Vísir - 29.01.1980, Blaðsíða 13

VÍSIR
iÞriöjudagur 29. janúar 1980 1 2 vtsm Þriöjudagur 29. janúar 1980
Albert Guömundsson alþingismaöur og Brynhildur Jóhannsdóttir, eiginkona hans. Vlsismynd GVA.
ÞAD LIGGJA MARGIR ÞRÆÐ-
IR FRA FORSET AEMRÆTTINU
Guölaugur Þorvaldsson rlkissáttasemjari og eiginkona hans, Kristin Hólmfrlöur Kristinsdóttir. Visismynd GVA.
ÞAÐ ÞARF GLAÐAN MANN
TIL AD GERA ÖDRUM GOTT
Pétur Thorsteinsson sendiherra og eiginkona hans, Oddný Thorsteinsson. Visismynd GVA.
STÖRF SENDIHERRA ERU
UNNIN í KYRRÞEY
■ sem gera mðnnum kleift að láia golt af sér
leiða. segir Alðert Guðmunflsson alpingism.
„Ramminn, sem stjórnarskráin setur forsetaembættinu, er nægjanlega
sveigjanlegur til aö leyfa persónu hvers manns aö njóta sin”, sagöi Albert
Guömundsson, alþingismaöur og frambjóöandi til forsetaembættis, þegar
Visir spuröi, hvorthann teldi breytinga >örf á stööu forseta frá þvlsem nú er.
- seglr Guðiaugur Þorvaidsson rikissáttasemjari og
trambjóðandi lil lorselaembættis
,,Ég er fylgjandi þvi, aö forsetaembættiö veröi áfram eins og þaöer og tel, aö
hver forseti hafi möguleika á aö setja á þaö sinn stfl. Ef þaö veröur gert valda-
meira munu þaö veröa ööruvisi menn sem sækjast eftir þvi”, sagöi Guölaugur
Þorvaldsson rikissáttasemjari og frambjóöandi tii forsetaembættis, þegar
Vfsir spuröi um skoöun hans á embættinu.
Albert er fæddur I Reykjavik áriö
1923 lauk prófi frá Samvinnu^kólanum
og stundaöi verslunarnám i Öretlandi.
Hann varö atvinnumaöur I knatt-
spyrnu, kom siöan heim og geröist
kaupsýslumaöur, var kosinn I borgar-
stjórn fyrir Sjálfstæöisflokkinn og
siöar á þing fyrir sama flokk.
Visir ræddi viö hann og eiginkonu
hans, Brynhildi Jóhannsdóttur á heim-
ili þeirra viö Laufásveg og spuröi fyrst
hversvegna hann byöi sig fram.
„Þaö var lagt mjög fast aö mér og
ég ákvaö eftir nokkra ihugun aö fara i
framboö enda haföi ég þá fengiö vissu
fyrir þvi, aö Kristján Eldjárn ætlaöi
ekki aö gefa kost á sér I sumar.
Get gert meira gagn sem
forseti
— Hversvegna tókstu þessa ákvörö-
un? Ertu oröinn þreyttur á stjórn-
málastarfi?
„Nei, þaö var vegna þess, aö ég
sannfæröist um, aö ég gæti gert meira
gagn I embætti forseta en sem borgar-
fulltrúi eöa alþingismaöur”
— Hvernig getur þaö staöist?
„Þaö liggja margir þræöir frá for-
setaembættinu, sem gera mönnum
kleift aö láta gott af sér leiöa I þvi.
— Helduröu, aö þú mundir notfæra
þér heimild til aö leggja mál undir
þjóöaratkvæöagreiöslu I einhverjum
mæli?
„Ég man ekki I svipinn eftir neinu
máli, sem réttlætti þjóöaratkvæöa-
greiöslu, en hvaöa forseti sem er hefur
þessa heimild og hún hefur tæplega aö
ástæöulausu veriö sett i lög”
— Kosningabaráttan?
„Ég mun feröast um landiö og kynna
mig og min sjónarmiö. Undirbúningur
er hafinn og ég mun byrja þessar
feröir innan skamms.
— Ætlaröu aö halda stóra opna
fundi?
„Ég læt stuöningsmenn mina á
hverjum staö um aö ákveöa þaö. Viö
Brynhildur munum fara tvö i þessar
feröir og hitta fólk á heimilum, vinnu-
stööum eöa hvar sem verkast vill. Ég
vil alveg eins tala viö fólk persónulega
eins og tala til þess I hóp úr ræöustól”
Pólitisk reynsla nauðsynleg
— Hvaöa eiginleika á forseti aö hafa
til aö bera?
