Morgunblaðið - 26.04.2002, Page 33

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. APRÍL 2002 33
✝ Elísabet Bene-diktsdóttir fædd-
ist á Hömrum í
Haukadal í Dala-
sýslu 31. janúar
1927. Hún lést á
Hrafnistu í Reykja-
vík að kvöldi föstu-
dagsins 19. apríl síð-
astliðins. Foreldrar
hennar voru Bene-
dikt Jónasson, f. 18.
febrúar 1888, d. 14.
september 1948,
bóndi á Hömrum, og
kona hans Guðrún
Guðjónsdóttir, f. 28.
janúar 1894, d. 4. október 1976,
húsmóðir. Elísabet var níunda í
röð fjórtán systkina, en þau eru:
Þuríður, f. 4. maí 1915, Kristín, f.
14. febrúar 1917, d. 1. desember
1998, Fanney, f. 15. september
1918, Jónas Kristinn, f. 26. mars
1920, d. 25. nóvember 1971, Guð-
jón, f. 3. júní 1921, Jón, f. 26. jan-
úar 1923, Ragnheiður, f. 2. júlí
1924, Guðmundur Sigurvin, f. 3.
september 1925, Ólafur Árni, f.
25. september 1933, Svavar Reyn-
ir, f. 18. mars 1935, Elsa, f. 30. júlí
Guðnýju Árnadóttur, f. 18. janúar
1955. Börn Benedikts eru: Guð-
jón, f. 23. apríl 1980, Ingibjörg, f.
18. október 1983, og Sigríður
Eísabet, f. 26. apríl 1986. Móðir
Guðjóns og Ingibjargar er Hildur
Eggertsdóttir, f. 30. nóvember
1954. Móðir Sigríðar Elísabetar
er Guðrún Sigríður Guðlaugsdótt-
ir, f. 20. júlí 1944. Sonur Elísabet-
ar og Þorvalds er Guðbergur, f. 3.
júní 1956, bús. í Reykjavík,
kvæntur Nönnu Arthúrsdóttur, f.
28. apríl 1949.
Elísabet ólst upp á Hömrum til
sautján ára aldurs. Hún fluttist til
Reykjavíkur á lýðveldisárinu og
hefur búið þar síðan að undan-
skildum sex árum er hún bjó í
Svíþjóð. Í Reykjavík vann Elísa-
bet m.a. í Ölgerðinni Agli Skalla-
grímssyni, í Ísafoldarprentsmiðju,
á Hressingarskálanum og í Iðnó.
Árið 1946 fór hún að vinna í Efna-
lauginni Glæsi í Hafnarstræti 5 og
vann þar í ein sjö til átta ár. Síðan
flutti hún sig um set og hóf störf í
Efnalauginni Lindinni á Skúla-
götu 51. Árið 1965 tók hún að sér
rekstur Efnalaugarinnar Press-
unnar á Grensásvegi 50 við andlát
eiganda hennar. Ári seinna keypti
hún Pressuna og rak hana í ellefu
ár.
Útför Elísabetar fer fram frá
Háteigskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
1936, Hreinn, f. 9.
desember 1937, og
Fjóla, f. 24. júlí 1939.
Barnsfaðir Elísa-
betar er Jón Rósant
Þorsteinsson, f. 25.
apríl 1925, fv. bifreið-
arstjóri í Reykjavík.
Foreldrar hans voru
Þorsteinn Brandsson,
sjómaður í Hafnar-
firði, f. 9. ágúst 1883,
d. 28. júní 1958, og
k.h. Þóra Jónsdóttir,
húsmóðir, f. 1. ágúst
1889, d. 3. desember
1979.
Elísabet giftist Þorvaldi Jó-
hannessyni, leigubifreiðarstjóra
og síðar skrifstofumanni, f. 22.
janúar 1912, d. 24. apríl 1976.
Foreldrar hans voru Jóhannes
Benediktsson, húsmaður á
Hrappsstöðum í Laxárdalshreppi
í Dalasýslu, f. 4. janúar 1875, d.
14. nóvember 1917, og kona hans
Jóhanna Guðrún Steinsdóttir,
húsmóðir, f. 9. október 1883, d. 1.
ágúst 1957. Sonur Elísabetar og
Jóns er Benedikt, f. 1. júlí 1951,
bús. í Hafnarfirði, í sambúð með
Það er alltaf verið að mæra orð-
ið og máttur þess sagður mikill.
Samt finnast þeir menn sem segja
alltaf færri og færri orð og víst
koma þær stundir að mönnum
verður tregt tungu að hræra.
