Morgunblaðið - 07.09.2001, Síða 28

UMRÆÐAN
28 FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
VIÐ, samninganefnd
Vélstjórafélags Íslands
(VSFÍ), erum ásakaðir
um að semja um fækk-
un á hásetum um borð í
fiskiskipaflotanum.
Einnig að hafa ekki vilj-
að semja við Landsam-
band íslenskra útvegs-
manna (LÍÚ) nema
ákvæði um fiskiskip í
frumvarpi samgöngu-
ráðherra til laga um
áhafnir íslenskra fiski-
skipa yrði tekið út úr
frumvarpinu.
Þegar við hófum
samningaviðræður við
LÍÚ var það alltaf skýr
afstaða hjá samninganefnd VSFÍ, að
ekki yrði samið um mönnunarmál ef
þetta frumvarp samgönguráðherra
yrði lagt óbreytt fram á yfirstand-
andi þingi 2001, en öll önnur mál voru
til umræðu. Þessa afstöðu vissu allir
þeir aðilar sem voru með okkur í
þessum samningum.
Frumvarp þetta fól í sér fækkun á
yfirmönnum á fiskiskipaflotanum og
var þar jafnt á farið með stýrimönn-
um og vélstjórum. Hafði frumvarpi
þessu verið mótmælt af stjórn VSFÍ
og þá sérstaklega af formanni félags-
ins, Helga Laxdal, enda um fækkun á
u.þ.b. 350 vélstjórum í flotanum að
ræða. Frumvarpið vísaði til alþjóða-
samþykktar um menntun og þjálfun,
skírteini og vaktstöður sjómanna á
fiskiskipum STCW-F frá 1995, að-
eins tvö ríki í heiminum hafa sam-
þykkt STCW-F (Danmörk og Rúss-
land), svo það eru svolítil öfugmæli að
kalla hana alþjóðasamþykkt. Þessi
samþykkt hefur enn ekki öðlast gildi
hér á landi og vonandi gerist það
aldrei. Gerður er greinamunur á
STCW-F annar vegar og STCW hins
vegar, en hin síðarnefnda alþjóða-
samþykkt er í gildi á Íslandi fyrir
kaupskipaflotann. Vaktstöður vél-
stjóra um borð í fiskiskipum er með
öðrum hætti en almennt er í kaup-
skipaflotanum.
Meðan samningaviðræður stóðu
um önnur atriði kjaraviðræðnanna
tóku höfundar frumvarpsins kaflann
um STCW-F um fiskiskipaflotann út
úr frumvarpinu og sá þá samninga-
nefnd VSFÍ engar snurður á því að
semja um mönnunarmál við LÍÚ.
Krafa LÍÚ var sú að ekki myndi
koma til aukins launakostnaðar við
fækkun í áhöfn. Þetta hefur samn-
inganefnd VSFÍ alltaf talið sann-
gjarnt, við vorum tilbúnir að semja
um þetta atriði í verkfallinu árið
1998.
Fjöldi sjómanna um borð í fiski-
skipum hefur verið nokkuð breytileg-
ur á undanförnum árum, en þó farið
minnkandi. Áður en samningar um
mönnunarmál gátu hafist varð að
komast að raunmönnun um borð í
fiskiskipaflotanum, eins og hún er í
dag.
Þann 9. apríl sl., í verkfallinu, lagði
samninganefnd Sjómannasambands
Íslands (SSÍ) fram tilboð til LÍÚ um
mönnunarmál fyrir háseta. Þetta
plagg var ekki lagt fram sem sameig-
inlegt tilboð frá öllum sjómannasam-
tökunum, heldur sem samningsplagg
frá SSÍ. Þessu plaggi fylgja tvær töfl-
ur merktar 1 og 2 um raunmönnun í
flotanum eftir veiðarfærum, töflur
þessar eru unnar upp úr gögnum um
lögskráningu sjómanna á árinu 1999.
