Vísir - 29.10.1979, Qupperneq 30

VÍSIR
Mánudagur
29. október 1979
30
Su6urskautslandi& er óbyggt, en töluvert er um mannavistir þar i vís indalegum tilgangi, og hafa sérstaklega þá Bandarlkjamenn haldiö
þar úti leiböngrum og samhangandi athugunum.
KAPPHLAUPH) UM VERDMÆTIN
Á SUÐURSKAUTSLANDINU
Ástralla ætlar frá og meö 1. nóvember aö lýsa yfir 200 milna efna-
hagslögsögu viö Suöurheimskautslandiö, fyrst sjö rikja, sem gera
kröfu til yfirráöa i þeim heimshluta.
Á þessa yfirlýsingu veröur fyrst og fremst litiö sem táknræna aö-
gerötil þess aö undirstrika kröfu Ástrallu til yfirráöa á hluta Suöur-
heimskautslandsins, frekar en aö efnahagslögsaga á þeim slóöum
hafi eitthvert hagnýtt gildi.
Frakkland hefur aö visu þegar lýst yfir efnahagsiögsögu um-
hverfis eyjaklasann, Kergúlu, en hann liggur fyrir noröan sextug-
ustu gráöu suölægrar breiddar og þvl utan þess svæöis, sem Suöur-
heimskautslandssáttmálinn spannar. Ennfremur hafa bæöi Argen-
tina og Chile haldiö þvi fram, aö þau hafi lýst yfir 200 milna lögsögu,
þegar þau fyrir 1950 geröu kröfur til yfirráöa viö Suöurheimskauts-
iandiö. Akvöröun Ástraliu vekuriþó meiri athygli en þessar gömlu
yfirlýsingar.
Yfirráöakröfur Ástraliu eru nefniiega ekki eins umdeildar og
kröfur Argentinu og Chile, sem bæöi gera kröfu til sama svæöis, auk
þess sem Stóra-Bretland er þriöja rlkiö, sem gerir kröfur til þess
Fiskur og olia
200 milna efnahagslögsaga
Ástraliu veröur aö skoöast i
samhengi viö mjög aukinn
áhuga rikja fyrir ndttúruauö-
lindum á þessum slóöum.
Aöildarriki hins svonefnda
„Suöurpóls-klúbbs” búast viö
þvi aö ganga frá á næsta ári al-
þjóöalögum, sem tryggi
viökomu lifs I hafinu á þessum
slööum. Næsta skref yröi slöan
aö koma sér saman um nýtingu
hugsanlegra málm- og oli'u-
linda, semþarna kunna aö finn-
ast.
Þessi rfki hafa nýlega lokiö
þriggja vikna ráöstefnu i
Washington, þar sem auölinda-
nýtingin var efst á dagskrá.
Hvaö varöar hinsvegar sjávar-
lif á þessum slóöum, beinist at-
hygli manna fyrst og fremst aö
„krflunum”, smávöxnum
krabbadýrum, sem margir telja
aö geti oröiö I framtíöinni mikil-
væg fæöulind fyrir mannkyniö.
Margar þjóöir hafa fyrir
löngu gefiö krlhmum gaum, en
þaö þykir langt til þess veiöar
hefjist á þeim af nokkurri al-
vöru. Menn telja sig þvi hafa
timann fyrir sér viö samningu
alþjóöalaga varöandi þessar
veiöar, jafnvel þótt I ljós hafi
komiö, aö óteljandi vandamál
þarf aö leysa, áöur en sam-
komulag næst.
Sáttmálinn.
Sáttmálinn um Suöurheim-
skautslandiö gekk i gildi 1961, og
stóöu eftirtalin riki aö honum:
Argentína, Astralia, Belgfa,
Chile, Frakkland, Japan,
Nýja-Sjáland, Noregur, Suö-
ur-Arika, Sovétrikin,
Stóra-Bretland og Bandarik-
in.SIÖar gekk Pólland I þessa
fylkingu, ogbúist er viö þvi, aö
bæöi A-Þýskaland og V-Þýska-
land bætist I hópinn á næsta ári.
Nokkur þessara rikja eru þegar
byrjuö á tilraunaveiöum á kril-
unum, en auk þess ýmis önnur
ríki, sem standa utan sáttmál-
ans.