Þetta á líklega alveg sérstaklega
við um þá sem setja saman minn-
ingargreinar; einkum og sérílagi
um sér náskylda menn. Í það
minnsta finn ég þetta gjörla á
minni andans truntu þegar ég
reyni að fanga utan úr tóminu orð
í minningu móður minnar.
Hún fæddist í fallegasta dal á
Íslandi, Haukadal í Dalasýslu, og
átti þar bernsku og unglingsár í
faðmi ástríkra foreldra og ört
stækkandi systkinahóps. Og þegar
hún fór alfarin suður, fyrir tvítugt,
þá tók hún þennan fallega dal með
sér og geymdi hann innan í sér
ásamt minningunni um fjölskyld-
una sem hún var hluti af. Og hún
vitjaði dalsins og fólksins hvenær
sem hún hafði tækifæri til. Stund-
um kíkti hún í heimsókn og þess á
milli reikaði hugurinn þangað eins
og ósjálfrátt.
Það verður tæpast sagt að
Reykjavík hafi tekið henni opnum
örmum á lýðveldisári og stríðið
enn í fullum gangi. En hún átti
góða að í borginni þannig að ekki
væsti beinlínis um hana, þó oftast
byggi hún við þröngan kost. Hún
vann í ölgerð og prentsmiðju og
um tíma á Hressingarskálanum.
Eitt sumarið brá hún sér norður í
Hrútafjörð og gerðist kaupakona á
Tannstaðabakka. Svo kom hún
suður um haustið og fór að vinna í
Iðnó. En þá veikist hún illa og vitj-
aði fjölskyldu sinnar í dalnum,
safnaði kröftum og hélt suður aft-
ur.
Hún var fremur lítil vexti og
smágerð eins og hennar fólk, en
kvik í hreyfingum og snaggaraleg.
Hún hafði ákveðnar skoðanir og lá
ekki á þeim; sagði yfirleitt það sem
henni bjó í brjósti. Og stundum
brá fyrir þrjóskubliki í gráum aug-
unum.
Þótt hún væri vinnusöm og yrði
að leggja hart að sér til að ná end-
um saman lét hún glaum höfuð-
borgarinnar ekki alveg fram hjá
sér fara og brá sér út á lífið stöku
sinnum. Og alltíeinu var hún eigi
einsömul og ól dreng í fyllingu
tímans. Hún sá enga möguleika til
að framfleyta sér og litla drengn-
um í borginni. Eins og hetjur
grísku harmleikjanna stóð hún
frammi fyrir erfiðum valkostum:
Að halda eða sleppa. En það verð-
ur ekki bæði sleppt og haldið – það
er verkurinn. Hugurinn leitaði
heim í dalinn eins og svo oft áður.
Þar var nú ekki lengur faðir henn-
ar sem hafði látist af slysförum
tæpum þremur árum fyrr. Hún af-
réð að leita til móður sinnar og
biðja hana fyrir drenginn, sem hún
hafði þá þegar gefið nafn föður
síns. Þannig gaf hún honum hlut-
deild í dalnum og því skjóli er hún
best vissi.
Lífið hélt áfram sinn gang. Hún
hafði fundið sér starf í efnalaug og
gegndi ekki öðrum störfum að ráði
eftir það, þótt hún flytti sig á milli
efnalauga, eins og gengur. Hún
þótti harðdugleg og vandvirk;
hennar sérfag var að pressa föt.
Hún gifti sig og eignaðist annan
dreng. Nú voru aðstæður hennar
betri, enda fyrirvinnurnar tvær, og
hún átti eftir að búa langa tíð með
yngri syni sínum. Eftir því sem
færi gafst leit hún til með drengn-
um í dalnum. Lífið lék þó ekki
beinlínis við hana; eiginmaðurinn
var oft veikur og þá lagðist byrðin
þyngra á grannar axlir hennar.
Hún lét það ekki á sig fá og allt
hafðist þetta að lokum. Með ár-
unum óx þeim hjónum fiskur um
hrygg og urðu í hópi fyrstu íbúðar-
eigenda í Breiðholti. Þau festu
einnig kaup á efnalaug og nafnið,
sem fylgdi með í kaupunum, átti
sérstaklega vel við hana: Efna-
laugin Pressan, Grensásvegi 50.
Hún bar uppi rekstur þessarar
efnalaugar í rúman áratug og
bætti iðulega við sinn langa vinnu-
dag til að gera viðskiptavinum sín-
um sem best til hæfis.