Í þessu plaggi segir m.a.: „... samn-
inganefnd Sjómannasambands Ís-
lands telur töflu 1 gefa raunsanna
mynd af því hvernig
mönnun skipa er hátt-
að. Engar breytingar
hafa orðið síðustu ára-
tugina sem réttlæta að
skiptahlutur verði
reiknaður miðað við
fleiri menn en fram
kemur í töflunni. Samn-
inganefnd SSÍ er því
tilbúin til að færa
mannatölur kjarasamn-
ings SSÍ og LÍÚ í
hverri veiðigrein að því
sem fram kemur í töflu
1, án þess að skiptapró-
sentur breytist. Í fram-
haldi af því er samn-
inganefndin tilbúin til
að semja um breytingar á skiptapró-
sentunni ef fækkar eða fjölgar í áhöfn
frá því sem fram kemur í töflu 1.“
Samninganefnd VSFÍ ákvað að
nota þessar töflur SSÍ um raunmönn-
um, en eins og í öllum samningavið-
ræðum eru viðsemjendur ekki alltaf
sammála, svo það var tekist á um
raunmönnun. Niðurstaðan varð því
ekki alveg eins og töflur SSÍ, en
nokkuð nærri.
Mismunur á mönnum samkvæmt
fyrrverandi kjarasamning VSFÍ og
núverandi með raunmönnum er sem
dæmin sýna: Aflaverðmæti
1.000.000,- skiptaverðshlutfall 70%
og skiptaprósenta 30%, reiknað er
með 10,17% orlofi. Rækjubátur með
10 karla um borð er hásetahlutur kr.
23.136,- og er þá yfirvélstjóri með kr.
35.704,-. Sami bátur 7 karlar um borð
og reiknað með 10 körlum eins og
gert er ráð fyrir í kjarasamning og
mismunur 3ja karla deilt á alla sem
um borð eru þá er hásetahlutur kr.
34.046.- og yfir vélstjóri með kr.
44.614,-. Sami bátur 7 karlar um borð
og deilt með raunmönnun á bátnum,
er hásetahlutur kr. 33.051,- og yfir-
vélstjóri er með kr. 49.577,-. Þetta
þýðir að allir sem eru á aukahlut fá
hann að fullu greiddan, en ekki bara
að hluta. Þegar búið er að fækka nið-
ur í sjö karla á svona bátum eru flest-
ir ef ekki allir um borð á aukahlut,
þannig að fyrir þá er þessi samningur
mikil kjarabót.
Fækki mönnum um borð í bátum
og skipum niður fyrir raunmönnum,
reiknast það þannig að áhöfn haldi ¾
hluta en útgerð ¼ hluta. Þetta hefur í
för með sér að launakostnaður út-
gerðar helst óbreyttur, nema fækki
um fleiri en tvo, þá byrjar launa-
kostnaður að hækka aftur út af auka-
hlutum, þar sem aukahlutir eru
greiddir af útgerð.
Verði aftur á móti tæknibreyting,
sem hefur í för með sér fækkun án
meiri vinnu fyrir þá er eftir eru í
áhöfn, reiknast til áhafnar ½ hlutur á
móti ½ hlut útgerðar. Þetta hefur í
för með sér að launakostnaður út-
gerðar lækkar. Þessi tæknibreyting
verður að vera samþykkt af öllum í
áhöfn og skila ótvírætt hagræðingu;
þá og einnig auknum aflaverðmæt-
um.
Þetta er nú upptalning á mönnun-
armálum sem eru í samningi VSFÍ
og LÍÚ, þar er ekkert ritað um fækk-
un á hásetum og eða öðrum í áhöfn
fiskiskipa. Þessi samningur um
mönnunarmál er í anda þess sem SSÍ
var tilbúið að semja um, eins og fram
kemur hér að ofan. Það var aðeins
verið að takast á um skiptakjör miðað
við raunmönnun í flotanum.
Samkvæmt ákvæði 5. gr. laga nr.
80/1938 um stéttarfélög og vinnudeil-
ur eru stéttarfélög lögformlegur
samningsaðili um kaup og kjör með-
lima sinna, enda hafi félagið í sam-
þykktum sínum ákveðið að láta starf-
semi sína taka til slíkra málefna.
Vélstjórafélag Ísland er sjálfstætt
verkalýðsfélag og það semur fyrir
meðlimi sína. Það eru svo félagsmenn
sem taka á endanum lokaákvörðun
um alla þá samninga sem samninga-
nefndirnar gera. Síðasti samningur
var samþykkur af meirihluta félags-
manna, sem afstöðu tók til samnings-
ins.
Mönnunarmál
Valgeir Ómar
Jónsson
Höfundur er vélstjóri á frystitogara
og er í stjórn og samninganefnd Vél-
stjórafélags Íslands.
Kjaramál
Fjöldi sjómanna um
borð í fiskiskipum,
segir Valgeir Ómar
Jónsson, hefur verið
nokkuð breytilegur á
undanförnum árum,
en þó farið minnkandi.