„Hann á aö sjálfsögöu aö vera hrein-
skilinn og heiöarlegur maöur og þaö er
nauösynlegt, aö hann sé mannþekkj-
ari. Hann þarf aö hafa viötæka reynslu
i farangrinum. 011 reynsla er góö, en
ég held aö pólitisk reynsla Sé nauö-
synleg í þessu embætti, þvi aö svo
margt i þvi tengist pólitisku sviöi. Þá
veröur hann aö hafa hæfileika til aö
koma eölilega fram og samlagast ööru
fólki, — háu sem lágu.
— Ert þú mannþekkjari?
„Þaö tel ég mig vera”
Forsetastarf er i raun fjölskyldu-
starf, þvi aö eiginkona manns i sliku
embætti er einnig 1 fullu starfi. Hvern-
ig þykir Brynhildi Jóhannsdóttur til-
hugsunin um þaö?
„Ætli ég héldi ekki minni ró viö þaö
verkefni eins og önnur” segir hún meö
hægö.
Eru þau hjónin kvföin vegna umtals
og sögusagna, sem gjarnan hafa fylgt
forsetakosningum á Islandi?
Albert segir, aö ekkert geti komiö
sér á óvart i þeim efnum, hann sé
löngu búinn aö brynja sig fyrir sliku.
„Mér myndi sárna, ef þeir, sem
þekkja mig, bæru mér illa söguna, en
ef ókunnugir gera þaö.horfir þaö ööru-
visi viö, þvi aö þeir styöjast ekki viö
eigin reynslu. Ég vona samt, aö ekki
veröi aörar eins sögur i gangi eins og i
forsetakosningunum milli Gunnars
Thoroddsen og Kristjáns Eldjárns”
segir Brynhildur.
Albert lýsir þvi yfir, aö hann hafi oft
veriö heppinn i lifinu en aldrei eins og
þegar hann hitti konuna sina. „Hún er
eina manneskjan, sem ég heföi óttast
samkeppni frá, ef hún heföi veriö I
framboöi til forsetakjörs. Og þaö má
vel koma fram, aö hún hefur miklu
meiri hæfileika á þessu sviði en ég.”
„Þaö er nú ekki runninn út frestur-
inn til aö bjóöa sig fram” segir
Brynhildur eftir þessa einkunnagjöf.
— Hvernig kynntust þiö?
,,,Þaö var ekki sérlega rómantiskt.
Ég fór á dansæfingu hjá Samvinnu-
skólanum meö vinkonu minni og auö-
vitaö féll hann fyrir verslunarskóla-
dömunni”
— Nú ert þú hagmælt og átt létt meö
aö yrkja. Attu ekki einhverja visu um
Albert I fórum þinum?
„Þær eru flestar full-persónulegar
fyrir fjölmiöla”, segir Brynhildur, en
rifjar upp ^ftir nokkra umhugsun at-
vik úr þing /eislu fyrir tveimur árum.
„Þar má aöeins tala I bundnu máli.
Maöur slær I glasiö og þá gefur forseti
Sameinaös þings manni oröiö. Stein-
grlmur Hermannsson haföi veriö aö
taia um, aö Albert vildi vera einvaldur
og þá fékk ég hugmynd aö visu. Allt I
einu stendur Asgeir Bjarnason, vinur
minn upp, sem þá var fundarstjóri, og
segir. „Næst tekur Brynhildur
Jóhannsdóttir til máls” án þess aö ég
heföi beöiö um oröiö. Ég varö hálf-
hvumsa en stóö þó upp og fór meö
þessa visu:
Þingmenn vilja, þaö viö höldum,
þjóöinni ýmsu fórna.
Sitji Albert einn aö völdum,
er þaö ég sem stjórna.
Að gleðja aðra
Áhugamál?
„Fyrst og fremst að lesa og svo hef
ég alltaf haft mikinn áhuga á tungu-
málum og feröalögum. Uppáhalds-
ljóöskáld? Einar Benediktsson, —
alveg slöan ég var barn” segir Bryn-
hildur.
Albert segir, aö sln áhugamál séu
þaö sem hann sé aö fást viö hverju
sinni.
Loks er hann spuröur, hvaö honum
þyki mikilvægast.
„Þaö er auövitaö mikilvægast aö
vera til”, segir hann. Ég er svo lán-
samur, aö viö hjónin erum heilsu-
hraust og eigum börn og barnabörn,
sem eru okkur til mikillar gleöi. En
þegar fjölskyldulifinu sleppir, gefur
þaö mér mesta ánægju aö leggja öör-
um liö. Þaö er ekkert, sem veitir meiri
gleöi en aö gleöja aöra” sagöi Albert
Guðmundsson.