Svo fór að halla undan fæti. Hún
missti manninn og ári síðar hætti
hún rekstri efnalaugarinnar. Hún
hafði orðið fyrir heilsufarslegum
skakkaföllum og meðal annars
handleggsbrotnað. Brotið greri illa
og olli henni varanlegri örorku.
Þrek hennar hafði minnkað veru-
lega og hún treysti sér ekki lengur
til að halda áfram rekstri sem
byggðist fyrst og fremst á sér-
þekkingu hennar og þrotlausri
vinnu. Hún sagði þó ekki alveg
skilið við efnalaugar og starfaði í
einni slíkri í nokkur ár, en varð
svo að hætta vinnu vegna örorku
sinnar.
Eftir lát eiginmannsins hélt hún
heimili með yngri syni sínum um
tveggja áratuga skeið. Um tíma
bjuggu þau í Svíþjóð. Þar kynntist
hann konu og öll komu þau heim
til Íslands. Upp úr því dró hún sig
í hlé og bjó ein síðustu árin, síðast
á Hrafnistu í Reykjavík.
Eldri sonur hennar, sem hún
skildi eftir hjá móður sinni mán-
aðargamlan, ólst upp í ástríku
skjóli ömmu sinnar og frændfólks í
dalnum, en átti síðar eftir að koma
aftur til móður sinnar og búa hjá
henni í nokkur ár áður en hann
hélt sinn veg í lífinu. Hann situr
nú í tóminu og reynir að fanga til-
finningar sínar í orð um þessa ynd-
islegu konu sem gaf honum þrennt
það dýrmætasta sem hann hefur
eignast á ævinni: nafn afa síns,
uppfóstur ömmu sinnar og lífið
sjálft.
Að lokum langar mig til að færa
hinum frábæru mannvinum sem
starfa á deild A-4 á Hrafnistu í
Reykjavík mínar bestu þakkir fyr-
ir að hafa annast móður mína af
einstakri hlýju og og natni fram til
hinstu stundar.
Benedikt Jónsson.
Nú er Flakkarinn lagður af stað
í sína hinstu för. Elsku mamma
mín, oft kallaðir þú sjálfa þig
Flakkarann og vitnaðir til hversu
gaman þú hafðir af ferðalögum og
að sjá nýja staði. Ég vona að
hinsta för þín verði þér jafn
ánægjuleg og allar hinar. Ekki
löngu fyrir andlát þitt hafðir þú
orð á því við mig að koma með þér
vestur í Haukadal nú í sumar.
Æskuslóðirnar vestur í Dölum
voru þér jafnan hugleiknar, þú
varst í þeim skilningi alltaf á leið-
inni heim.
Fyrir hugskotssjónum mínum
nú renna myndskeið minningana
um þig eitt af öðru. Líf þitt var
ekki alltaf dans á rósum en samt
varðveittirðu þinn góða húmor allt
fram til síðustu stundar. Hinn 9.
apríl sl. var okkur sonum þínum
gert viðvart um að heilsu þinni
hefði farið mjög hrakandi síðustu
klukkustundina og ekki væri búist
við að þú lifðir þá nótt af. Við vökt-
um yfir þér en ekkert gerðist fyrr
en föstudaginn 12. apríl þá vakn-
aðir þú upp eins og af værum
svefni og baðst um mat og drykk.
Þú gerðir að gamni þínu og mund-
ir hluti sem sjúkdómur þinn hafði
varnað þér að muna sl. 2 ár. Bæði
læknar þínir og við urðum hlessa.
Aftur syrti í álinn föstudaginn 19.
apríl sl. og þú sofnaðir svefninum
langa kl. 22:30 það sama kvöld, við
Nanna konan mín sátum hjá þér
þegar kallið kom.
Móðir mín var fædd síðasta dag
janúarmánaðar árið 1927 á Hömr-
um í Haukadal í Dalasýslu níunda í
röð 14 systkina. 17 ára gömul fór
hún að heiman til að vinna fyrir
sér. Fyrst í vinnumennsku í Dölum
og síðar suður til Reykjavíkur þar
sem hún starfaði síðan alla sína
starfsævi. Fyrst við framleiðslu-
störf hjá Ölgerðinni Agli Skalla-
grímssyni, Ísafoldarprentsmiðju, á
Hressingarskálanum og í Iðnó. Ár-
ið 1946 hóf hún störf á þeim vett-
vangi sem síðar varð hennar með-
an heilsan leyfði; vinna í
efnalaugum. Fyrst í Glæsi og síðan
í Björg og enn síðar Lindinni á
Skúlagötu. Árið 1965 tók hún að
sér rekstur Efnalaugarinnar
Pressunnar á Grensásvegi 50 við
andlát þáverandi eigenda hennar.
