Vísir - 23.11.1979, Blaðsíða 11

Föstudagur 23. nóvember 1979
11
Endurskoöum fjár-
lög frá grunnl
Samanburður á helððundinnl áætl-
anagerð og núiigrunns áætlanagerð
Fjárveiting fyrra árs er notuö sem grunn-
ur, semgengiöeriitfrá.
Gerö er kostnaöar-/nytjagreining fyrir NÝ
verkefni
Stjórnun felst i aö ákveöa krónur (input),
sem verja má tiiþess aöhalda uppi rekstri.
Eftir áætiunargeröina liggur fyrir heildar
fjárhagsáætlun fyrir stórar einingar, og er
erfitt aö breyta einstökum liöum hennar.
„Take it or leave it budget”.
Hefur stofnanir eöa deildir I brennidepli viö
fjárveitingar (functionally oriented).
Einkum er rætt um og metiö gildi
viöbótarverkefna.
Allar fjárumsóknir þarf aö rökstyöja frá
millgrunni.
Gerö er kostnaöar-/nytjagreining fyrir
ÖLL verkefni.
Byrjaö er aö fastmóta markmiö og aö-
geröir.
Hægt er aö velja um mismunandi
árangursstig einstakra verkefna innan
sömu stofnunar.
Hefur verkefni og markmiö i brennidepli
viö fjárveitingar (program oriented).
Gerö er svipuö athugun á gildi þeirra
verkefna, sem unniö er aö, og nýrra
verkefna, semgeröer tillaga um.
(Úr ritgerö Þóröar Sverrissonar)
neöanmals
Friörik Sophusson fyrrv.
alþingismaöur mælir meö þeirri
nýju aöferö viö gerö fjárlaga, aö
allar fjárveitingar til opinberr-
ar starfsemi veröi óbundnar af
fyrri f járveitingum. „Þurfi
stjórnmálamenn siöan aö beita
hnifnum, gerist sllkt meö þvi aö
velja eöa hafna skilgreindum
verkefnum, en ekki meö þvl aö
beita almennum, flötum niöur-
skuröi eöa fresta ætiö nýjum
verkefnum.”
Hugmyndir Sjálf-
stæðisf lokksins um
leiftursókn gegn verð-
bólgu hafa heldur betur
sett svip sinn á stjórn-
málaumræðurnar að
undanförnu. Kosninga-
baráttan snýst að mestu
um þessa stefnu þar sem
aðrir flokkkar hafa ekki
sett fram ákveðna stefnu
um lausn helztu vanda-
mála þjóðarinnar í efna-
hagsmálum.
Einn þátturinn í bar-
áttu Sjálfstæðisflokksins
gegn of miklum ríkisum-
svifum er gerbreyting á
allri fjárlagagerð ríkis-
ins. Þetta er orðað í
stefnuskránni með eftir-
farandi hætti l // Fjárveit-
ingar til opinberrar starf-
semi verði óbundnar af
fyrri f járveitingum,
þannig að öll verkefni
komi til endurskoðunar
frá grunni við fjárlaga-
gerð."
Hefð ræður f járveit-
ingum en ekki þörf
í viöleitni sinni til aö spara og
hagræða I rikisrekstrinum hefur
margoft veriö bent á vanmátt
stjórnmálamanna við forgangs-
rööun verkefna. Þetta stafar
öörum þræöi af því aö útgjöld
rikisins eru til stofnana og
deilda en ekki til verkefna.
Arangur er þá yfirleitt mældur i
útgjaldaupphæöum. I fjárhags-
áætlunum og bókhaldi rlkis-
fyrirækja og stofnana (reyndar
einkafyrirtækja einnig) er
meira lagt upp úr þvi aö sýna,
hve mikið er notaö I ýmsa
kostnaðarþætti s.s. laun, launa-
tengd gjöld, simkostnaö, raf-
magns, ræstingu, aökeyptan
akstur o.s.frv. heldur en aö ein-
angra alla kostnaöarþætti hvers
verkefnis sem unniö er aö.