A tveim siöustu árum hafa
veiöst um 100 þiísund smálestir,
sem þykja hreinir smámunir i
samanburöi viö þær tölur, sem
sérfræöingarnir nefna I sam-
bandi viö framtiöarveiöar, en
þaö eru 50 og 100 milljónir smá-
lesta af krilum árlega. Saman-
lagt vegur fiskur, sem veiddur
er um allan heim I dag, um 70
milljónum smálesta. — Um-
hverfisverndarmönnum stend-
ur þó stuggur af svo ofboösleg-
um mokstri, og benda á, hverja
þýöingu kriíin hafa fyrir aörar
sjávardýrategundir, sem lifa af
þeirri átu, eins og skiöishvalir.
Norsk hjáleiga.
Ofugt viö þaö, sem
Stóra-Bretland, Astralia og
Nýja-Sjáland vilja láta gilda, þá
tekur efnahgslögsaga Norö-
manna ekki til norska hlutans á
Suöurheimskautinu. Eftir þvi
sem heyrst hefur á Norömönn-
um.hafa þeir ekki hugsaö sér aö
breyta þvi i bráö. Ráöageröir
Ástratíumanna hafa ekki ýtt viö
þeim i þvf efni, enda er búist viö
þvi, aö Astralir lýsi þvi yfir um
leiö, aö ekki veröi hróflaö viö at-
hafnasemi útlendinga inni á
þeirra svæöi.
1 sáttmálanum um Suöur-
skautslandiö gengust menn inn
á aö leggja f „dvala” i bili allar
kröfur um yfirráö þessa
óbyggöa landssvæöis. 1 mörgum
ölvikum var þar um aö ræöa
kröfur, sem fleiri en eitt riki
höföu gert til landssvæöis á
þessum slóöum, en þau neita aö
viöuricenna yfirráöarétt ann-
arra þar. Sömu afstööu hafa
Belgía, Japan og Suöur-Afrika.
A meöan ekki þykir enn hag-
kvæmt aö veiöa krflin, er vart
aö búast viö nokkrum sérstök-
um tiöindum varöandi þessar
kröfur.
Samvinna.
Ráöstefnan i Washington og
fyrri fundir sýna, aö samvinna
þjóöanna um Suöurskautslandiö
helst enn. Þessi þrettán riki eru
aövisu ósammála innbyröis, en
standa sameinuö út á viö, ein-
huga um aö leysa þessi mál sjálf
og blanda ekki öðrum rlkjum
þar inn f. Þaö er þvi enginn
áhugi hjá þeim fyrir þeirri hug-
mynd aö gera Suöurskauts-
landiö aö sameign alls mann-
kyns, eins og menn hafa i huga
varöandi auölindir á hafsbotni.
Meölimir „Suöurpóls-klúbbs-
ins’’ benda á, aö tekist hefur aö
Dæmigeröur fulltrúi Suöur-
skautslandsins f kjól og hvftu..
halda Suöurskautslandinu utan
viö þau vandamál, sem annars
hafa sótt að þjóöasamfélaginu,
ogtelja þaö sönnun þess, aö nú-
verandi skipulag um yfirráö
þess sé þaö rétta.
Aukinn þrýstingur.
Ef horfterfram á veginn, má
þó búast viö auknum þrýstingi á
„Suöurpóls-klúbbinn”. Bæöi er
hugsanlegt, aö einstök aðildar-
riki vilji gripa til aðgeröa, sem
ekki færu saman viö hagsmuni
hinna aöildarrfkjanna, og eins
vegna áhuga rlkja, sem utan
samtakanna standa.
Fyrirhuguö samþykkt varö-
andi verndun sjávarlifs á þess-
um slóöum mun ekki ieysa þessi
vandamál,en væntanlega veröa
settar á laggirnar nefndir til
þess aö greiöa úr þrætum, eftir
þvf sem þær risa upp.
Hin óliku viöhorf til krflanna
gefá nokkra hugmynd um, hver
verkefni biöa ,,Suöur-
póls-klúbbsins„þegar kemur aö
nýtingu auölinda á borö viö olíu
eða málma. Fyrir tveim árum
uröu aöildarrikin ásátt um aö
láta vera aö færa sér þessa
möguleika í ny t. Haf a þau staöiö
viö það. A Washington-ráöstefn-
unni var samþykkt aö þannig
skyldi veröa áfram. En fast er
sótt aö fá aö hefja tilraunabor-
anir og málmleit, og eru þaö
einkanlega aöilar i Bandarikj-
unum.