Ári síðar keypti hún fyrirtækið og
rak það til ársins 1977.
Árið 1951 eignaðist móðir mín
sitt fyrra barn, Benedikt, f. 1. júlí
það ár, með Jóni Þorsteinssyni bif-
reiðastjóra. Samband þeirra Jóns
varð ekki langvinnt. Þá stóð
mamma uppi einstæð móðir í
ótryggu húsnæði og þurfti að
vinna fyrir sér og syninum unga.
Því varð að ráði að mamma léti
bróður minn Benna í fóstur til
móður sinnar, Guðrúnar Guðjóns-
dóttur vestur að Hömrum. Amma
hafði þá tæpum 3 árum áður misst
mann sinn, Benedikt, af slysförum.
Alla tíð féll móður minni afar
þungt að hafa þurft að láta barnið
sitt frá sér en þó var það henni
huggun að amma skyldi taka hann
að sér í sveitinni, allan þann tíma
ól hún samt önn fyrir honum.
Benedikt bróðir minn kom síðar til
okkar meðan hann var í gagn-
fræða- og menntaskóla og mamma
bar alla tíð hag hans og barna
hans mjög fyrir brjósti og var hún
afar stolt af þeim. Árið 1953
kynntust móðir mín og faðir, Þor-
valdur Jóhannesson, og hófu bú-
skap. Sjálfur er ég svo fæddur 3.
júní 1956. Árið 1961 kom svo áfall-
ið þunga þegar faðir minn veiktist
af kransæðastíflu og var vart hug-
að líf í marga sólarhringa. Þá
reyndi verulega á móður mína.
Veikindi pabba urðu langvinnari
því árin 1961-1964 fékk hann auk
kransæðastíflunnar, magasár og
gallblöðrusjúkdóm og var hann að
mestu frá vinnu þessi ár vegna
veikinda sinna. Þessi ár reyndust
móður minni þung í skauti. Þá kom
æðruleysi hennar og dugnaður vel
í ljós. Það var með ólíkindum hvað
þessi lágvaxna kona fékk miklu
áorkað. Samband pabba og
mömmu var afar gott og þau sam-
stiga í flestu. Það var mömmu því
mikið áfall þegar pabbi féll frá
mjög skyndilega í apríl 1976. Sjálf
missti hún heilsuna 1980 og var ör-
yrki upp frá því. Þá hafði hún skil-
að starfi sem henni þá miklu eldri
manneskja gæti hafa verið stolt af.
Mamma var alla tíð baráttukona
fyrir bættum hag þeirra er höllum
fæti stóðu í lífinu og setti það sitt
mark á skoðanir hennar. Enda
alltaf tilbúin til hjálpar þeim er
hjálpar voru þurfi meðan heilsan
leyfði.
Mamma fluttist með mér til Sví-
þjóðar fyrst 1980 og dvöldum við
þá þar í landi í rúmt ár. Og aftur
síðar, 1990, og entist sú dvöl til
1996. Árið 1990 kynntist ég konu
minni, Nönnu Arthursdóttur, og
hófum við búskap 1992. Mamma
dvaldi hjá okkur Nönnu að und-
anskildum nokkrum mánuðum sem
hún dvaldist á Íslandi árið 1992.
Hún var okkur ómetanleg hjálp-
arhella þar sem við vorum bæði í
námi, ég í námi í þróunarfræði og
alþjóðasamskiptum og Nanna við
nám í hjúkrunarfræði. Hún gætti
bús og Sigríðar Nönnu, dóttur
Nönnu, af mikilli vandvirkni með-
an við vorum í skólanum. Á þess-
um árum hélt mamma því statt og
stöðugt fram að hún kynni ekkert í
sænsku, en þrátt fyrir það var hún
ótrúlega sjálfbjarga í þessu fram-
andi landi. Við fyrirspurnum okkar
í nálægum verslunum fengust þau
svör að hún kynni mun meira í
málinu en hún vildi vera láta.
Samband þeirra Nönnu og
mömmu varð æ nánara eftir því
sem árin liðu og lét mamma svo oft
um mælt að Nanna sín væri dótt-
irin sem hún aldrei eignaðist. Eftir
að heim til Íslands var komið árið
1996 bjó mamma ekki hjá okkur en
jafnan stutt frá okkur, fyrst í
Hraunbæ 78 og síðar í húsi Ör-
yrkjabandalagsins við Hátún 10b.