Stjórnendur einkafyrirtækja
og stjórnmálamenn erlendis,
sem trúaö er fyrir fjármunum
almennings, hafa leitaö nýrra
leiöa viö fjárlaga- eöa fjárhags-
áætlanagerö. Ein sú þekktasta
er kölluð „Núllgrunns áætlunar-
gerö” (Zero Base Budgeting).
Stjórnunarfélagiö hefur kynnt
þessa nýju tækni hér á landi.
Helstu leiöbeinendur félagsins
hafa veriö þeir Björn Friöfinns-
son fjármálastjóri Reykja-
vlkurborgar og Þórður Sverris-
son framkvæmdastjóri Stjórn-
unarfélagsins, og hafa þeir viöa
leitaö fanga.
Á sföasta þingi flutti undirrit-
aöur ásamt Ellert B. Schram og
Lárusi Jónssyni ályktunartil-
lögu svo hljóðandi:
„Alþingi ályktar aö skora á
rikisstjórnina aö beita sér fyrir
því aö „núllgrunnsáætlunar-
gerö” veröi tekin upp sem viö-
ast viö gerö rekstrar- og fjár-
hagsáætlana hjá opinberum
fyrirtækjum og stofnunum.” í
greinargerðinni er m.a. vitnaö
til ritgeröar Þóröar Sverrisson-
ar, þar sem hann skýrir frá þvi,
hvað núllgrunnsáætlun er, hver
séu megineinkenni hennar og
helstu markmið.
Hvað er
núllgrunns-
áætlunargerð?
„Núllgrunnsáætlunargerö er
tækni viö gerö rekstrar- og fjár-
hagsáætlana, sem gerir þær
kröfur til stjórnanda aö hann
réttlæti fjárhagsáætlanabeiönir
sinar frá núllgrunni (þaöan er
núllgrunns nafniö komiö).
Tækni þessi flytur yfir á stjórn-
anda, sem sækir um fjárveit-
ingu, sönnunarábyrgö fyrir þvi,
aö hann eigi yfirleitt aö fá nokk-
urt fjármagn til ráöstöfunar (og
hvetur um leið til þess, að hann
eöa sú deild, sem hann stjórnar,
sýni góöan árangur af starfsemi
sinni). Viö gerö fjárhagsáætl-
unar er öll starfsemi brotin
niöur I ákvöröunarpakka (deci-
sion packages), sem siöan eru
metnir meö kerfisbundnum
hætti og raðað upp eftir mikil-
vægi.
Megineinkenni og
markmið.
Samkvæmt þessari skilgrein-
ingu hefur núllgrunns áætlana-
gerö þrjú megineinkenni:
1. Sönnunarbyröi um réttmæti
fjárveitingar flyst frá æöstu
stjórnendum og handhöfum
fjárveitingavalds yfir til stjórn-
enda stofnana og deilda sem
sækja um fjárveitingu.
2. Starfsemi stofnunar eöa
deildar veröur aö skoöa frá
grunni, en slikt hvetur til endur-
bóta á rekstri og eykur þvi viö-
leitni til aö bæta virkni stofnana
viö aö ná markmiöum sinum.
3. Viö gerö áætlunarinnar er
allri starfsemi skipt I
ákvöröunarpakka (decisions
packages), sem hver fyrir sig
hefur aö geyma lýsingu á
ákveönu verkefni: — hvert sé
markmiöið meö aö ráöast I þaö,
hvernig þaö skuli unniö, hvaö
þaö kosti o.s.frv. Þessir
ákvöröunarpakkar eru síöan
metnir og þeim raöaö upp eftir
mikilvægi þeirra.
Auk þeirra megineinkenna á
núllgrunns áætlanagerö, sem
nefnd voru hér aö framan, eru
helstu markmiö meö beitingu
þessarar tækni þau að:
1. Gera úttekt á þörf fyrir
framkvæmd á og skilvirkni
þeirrar starfsemi sem fram fer
á stofnun eöa deild og kanna
hvort starfsemin sé sú sama og
til var ætlast I upphafi.
2. Geta gert samanburö á til-
lögum um ný verkefni og á þeim
verkefnum sem þegar er unnið
aö I stofnunum.
3. Tryggja mikla þátttöku
stjórnenda á öllum þrepum inn-
an stofnana i gerö fjárhagsáætl-
unar.