Guölaugur lauk námi Ur viöskipta-
deild Háskóla Islands áriö 1950, var
fimmtán ár deildarstjóri á Hagstof-
unni, eitt ár ráðuneytisstjóri i fjár-
málaráöuneytinu, sex ár prófessor viö
Háskóla Islands og rektor viö sama
skóla iönnur sex. Hann gegnir nú, eins
og áöur sagöi, starfi rikissáttasemj-
ara.
Vísir ræddi viö Guölaug Þorvaldsson
og eiginkonu hans Kristinu Hólmfriöi
Kristinsdóttur aö heimili þeirra viö
Skaftahllö I Reykjavik.
„Hvaöa starf mér hafi þótt
skemmtilegast? Ég vann fyrir mér
sem blaðamaðurmeðan ég var i námi
og ég held satt aö segja, aö mér hafi
þótt þaö skemmtilegast”, segir Guö-
laugur. „Ef ég væri ungur, gæti ég vel
hugsað mér aö vinna viö blaöa-
mennsku I nokkur ár.
Éghef alltaf predikaö þaö, aö menn
ættuekki aö veraof lengi i sama starfi
og hef reynt aö lifa eftir því. Hins veg-
ar veröur slfkt erfiöara eftir þvi sem
maöur veröur eldri. Þegar ég sagöi
upp starfiminu sem ráöuneytisstjóri
fannst mörgum þaö hreinasta óráð, en
mig langaöi til aö takast á viö kennsl-
una og ég sé ekki eftir þvi. Mér finnst
gaman aö kenna og sérstaklega hefur
mér þótt skemmtilegt aö kenna á
ýmsum námskeiöum, sem ég var meö
á vegum Stjórnunarfélagsins úti á
landi og stóöu venjulega einn eöa tvo
daga. Þaö vakti skilning minn á gildi
fulloröinsfræöslu. Þaö hlýtur aö veröa
lögö meiri áhersla á slika menntun i
framtiöinni og einnig framhalds-
menntun I staö þess aö hafa þennan
langa og stranga undirbúning og slöan
ekkert. Þaö getur ekki veriö, aö þaö sé
hægt aö undirbúa sig undir lífiö I ein-
um pakka”.
Bláókunnugt fólk hringdi
Þau hjónin sögöust hafa veriö lengi
aö ákveöa sig meö framboöiö og það
heföi veriö erfitt aö geraupp hug sinn.
Þaö væri viss léttir aö vera búin aö
þvi og nú væri bara að þreyja þessa
mánuöi, þaö yröi eflaust erfiöara
heldur en þó úrslitin yröu þeim ekki i
hag. — En af hverju ákvaö Guölaugur
aö fara i framboð?
„Fyrst þegar mitt nafn var nefnt i
tengslum viö þetta embætti, fannst
mér þetta eins og hvert annaö umtal
og tók þvl nánast sem gamni. Síöar
fórumennaöhafasamband viö mig og
hvetja til þess,aö ég gæfi kost á mér,
bæöi vinir og kunningjar, og eins
hringdi til min bláókunnugt fólk utan
af landi. Þetta var oröinn mikill þrýst-
ingur og þaö endaöi meö þvl, aö viö
ákváöum aö láta slag standa.
— Myndir þú sem forseti notfæra
þér heimild til að efna til þjóöarat-
kvæöagreiöslu um ágreiningsmál?
„Það gæti auövitaö til þess komið,
en ég held aö sllkt eigi aö vera undan-
tekning fremur en regla”.
Verjum tómstundunum
saman
Kristin Hólmfrlöur vinnur allan
daginn hjá Happdrætti Háskóla ts-
lands og hefur gert þaö síöan synir
þeirrakomustá legg. HUn er fædd og
uppalin i Reykjavik, en ættuö aö vest-
an. Hún er spurö hvernig henni þyki
tilhugsunin um aö starfa sem forseta-
frú.
„Við tókum þessa ákvöröun saman
og ég myndi reyna aö gera mitt besta
og standa viö hliö Guölaugs I þessu
starfi eins og öörum”.
— Ahugamál?
Þau hlæja og Uta hvort á annað.
„Viö vorum svo ung þegar viö fórum
aö vera saman, ég var sautján ára og
Guölaugur tuttugu og viö höfum yfir-
leitt variö tómstundum okkar I sam-
einingu, — mest I feröalög innan lands
og utan og mikiö i gönguferöir, — sér-
staklega áöur fyrr. Viö eigum sumar-
bústaö i Skorradal, sem viö vildum
gjarnaneyöa meiri tima i og svo höf-
um viö veriö mikið Ibadminton”, segir
Kristin.