HINN 30. maí sl.
samþykkti meirihluti
Röskvu í Stúdentaráði
Háskóla Íslands að
gera þjónustusamning
við háskólayfirvöld
um rekstur réttinda-
skrifstofu Stúdenta-
ráðs.
Þjónustusamning-
urinn hefur í för með
sér að starfsemi rétt-
indaskrifstofu Stúd-
entaráðs er fjármögn-
uð af háskólayfirvöld-
um. Eins og nafnið
gefur til kynna er
réttindaskrifstofunni
ætlað að berjast fyrir
réttindum stúdenta. Réttindi þessi
eru margvísleg en flest lúta þau að
samskiptum stúdenta við háskóla-
yfirvöld – þau hin sömu og
skammta réttindaskrifstofunni
fjármuni til baráttunnar.
Vaka greiddi atkvæði
gegn samningnum
Allir stúdentaráðsliðar Vöku
greiddu atkvæði gegn samningn-
um með þeim rökum að forystu-
menn Stúdentaráðs eigi að standa
vörð um óyggjandi sjálfstæði sitt í
réttindabaráttu stúd-
enta. Vaka hefur sent
frá sér ályktun þar
sem félagið harmar að
Röskva skuli sýna
slíkt andvaraleysi að
gera samning sem
þennan. Erindrekstur
fyrir réttindum stúd-
enta á ekki að vera
fjárhagslega háður
háskólayfirvöldum.
Fulltrúar Röskvu
hafa haldið því fram
að samningurinn
tryggi stúdentum
ókeypis þjónustu, með
samningnum sé
rekstrargrundvöllur
réttindaskrifstofunnar tryggður.
Þessi málflutningur er ekki trú-
verðugur.
Flestum þætti undarlegt að
heyra af því, ef einstakir stórkaup-
menn fjármögnuðu hagsmunabar-
áttu Neytendasamtakanna: „Þessi
verðkönnun er í boði Baugs,“ svo
dæmi sé tekið.
Ókeypis þjónusta
dýru verði keypt!
Forráðamenn Stúdentaráðs
ættu að hafa það hugfast að þegar
gjaldið fyrir rekstur réttindaskrif-
stofunnar er skert sjálfstæði og
veikari staða stúdenta, þá er ekki
hægt að halda því fram að stúd-
entar fái ókeypis þjónustu. Það er
til marks um ábyrgðar- og getu-
leysi meirihluta Röskvu að gera
Stúdentaráð sífellt háðara yfir-
völdum HÍ varðandi fjárhagslegan
rekstur og starf Stúdentaráðs.
Vafasamur samningur
Réttindasamningurinn sem slík-
ur er út af fyrir sig vafasamur lög-
gerningur. Eitt umdeilanlegasta
ákvæði hans er 14. greinin, sem
fjallar um eftirlitsskyldu háskól-
ans. Þar er HÍ veitt mjög rúm
heimild til eftirlits með réttinda-
skrifstofunni. Fram kemur að há-
skólayfirvöld hafi aðgang að öllum
upplýsingum sem varða fram-
kvæmd samningsins og að per-
sónuupplýsingar séu aðeins und-
anþegnar að því marki sem lög
mæla fyrir um.
Byrgjum brunninn
Fulltrúar Röskvu hafa haldið því
fram að þar sem enn hafi ekkert
gerst sem bendi til þess að háskól-
inn muni misnota sér aðstöðu sína
hafi stúdentar ekkert að óttast.
Hinir sömu virðast hins vegar ekki
skilja að margar greinar samn-
ingsins eru varasamar og að hætt-
an er til staðar. Það eru ótæk rök
að halda því fram að þar sem barn
hafi aldrei dottið í óbyrgðan
brunninn séu engar líkur á að svo
fari. Flestir myndu byrgja brunn-
inn, er það ekki?
„Þessi réttindabarátta
er í boði ...“
Borgar Þór
Einarsson
Réttindaskrifstofa
Það er til marks um
ábyrgðar- og getuleysi
meirihluta Röskvu,
segir Borgar Þór
Einarsson, að gera
Stúdentaráð sífellt
háðara háskólayfir-
völdum.
Höfundur er formaður Vöku, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta.
ATHYGLI vakti
þegar fréttist að hús-
næðislaus öryrki er
að undirbúa málsókn
gegn borgaryfirvöld-
um sem lögum sam-
kvæmt skulu útvega
honum húsnæði. Nú
er um tveggja ára bið
eftir íbúð á vegum
borgarinnar og vand-
inn hleðst upp. Borg-
aryfirvöld hafa ekki
treyst sér til að verja
aðgerðaleysi sitt en
treysta á að þögnin
skýli þeim framyfir
kosningar. Umræðan
hefur líka verið fátækleg, en því
meiri um rollubúskap og trilluút-
gerð (sem líka á rétt á sér).