4. Gera æöstu stjórnendum
auöveldara meö aö velja úr þau
verkefni sem þeir telja mikil-
vægust.”
Verkef ni í stað
stofnana
Eins og bent hefur veriö á I
þessari grein eru til nýjar aö-
feröir viö fjárlagagerö, sem
hægt er aö beita til aö koma
fjárhagsáætlunum á verkefna-
grundvöll I staö stofnanagrund-
vallar og auövélda stjórnmála-
mönnum aö raöa verkefnum
hins opinbera I forgangsröö.
Þurfi þeir siöan aö beita hnifn-
um, geristslikt meö þvi aö velja
eöa hafna skilgreindum verk-
efnum en ekki meö þvl aö beita
almennum flötum niöurskuröi
eöa fresta ætiö nýjum verkefn-
um eins og hingaö til hefur tiök-
ast.
SAMBÓ OG
TVÍBURARNIR
LITLI SVARTI SAMBÖ
Bókaútgáfan Iðunn hefur sent
frá sér tvær nýjar bækur fyrir
litil börn. Þær heita Litli svarti
Sambóog Sambó og tvlburarn-
ir.
Höfundur bókanna er bresk
kona, Helen Bannermann, en
húngeröieinnig myndirnar sem
eru á annarri hverri siöu bók-
anna.
Litli svarti Sambó kom Ut á
islensku fyrir nokkrum áratug-
um og naut þá mikilla vinsælda
hjá litlum börnum og er löngu
horfin af markaði. Sambó og
tviburarnir he'fðu hins vegar
ekki komið út á íslensku fyrr og
sneri Andrés Kristjánsson
þeirri sögu á Islensku.
HBLEN BANNEHMAN
IÐUNN
saga og mmm efTm
HELEN BANNERMAN
JÐUNN
Tvær bækur um svarta Sambð
Séra Agúst Sigurösson hefur
sent frá sér á vegum Bókaútgáf-
unnar örn og örlygur bókina
FORN FRÆGÐARSEUR. Bók
þessi er fróðleikur úr þjóöarsög-
um. Fjöldi teikninga og annarra
mynda prýöa bókina.
Séra Agúst rekur byggöarsög-
una,f jallar um hin veglegu
kirkjuhús fyrri alda og stór-
bæjarbraginn á höföingja-
setrunum. Hann rekur presta-
taliö og koma þar margir viö
sögu. Þá segir hann frá furðu-
legum dómi prófastsins i Vatns-
firöi, er hann dæmdi bróöur sín-
um, bóndanum I Grunnavlk,
hvalreka staöarins á Snæfjöll-
um, Þáergetiö hinna þjóöfrægu
reimleika á Snæfjöllum og Spán-
óerjaviganna.
Út er kominn hjá Bókaútgáf-
unni örn og örlygur ein af
þekktustu og allra bestu bókum
Gramlandsvinarins, Jörn Riels,
og nefnist hún Fyrr en dagur
ris.
A frummálinu ber hún heitið,
För morgendagen. Þýöandi er
dr. Friörik Einarsson læknir.
Fyrr en dagur ris er full af
kynlegum goösögnum og mann-
legum styrk, segir frá óblíöri.
en þó á köflum hamingjusamari
grænlenskri fortiö.
Frásögnin tekur smátt og
smátt á sig mynd sigildrar
harmsögu án þess þó að rjúfa
nokkun tima hinn grænlenska
veruleika. Þetta er saga um
máttarvöld sem eiga veröldina,
en óska kannski ekki eftir
manneskjum I henni.
Bókaútgáfan örn og Orlygur
hefur gefiö út tvær þykkspjalda-
bækur fyrir yngstu börnin I þýö-
ingu Lofts Guömundssonar.
Báöar eru bækurnar nokkuð
frábrugönar venjulegum bók-
um. Bókin um Helga og Eyva er
þannigútbúinaðgaterá hverju
spjaldi og má i gegnum þaö sjá
nokkuö af þvi sem blöur á þvi
næsta. Bókin um negrastrákana
lætur hinsvegar einn strák
hverfa I hvert skipti er! spjaldi
er flett.