Heilsu mömmu hnignaði á árinu
1996 og margar ferðirnar áttum
við Nanna til mömmu til að líta
eftir henni eftir heimkomuna frá
Svíþjóð. Athuga hvort lyf hefðu
verið tekin á réttum tíma, hvort
hún hefði borðað eitthvað þann
daginn o.s.frv. Síðustu árin sem
mamma lifði margbað hún mig um
það að sjá til þess að fluttar yrðu
sérstakar þakkir til Nönnu sinnar
við útför sína.
Síðasta árið dvaldist mamma á
hjúkrunardeild A-4 á Hrafnistu í
Reykjavík og undi hag sínum vel
þar. Frábært starfsfólk Hrafnistu
annaðist hana af kostgæfni og varð
þeim og henni vel til vina. Öllu
starfsfólki Hrafnistu er hér með
færðar bestu þakkir fyrir frábæra
umönnun hennar á ævikvöldinu
sem nú er lokið. Fyrir hönd
mömmu vil ég þakka sérstaklega
Svavari, bróður hennar, og Sigríði,
konu hans, fyrir þá ræktarsemi
sem þau sýndu henni alla tíð.
Við Nanna þökkum mömmu
innilega fyrir alla þá aðstoð og ást-
úð sem hún auðsýndi okkur alla
tíð. Ég veit að þú ert ánægð með
að sjúkdómsferli sé lokið og þú nú
komin á fund pabba sem hefur tek-
ið þér tveim höndum. Far þú í
friði, englar Guðs þig blessi.
Þinn sonur
Guðbergur Þorvaldsson.
Létt á lóuvængjum líður hugurinn
yfir höf og heiðar heim í dalinn minn.
Þar sem grasið græna grær um
bernsku spor
þar sem leið mitt ljúfa ljósa æskuvor.
Það voru greinileg merki um að
vorið væri í námd þegar hún Beta
mágkona mín kvaddi þennan heim.
Hlýir vindar blésu um dalinn og
álftirnar kvökuðu niðri við ána
Andlát hennar kom ekki á óvart,
kraftarnir voru þrotnir, en gott er
þreyttum að sofna og vakna inn í
vorið.
Ég kynntist Betu best hin seinni
ár er hún dvaldi tíma og tíma hér á
heimili okkar, eftir að heilsu henn-
ar fór að hnigna. Hún var alltaf
glöð í sinni og stutt í hressilegan
hlátur. Kærar voru henni minning-
arnar frá æskuárunum en hún ólst
upp á Hömrum í Haukadal í
stórum og glaðværum systkina-
hópi, þar sem margt var til gam-
ans gert.
Hún var kjarkmikil og rösk til
verka en einkum áttu öll útistörf
vel við hana. Ung að árum fór hún
til Reykjavíkur og vann þar við
ýmis störf og þar varð starfsvett-
vangur hennar að mestu leyti eftir
það. Beta var hreinskilin og hafði
ákveðnar skoðanir á mönnum og
málefnum og lét þær í ljósi tæpi-
tungulaust ef svo bar undir en hún
sá líka spaugilegu hliðarnar og þá
var hlegið dátt.
Við Árni minnumst Betu með
hlýhug og þökkum samverustund-
irnar
Sindrar yfir sundum sólarlagsins glóð,
fuglar kveða og kvaka kvöldsins vögguljóð
endurómur titrar innst við hjartastað.
Flytur kannske kvakið kveðju heimanað?
(Jón frá Ljárskógum.)
Guðrún Ágústsdóttir.
ELÍSABET
BENEDIKTSDÓTTIR
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sími 581 3300
Allan sólarhringinn — www.utforin.is
Suðurhlíð 35, Fossvogi
Sverrir
Olsen
útfararstjóri
Bryndís
Valbjarnardóttir
útfararstjóri
Sverrir
Einarsson
útfararstjóri
Landsbyggðarþjónusta. Áratuga reynsla.
Handrit afmælis- og minningargreina skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett. Sé
handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprentuninni. Senda má greinar til blaðsins
í bréfsíma 569 1115, eða á netfang þess (minning@mbl.is). Nauðsynlegt er, að símanúmer höf-
undar/sendanda fylgi. Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum. Það eru vinsamleg tilmæli
að lengd greina fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd — eða
2.200slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.