„Og dansi”, skýtur Guölaugur inn i.
„Okkur hefur alltaf þótt gaman að
dansa og gert mikiö af þvf’.
Forseti á að vera meðal
fólks
— Guölaugur er spuröur hvaöa
eiginleika honum finnist forseti þurfa
aö hafa til aö bera.
„Hann veröur aö vera hógvær og
prúöur en þó með nokkra reisn. Þetta
er þaö, sem séö er meö augunum, en
auk þess þarf hann aö vera mann-
kostamaöur i heföbundnum stll. Menn
ætlast til þess aö forseti sé réttsýnn og
sanngjarn, þó aö þaö sé kannski erfitt ,
aö skilgreina slik hugtök. Svo veröur
hann aö vera sæmilega menntaöur.
Þaö reynir á þaö viö ýmis tækifæri i
þessari stööu. Höfuöatriöi er þó, aö
þeim, sem gefur kost á sér I þessa
stööu, sé annt um þaö, sem er aö ger-
ast i landinu, fylgist vel meö og sé hluti
af þjóöarheildinni. Hann á aö vera
meöal fólks.aö svo miklu leyti sem þvi
veröur viö komiö”.
— Hvernig verður kosningabarátt- i
an? Ætlaröu aö halda stóra fundi úti
um land?
„Þaö er ekki fariö aö skipuleggja
neittaf þvi tagi og ég vonast til, aö þaö
veröi i lágmarki. Meö nútfma fjölmiöl-
un ætti ekki aö þurfa mikiö brambolt,
en viö munum aö sjálfsögöu reyna að
hitta fólk bæöi hér I bænum og úti á
landi”.
— Berið þið kviöboga fyrir hugsan-
legum sögusögnum og umtali?
„Hjá sllku er ekki hægt að komast.
Þaö veröur eflaust eitthvaö um sögur,
ýmist sannar, ýktar eöa uppspunnar,
en þaö veröur bara aö hafa sinn
gang”.
— Hvaö finnst þér mikilvægast?
„Aö njóta þess aö vera til. Þaö þarf
glaöan mann til aö gera öörum gott”,
segir Guölaugur Þorvaldsson.
- verð bví að kynna mlg lyrlr landsmönnum, seglr Pétur
Thorsteinsson sendlherra og frambfóðandi lii lorsetaembættis
„Forsetaembættiö er ekki orðiö svo gamalt, aö þaö sé brýn nauðsyn aö
endurskoða þaö. Stjórnarskrárnefnd mun leggja til, aö geröar veröi breyting-
ar, ef hún telur þeirra þörf, en siðar er þaö alþingis aö ákveöa slikt endan-
lega”, sagöi Pétur Thoráteinsson, sendiherra og frambjóöandi tii forseta-
embættis, þegar Visir spuröi, hvort hann teldi breytinga þörf á embætti for-
seta frá þvi sem nú er.
„Forsetaembættiö er ekki oröið svo
gamalt, aö þaö sé brýn nauðsyn aö
endurskoöa þaö. Stjórnarskrárnefnd
mun leggja til, aö geröar veröi breyt-
ingar.ef húntelur þeirra þörf, en sföan
er þaö Alþingis aö ákveöa slikt endan-
lega” sagöi Pétur Thorsteinsson,
sendiherra og frambjóðandi til for-
setaembættis, þegar Visir spuröi,
hvort hann teldi breytinga þörf á em-
bætti forseta frá þvi sem nú er.
Pétur er fæddur I Reykjavik árið
1917, lauk námi úr viöskiptadeild Há-
skóla Islands og lögfræðiprófi frá
sama skóla 1944. Siöan hefur hann
veriö starfsmaöur utanríkisþjónustu
Islands og hefur gegnt þar margvls-
legum störfum, meöal annars veiö
sendiherra I Moskvu og Washington.
Einnig ráöuneytisstjóri utanríkis-
ráöuneytisins. Hann er nú sendi-
herra Islands i átta Asiulöndum meö
aösetur á Islandi.
Visir ræddi viö hann og eiginkonu
hans,Oddnýju Thorsteinsson, á heimili
þeirra viö Ægissiöu I Reykjavik.
Pétur var fyrst spuröur hversvegna
hann heföi ákveöiö aö fara i' framboö.
„Margir hafa lagt fast að mér aö
bjóða mig fram og eftir mikla yfirveg-
un ákvaö ég aö gera þaö, ekki sist
vegna þess að ég held aö fyrri störf
min muni auövelda mér að gegna
þessu starfi.”