Á þessum tlmum sihækkandi
oliuverös.sem leiöir auövitaö til
þess aö oliuvonir á Suöurskauts-
landinu veröa stööugt meira
freistandi, hefur „Suöur-
póls-klúbburinn” nú byrjaö aö
þreifa fyrir sér um aö setja á
laggirnar einhvers konar yfir-
stjórn, sem gæta skuli þess, aö
ekki veröi unnin þarna nein þau
náttúruspjöll sem menn eigi eft-
ir að iörast.
Hvaö varðar viöhorf til
málmleitar og vinnslu eru
Bandarikinog Sovétrikin á önd-
verðum meiöi. Rússarnir eru
algerlega andvigir hvers konar
málmvinnslu á Suöurskauts-
landinu og vilja sumir rekja þá
afstööu til þess, aö Sovétrikin
eru svo fjarri þessu svæöi, aö
lítlar horfur séu á þvi, að Rúss-
ar sjái sér hagkvæmni I aö nýta
þá möguleika nokkurn tfma.
J
sandkorn
Óli Tynes
skrifar
Lltll 09 stórl
Arndis Björnsdóttir var meö
heilsiöu framboösauglýsingu i
Dagblaöinu fyrir helgina. Á
næstu slöu var svo tveggja
dálka auglýsing fyrir Helga
Hallvarösson, skipherra.
„Aumingja Helgi er heldur
undir Iþessari baráttu”, sagöi
einn iesandi.
„Ja, þaö er nú ekki viö þvi
aö búast aö Landhelgisgæslan
gefi jafn-vel af sér og Kassa-
geröin og Rosenthal”, sagöi
annar.
Grðusðgur
Gróusöguburöur er geysi-
iega vinsæi tomstundaiöja á
tslandi, eins og margir hafa
fengiö aö kenna á. t nýjasta
hefti timaritsins Lifs er gerö
Uttekt á þessari iöju.
Þar er rætt viö nokkra aöila,
sem hafa oröiö fórnardýr
Gróu, þeirra á meöal Guöna i
Sunnu og Sigfinn Sigurösson,
fyrrverandi bæjarstjóra i
Vestmannaeyjúm.
Einnig er rætt viö Ingólf
Guöjónsson, sáifræöing um
tiiurö gróusagna og hvatirnar
aö baki þeim.
Ha?
Þórir Oddsson, vararann-
sóknarlögreglustjóri, geröi á
fóstudaginn athugasemd viö
frétt VIsis um aö Sævar
Ciesielski hafi veriö sleginn
viö yfirheyrslu.
Þórir sagöi: „Það má skilja
fréttina sem svo, aö þetta svo-
kallaöa haröræöi hafi veriö i
meira mæli en rannsóknin
gefur ef til vill tilefni til, án
þess aö ég sé aö fullyrða nokk-
urö um hvort eöa aö hve miklu
leyti um harðræöi hafi veriö
aö ræöa”. ???
Kveöjur
Kommar eru aö vonum
ánægöir meö plötuna slna
„Eitt verö ég aö segja þér,”
sem er spiluö oftar I útvarpinu
en aörar hljómplötur.
Þaö er llka dálftiö vel aö
henni staöið. Fyrir nokkru var
birti Þjóöviljanum áskorun til
rétttrúaöra um aö gera þaö
sem i þeirra valdi stæöi til aö
koma boöskapnum á fram-
færi.
Tekiö var fram, aö ekki væri
bara átt viö aö kaupa plötuna
og/eöa gefa hana vinum > og
kunningjum.
Þessari áskorun hefur veriö
vel tekiö og dægurlagaþættir
útvarpsins hafa boriö það meö
sér. Ekki sist þykir óskalaga-
þáttur barna góöur vettvang-
ur.
Árangurinner sá, ab afar og
ömmur viösvegar um lands-
byggöina vita nú ekki hvaöan
á þau stendur veöriö, þar sem
yfir þau dynja stanslausar
kveöjur frá eisku litlu barna-
börnunum meö laginu „island
úr NATO”.