Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 14

Einn góður…
– Hvað er verra en að finna orm í eplinu sínu?
– Finna hálfan orm í eplinu sínu?
Patrick í kvikmyndinni Þrumubrækur
(sjá krakkrýni) á sér þann draum æðstan
að verða geimfari þegar hann verður stór
– helst á meðan hann er ennþá lítill! Í Am-
eríku vill 1 af hverjum 10 krökkum verða
geimfari, eða fleiri krakkar en þeir sem vilja
verða poppstjörnur.
Langar þig að verða geimfari? Einn Íslend-
ingur hefur látið þann draum sinn rætast,
Bjarni Tryggvason, svo af hverju ekki þú? En
fyrst þarf að læra ýmislegt um sólkerfið okk-
ar. Sólkerfi – hvað?
Sólin í miðjunni
Sko, í alheiminum eru mörg sólkerfi. Jörðin
okkar er í einu sólkerfi, en í því eru sólin, níu
plánetur og fleiri fyrirbæri sem snúast í
kringum sólina í himingeimnum. Nei, nei,
þetta er ekkert svo flókið. Skoðið bara skýr-
ingarmyndina vel.
Sólkerfið okkar er egglaga og á sí-
felldri hreyfingu. Sólin er þá í miðj-
unni, og níu plánetur (jörðin er ein
af þeim) og fylgitungl þeirra eru á
sporbrautum í kringum sólina. Það
þýðir að pláneturnar fara alltaf
sömu hringlaga leið í kringum sólina. Í
sólkerfinu eru líka halastjörnur,
smástirni og fleiri geimhlutir. Frá
jörðinni sjáum við hinar pláneturn-
ar sem lýsandi stjörnur á himnin-
um.
Sólin er lang, langstærst allra
stjarnanna í sólkerfinu, (miklu, miklu
stærri en hún sýnist á skýringar-
myndinni) og líka sú pláneta sem er
næst plánetunni jörð. Hún er ótrú-
lega heit, eða 5.600°C gráður, og
enn heitari inni í miðjunni. Þar inni
er framleitt fullt af krafti en örlítill
hluti hans berst til jarðar í formi
ljóss og hita. Sem betur fer, annars
væri líklega ekkert líf á jörðinni!
Tunglið ólíkt Íslandi
Tunglið er ekki ein af plánetunum, heldur
ferðast það á sporbaug í kringum jörðina.
Tunglið varð líklega til þegar loftsteinn rakst
á jörðinni fyrir milljörðum ára. Tunglið er
bara eyðimörk með fjöllum, dölum og eldgíg-
um. Samt ólíkt hálendi Íslands, því á tunglinu
er ekkert súrefni til að anda að sér og því eng-
inn gróður.
Pláneturnar níu eru ólíkar að útliti og
gerð. Þær ferðast allar á sínum eigin
sporbaug í kringum sólina. Merkúr,
Venus, Jörðin og Mars eru næstar sól-
inni og eru kallaðar innri pláneturnar.
Þær eru aðallega úr grjóti. Ytri plán-
eturnar eru Júpíter sem er stærst plán-
etanna, Satúrnus, Úranus, Neptúnus
og Plútó. Allar nema Plútó eru stórir
gasboltar með hringi í kringum sig.
Plútó er plánetan lengst frá sólinni
og hún er hulin íslagi. Taktu eftir
hvernig sporbaugur Plútós liggur á
skjön við hina sporbaugana.
Ertu á leiðinni til Mars?
Jæja, er þig farið að langa að ferðast
úr í geim? Hvert langar þig helst að
fara? Alla vega ekki til sólarinnar!
Fyrsta mannveran sem var send
út í heim hét Yuri Gagarin. Hann
var rússneskur og fór í geimferð 12.
apríl 1961 – fyrir meira en 40 árum.
Hann varð mikil hetja í Rússlandi.
Átta árum seinna, eða 20. júlí 1968, lendi
bandaríska eldflaugin Apollo 11 á tunglinu.
Neil Armstrong varð fyrstur manna til að
stíga á tunglið. Síðan hefur enginn komið til
tunglsins, né annarrar plánetu. Stefnt er á
plánetuna Mars á næstu árum. Verður þú á
meðal geimfarannna?
S Ó L K E R F I Ð R A N N S A K A Ð Ekki er þessi Plútó hulinn íslagi!
Sólkerfið okkar flotta. Neðst á myndinni er
Merkúr, fyrir ofan er Venus, síðan Jörðin, Mars
Júpiter, Satúrnus, Úranus, Neptúnus og Plútó.
Sjáið hvað sólin er heit!