— Myndurðu notfæra þér heimild til
aö efna til þjóöaratkvæöagreiöslu um
ágreiningsmál?
„Þaö get ég ekki sagt um, en ég tel
æskilegt aö hafa þessa reglu i
stjórnarskránni, þannig aö hægt sé aö
fara þessa leiö, ef upp koma mikilvæg
mál, sem valda miklum ágreiningi.
Aðstoðarmaður
sendiherrans
Oddný Thorsteinsson er spurö,
hvernig henni þyki tilhugsunin um
starf sem eiginkona forseta Islands.
„Ég held, aö þaö sé ekki svo mjög
frábrugöiö þvi starfi, sem ég hef svo
lengi gegnt sem kona sendiherra og
ráðuneytisstjóra utanrikisráöuneytis-
ins” segir hún. „Nú á síðustu árum
hefi ég feröast meö Pétri til Aslu-
landanna. Þaö eru langar feröir og
þar sem hann hefur aldrei fengiö aö-
stoöarmann meösér.hef ég gegnt þvi
starfi. Sllkar feröir eru farnar tvisvar
á ári og eru afar ffóölegar.”
Austur og vestur
— Hvernig kynntust þiö?
„Viö vorum raunar saman I
menntaskóla, þó aö Pétur væri nokkr-
um árum á undan mér. Siðan fór ég til
framhaldsnáms I Bandarlkjunum, en
hann fór til starfa i Moskvu. Þegar viö
komum heim, annaö úr vestri og hitt
úr austri, kynntumst viö nánar og þaö
skemmtilega er aö Pétur varö siöar
sendiherra á báöum þessum stööum.”
— Ahugamál?
„Bókalestur” segir Pétur strax.
„Meöal annars ýmsar bækur varöandi
alþjóöamál og sögu tslands.”
— Uþpháldsrithöfundur?
„Það er Halldór Laxness.”
Oddný kveöst hafa gaman af feröa-
lögum og þvl sem til menningar
heyröi, lestri, tónlist, leikhúsi og
dansi. Annarsheföi hún litiö á þaö sem
meginstarf á árunum erlendis aö gera
syni sina þrjá aö Islendingum. Þegar
flust væri land Ur landi meö börn á
skólaaldri þyrftiaö hafa alla aögát. Is-
lenska heföi alltaf veriö töluö á heimil-
inu og heföi hún á ymsan hátt gegnt
hlutverki heimiliskennara.
Gróusögur
— Stendur ykkur ógn af hugsanleg-
um sögusögnum og umtali?
„Ég vona aö þessi kosningabarátta
veröi háö af drenglyndi og stillingu”
sagöi Pétur. Oddný tók undir þaö og
bætti viö: „Viö vorum erlendis i slö-
ustu forsetakosningum, en höfum
heyrt um þær sögur, sem voru I gangi.
Ég trúi þvl aö þetta hafi breyst á þeim
tólf árum, sem eru liðin siöan þá og aö
tslendingar séu orönir svo miklir
heimsborgarar aö þeir láti þetta ekki
henda aftur. Hins vegar gefur þaö
kannski ekki tilefni til bjartsýni, aö ég
hef á þessum stutta tima, sem liöinn er
frá þvl framboöiö var tilkynnt, heyrt
aö þaö sé altalaö aö ég eigi viö áfengis-
vandamál aö strlöa, sem er hreinasta
öfugmæli eins og allir vita sem mig
þekkja. Vonandi er þetta undantekn-
ing en ekki vísbending um þaö, sem
koma skal.”
Þarf að vera góður
íslendingur
— Kosningabaráttan?
„Égáeftiraðkynna mér meöhvaöa
hætti sllk kosningabarátta hefur veriö
háö hér á landi” segir Pétur. „Störf
sendiherra eru unnin I kyrrþey og
þessvegna er ef til villrétt aö ég feröist
eitthvaö um landiö til kynningar.
Hvernig finnst þér aö forseti eigi aö
vera?
„Hann á aö vera hreinskilinn og
sannoröur, en þóorövar. Heilsteyptur,
þannig aö tortryggni gæti ekki i sam-
skiptum viö hann. Hann þarf aö hafa
menntun og þekkingu bæöi varöandi
innanlandsmal og málefni annarra
landa. Og forseti tslands á aö vera
góöur Islendingur.
— Og aö lokum, hvaö finnst þér
mikilvægast?
„Aö láta gott af sérleiöa.Þaöer eins
og segir i' kristni og reyndar öörum
trúarbrögöum, aö maöur á aö breyta
viö aöra eins og maöur vill aö aörir
breyti viö mann sjálfan” sagöi Pétur 1
Thorsteinsson.