Félagsmálastjóri borgarinnar var
sendur tilað svara og staðfesti að
samkvæmt þriggja ára gamalli
skýrslu væru hátt í 2 þúsund
manns á biðlistum eftir húsnæði
og vandinn hafi aukist verulega
síðan „jafnvel frá mánuði til mán-
aðar“ undanfarið. Biðlistar eru
forgangslistar og fjarri fer að allur
vandinn sé þar. Veit raunar enginn
hve vandinn er stór, því hann er
hvergi skráður sem segir sína
sögu um húsnæðisstefnuna.
Það þýðir ekki fyrir borgina að
segjast bíða eftir því að ríkið geri
eitthvað, því R-listamenn hafa nú
haft nær tvö kjörtímabil til þess að
móta stefnu í húsnæðismálum og
raunar einnig í skipulags- og um-
ferðarmálum án þess að gera
nokkurn skapaðan
hlut. Alþýðusamband-
ið hefur síðan mótað
nýja stefnu sem ráð-
herraskipuð nefnd
hefur samþykkt og ég
veit ekki betur en
félagsmálaráðherra
hafi samþykkt hana
fyrir sitt leyti. Ekkert
hefur þó gerst svo ein-
hvers staðar er fyrir-
staða. Það er engin af-
sökun fyrir borgina,
enda voru önnur lög í
gildi þegar R-listinn
tók við stjórninni.
Kyrrstaðan verður
ekki skrifuð á aðra. Sambandsleysi
R-listafólks við alþýðu borgarinnar
virðist algert og skilningurinn eftir
því. Nú hafa þau tíðindi gerst að
félagsmálaráð borgarinnar hefur
samþykkt vítur á lögregluna fyrir
að fækka fangaklefum í borginni,
en þar hafa húsnæðislausir átt vísa
gistingu. Lögreglan afneitar að
vísu forræði sínu yfir húsnæðis-
málunum og segir það hjá félags-
málaráði sjálfu. Hún er greinilega
ekki nógu menntuð í evrópskri
sögu.
Gúlag og gettó
Alþekkt er í sögunni að þar sem
eymd alþýðunnar er mest þar reis-
ir yfirstéttin stærstu og fínustu
hallirnar handa sjálfri sér. Þar
sem yfir- og millistétt ráða mótun
samfélags án verulegra áhrifa al-
þýðunnar tekur þjóðfélagsgerðin
mið af því. Víðast hvar eru það
hinir sterku, ríku, lærðu og hvítu
sem ráða ferðinni, en þeir veiku,
ólærðu og dökku sem verða fórn-
arlömbin. Þannig verða fátækra-
hverfi heimsins til og stefnuna
kalla menn gjarnan „rasisma“.
Húsnæðisstefnan hér á landi ber
mörg einkenni rasisma. Hún er
sérsniðin að þörfum þeirra sterku,
ríku, lærðu og hvítu. Hinum veik-
ari er sparkað út eða þeir settir í
sérstök hólf sem gjarnan eru
nefnd „gettó“. Í okkar hluta
heimsins eru líklega þekktustu
gettóin „gúlagið“ hans félaga Stal-
íns sem örugglega hefur átt sinn
þátt í að leysa húsnæðisvandann í
Sovétríkjunum og þær frægu út-
rýmingarbúðir er Hitler sálugi
kom á fót í Þýskalandi. Hitler var
tæknilega sinnaður og lét setja
upp sérstaka gasklefa til að flýta
rýmingu búðanna svo fleiri kæm-
ust að. Allt var þetta að sjálfsögðu
á forræði lögreglunnar. Nú mun
krafan um fleiri fangaklefa trúlega
hljóma hátt fyrir næstu kosningar,
en það er víst eina stefnan sem
samstaða næst um. Við vitum af
reynslunni að þar sem félags-
hyggjan endar tekur forræði lög-
reglunnar við.
Fleiri
fangaklefa?
Jón Kjartansson
Velferðarþjónusta
Við vitum af reynsl-
unni, segir Jón Kjart-
ansson, að þar sem
félagshyggjan endar
tekur forræði lögregl-
unnar við.
Höfundur er formaður Leigj-
endasamtakanna og kennir sig
við Pálmholt.
www.leir.is