jón
Sigurbjörnsson og Margrét
Guðmundsdóttir. Flutt laugardag
7. apríl; endurtekið fimmtudag
12. apríl (skírdag).
ÁSKORUNIN
Sveinn Haraldsson
Í TENGSLUM við útkomu bók-
arinnar Líf í ljóðum verður efnt til
ljóðahátíðar í í Reykjavík á Viku
bókarinnar 17. til 23. apríl. Ljóða-
vinafélagið Besti vinur ljóðsins sér
um skipulagningu hátíðarinnar, en
hún felur í sér þrjár upplestrardag-
skrár þar sem 22 ljóskáld lesa eigin
ljóð.
Að sögn Hrafns Jökulssonar, sem
stýrir Besta vini ljóðsins, tók félag-
ið því verkefni að standa fyrir upp-
lestrarröðinni fagnandi. „Mörg
þessara skálda hafa komið fram á
okkar vegum, og má fullyrða að
upplestrarnir þrír, sem eru inn-
byrðis ólíkir, verði allir mjög
skemmtilegar,“ segir Hrafn. „Við
báðum skáldin að hafa það í huga
að tína til óbirt efni fyrir upplestra
sína, og hafa þau brugðist mjög vel
við því. Ég á því von á að mikill
meirihluti þeirra ljóða sem verða
lesin verði ný í hlustum ljóðaunn-
enda.“
Besta vini ljóðsins var hrint af
stað af ljóðáhugamönnum fyrir
fimmtán árum og hefur félagið m.a.
staðið fyrir skáldakvöldum, þar
sem þjóðþekkt og minna þekkt
skáld komu fram. Í gegnum árin
hafa nokkur hundruð skáld komið
fram á vegum félagsins. „Við höfum
starfað í skorpum frá stofnun, en
meginmarkmið þess er að skapa
skilyrði til þess að góð ljóð geti not-
ið sín. Ljóð eru samin til þess að
hljóma og eru allt öðruvísi í flutn-
ingi skáldsins en í hljóðlátum
lestri,“ segir Hrafn og bendir á að
félagið hyggist halda upp á fimm-
tán ára afmæli sitt í tengslum við
ljóðahátíðina. Hann segir að lofa
megi alveg sérstakri stemmningu á
upplestrunum á Viku bókarinnar.
„Því vil ég nota tækifærið og brýna
fyrir fólki að hlusta á ljóðskáld
flytja nýjan og óbirtan skáldskap.“
Fyrsti upplesturinn verður hald-
inn í Þjóðmenningarhúsinu 17. apr-
íl kl. 20.30, en þar koma fram Sig-
urður Pálsson, Þorsteinn frá
Hamri, Vilborg Dagbjartsdóttir,
Kristján Þórður Hrafnsson, Sig-
urbjörg Þrastardóttir og Hjalti
Rögnvaldsson sem les ljóð Kristjáns
Karlssonar. Þá verður upplestur í
Listasafni Reykjavíkur, Tryggva-
götu, 19. apríl kl. 16 og lesa þar ljóð
sín Ísak Harðarson, Bragi Ólafsson,
Didda, Óskar Árni Óskarsson, Geir-
laugur Magnússon og Elísabet Jök-
ulsdóttir en Karl Guðmundsson les
ljóð Jóhanns Hjálmarssonar. Síðasti
upplesturinn verður í Ráðhúsi
Reykjavíkur, 21. apríl kl. 16. Ljóð-
skáldin sem þar koma fram eru Jón-
as Þorbjarnarson, Hjálmar Jónsson,
Sigmundur Ernir Rúnarsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Ágústína Jóns-
dóttir, Sindri Freysson, Margrét
Lóa Jónsdóttir og Sölvi Sigurðsson.
Dagskráin er öllum opin og að-
gangur ókeypis.
Ljóðahátíð í Viku bókarinnar
„Ljóð eru samin til
þess að hljóma“