 
 
 



 
    Vilt þú
verða
geimfari?
Ming er í geimfara-
búðum NASA,
Geimferðastofnunar
Bandaríkjanna.
 Nei, félagi, þetta er ekki aftur og aftur myndin af
sama geimfarinu. Ef þú rýnir vel sérðu agnarlítinn
mun á myndunum. Reyndar eru þrjár þeirra eins
og þitt að skoða vel og finna hvaða þrjár myndir
það eru.
Lausn neðst á næstu síðu.
Aftur og aftur?
 Það er allt í
rugli hjá geim-
förunum! Þeir
hafa farið frá
borði og vita nú
ekkert hver á
hvaða geimfar.
Snillingarnir
þurfa þína að-
stoð! Lausn á
næstu síðu.
Geimfarar
í rugli
 Erla Hrönn Gylfadóttir og Ingi Þór Aðalsteinsson
eru bæði í 2. AKR í Selaskóla, og
eru því 8 ára á árinu. Erla Hrönn
æfir ballett í frístundum og Ingi Þór
fótbolta. En þau vinirnir höfðu samt
tíma til að bregða sér á myndina
Þrumubrækur í Sambíóunum og
höfðu bara gaman af. En sagan er
um Patrick sem prumpar svo mikið,
að honum tekst að verða geimfari.
„Mér fannst skrítið að hann
prumpaði svo mikið að bandarísk eldflaug skaust á
loft,“ segir Erla Hrönn. „Já,“ samsinnir Ingi Þór, „og
svo var hann líka með tvo maga!“
„Mér fannst svolítið sorglegt, að það var alltaf
verið að stríða honum,“ segir Erla Hrönn.
„Sumum er bara alltaf strítt, líka í okkar skóla,“
segir Ingi Þór.
–Hvernig fannst ykkur Alan, vinur hans?
„Ég skil ekki hvernig hann fann ekki prumpufýl-
una. Hann hafði lyktarlaust nef,“ segir Ingi Þór.
„En þess vegna var hann líka vinur hans, af því
hann fann enga lykt,“ bætir Erla Hrönn við.
–Var myndin spennandi?
„Já,“ segja þau bæði í kór. „Það var spennandi
að vita hvort flaugin myndi springa,“ segir Ingi Þór.
„Það var hætta á að hann myndi deyja!“ bætir
Erla Hrönn við. Þau segja að ýmislegt sé hægt að
læra af þessari mynd. „Einsog að vera góð hvert
við annað,“ segja þau vinirnir að lokum.
Morgunblaðið/Golli
Erla Hrönn og Ingi Þór.
Krakkarýni: Þrumubrækur
Prumpumynd sem læra má af
Krakkakrossgátan
Til að komast að hinu dularfulla
leyniorði dagsins sem leynist í
bláu reitunum, þarftu að hafa
textann að ofan á
hreinu … allavega nokkurn
veginn. Finndu síðan út hvaða
orði er verið að fiska eftir og
settu þau í láréttu reitina.
Spennandi!
1) ____ eru á milli sporbauga Mars og
Júpiters.
2) Hvað heitir stjarnan sem allt snýst
í kringum?
3) Snýst í kringum jörðina.
4) Plánetan næst sólinni.
5) Annað orð fyrir stjörnu.
6) Sólin er stærst allra ____ í sólkerf-
inu okkar.
7) Vilt þú verða ______ ?
8) Stærst plánetanna níu.
Litið listavel
Þessi strákur er svo heppinn að fara í geimferð
með eðlunni sinni. Litið þá félaga vel og lifið ykk-
ur inn í ævintýri þeirra.