Morgunblaðið - 13.04.2003, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 13. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG er eiginlega ekkert fynd-inn, ég þarf alltaf að hafaeitthvert handrit til aðstyðjast við, vera með ein-hverja grímu. En í eðli
mínu er ég sko alls enginn brandara-
karl,“ reyndi séntilmaðurinn Rowan
Atkinson að telja blaðamanni Morg-
unblaðsins trú um er þeir áttu tal
saman á dögunum. Tilefnið var
reyndar ekki beint greining á því
hvort Atkinson væri fyndinn eða ekki,
við hin vitum líka alveg að hann er
það, nei, tilefnið var að nú um helgina
er frumsýnd um gervallan heiminn,
þ.á m. hér á landi nýjasta gaman-
mynd þessa geðþekka Breta, Johnny
English, eða Jói enski eins og útfæra
má á íslensku – Jón spæjó er nátt-
úrlega frátekinn.
Blanda af Bond og Bean
Í myndinni leikur Atkinson enn
eina furðufígúruna, breska leyniþjón-
ustumanninn Johnny English, sem
stendur allt í einu frammi fyrir því –
vegna eigin misgjörða – að vera eini
eftirlifandi leyniþjónustumaðurinn í
þjónustu drottningar, henni og þjóð-
inni allri til ómældrar mæðu. Sjáiði til,
þótt English hafi á einhvern óút-
skýrðan hátt álpast í þetta ábyrgð-
armikla starf, þá er hann svolítill
klaufi, eiginlega algjör klaufi, kann að
stafa orðið leyniþjónusta en þar með
virðast hæfileikar hans upp taldir. En
hann vill vel, er fullur af metnaði og
tekst einhvern veginn alltaf ætlunar-
verk sitt á endanum, þrátt fyrir allt
gangi á afturfótunum, rétt eins og hjá
kollega hans, frönsku leynilögregl-
unni Clouseau, sem Peter Sellers lék
svo óborganlega í nokkrum myndum
frá sjöunda og áttunda áratugnum.
En fyrir þá sem ekki þekkja til Bleika
pardussins – af einhverri óskiljanlegri
ástæðu – þá mætti kannski segja að
Jói enski væri blanda af James Bond
og herra Bean.
Og kannski vegna þessarar aug-
ljósu tengingar við Bond kemur þessi
frægasti njósnari hennar hátignar
fyrst upp í huga Atkinsons þegar
blaðamaður segir til þjóðernis. Hvers
vegna þá? „Bond kemur upp í hugann
þegar þú segir Ísland því þar er töku-
staðurinn frægi sem notaður var í síð-
ustu Bond-mynd. Hann vakti mikla
athygli hér í Bretlandi og við hrifumst
mjög af þessu mikilfenglega lands-
lagi. Svo á ég reyndar vin sem tekur
reglulega upp auglýsingar á Íslandi
og hann er algjörlega hugfanginn af
landinu og er jafnan uppfullur af
skemmtilegum sögum af landi og þjóð
þegar hann kemur úr Íslandsreisu –
allar mjög jákvæðar fyrir ykkur vel
að merkja,“ segir þetta kurteisa val-
menni á hinni línunni, sem maður
reyndar er vanari að sé önugur og
ókurteis, í hlutverkum sínum, þ.e.a.s.,
sem Svarta naðran og herra Bean.
Þetta eru auðvitað þau hlutverk sem
við þekkjum hann best í, ásamt auka-
hlutverkum í ýmsum gamanmyndum,
eins og hlutverk prestsins í Fjórum
brúðkaupum og jarðarför.
Í bresku Spaugstofunni
En í heimalandinu er Atkinson
hvað þekktastur sem uppistandari og
þátttakandi í goðsagnarkenndum
gamanþáttum þar í landi sem sýndir
voru síðla á áttunda áratugar við
miklar vinsældir. Þættirnir hétu Not
The Nine O’Clock News og voru
nokkurs konar Spaugstofa þeirra
Breta. Þá var Atkinson tiltölulega ný-
stiginn fram á sjónarsviðið, enda hafði
hann þá tiltölulega nýlokið námi í raf-
magnsverkfræði við Oxford-háskóla.
Já, maðurinn er verkfræðingur að
mennt en hefur enga leiklistarmennt-
un.
„Það má eiginlega segja að ég hafi
álpast út í grínið. Var í sakleysi mínu
að vasast í félagslífinu í skólanum,
m.a. með því að fíflast eitthvað upp á
sviðið, og svo vatt þetta einfaldlega
upp á sig.“
Kannski af þessum sökum er Atk-
inson ekki þessi hefðbundna kvik-
myndastjarna. Er fyrir það fyrsta
alltof jarðbundinn og hófstilltur að
sögn vina og kunningja í bransanum.
Stephen Fry, góðvinur Atkinsons og
mótleikari í þáttunum um Svörtu
nöðruna, lét t.a.m. þau orð falla að það
væri ekki snefill af skemmtanabransa
í honum. „Ég veit það nú ekki,“ segir
Atkinson hógvær er blaðamaður ber
undir hann þessi ummæli og það er
ekki laust við að hann verði svolítið
vandræðalegur. „Við skulum bara
segja að ég finni mig ekki alveg nógu
vel í galakvöldverðum og á drottn-
ingafrumsýningum, þótt ég
hafi vissulega gaman af slík-
um athöfnum.“ Og Atkin-
son viðurkennir fúslega
fyrir blaðamanni að þeg-
ar hann er búinn að eyða
heilum dögum og vikum í
að tala við blaðamenn um
sömu myndina og sjálfan
sig, ansa sömu spurning-
unum aftur og aftur og aft-
ur, þá klóri hann sér hausn-
um og fari að velta fyrir sér
hvort það hafi virkilega verið
þetta starf sem hann valdi
sér.
„Allavega er ég
þá hreint ekki
að gera
það sem ég geri best, þ.e. þegar ég
tala við blaðamenn. Ég hef svo sem al-
veg gaman af því að spjalla, en ég er
betri í því að koma fram,“ segir Atk-
inson. Aðspurður hvort hann sjái sig
þá tilneyddan að „koma fram“ þegar
hann talar við blaðamenn, hvort hann
þurfi að setja á sig grímu og leika
kvikmyndastjörnu þá vill hann nú
kannski ekki alveg taka svo djúpt í ár-
inni en viðurkennir þó að hafa þurft
að finna sér rétta gírinn, öðlast sjál-
straustið og sannfæra sjálfan sig um
að hann gæti verið hann sjálfur.
Persóna úr kreditkortaauglýsingu
Og blessunarlega er Atkinson ekki
hann sjálfur í myndinni um Jóa
enska. Myndin sú fjallar eins og áður
segir um skrifstofublók hjá leyniþjón-
ustunni bresku sem lendir allt í einu í
þeirri stöðu að vera eina von þjóðar
sinnar sem hann ann svo heitt, sá eini
sem komið getur í veg fyrir að
frönskum auðkýfingi,
fjarskyldum kon-
ungsfjölskyldunni
(John Malkovich
með svo ýktan
franskan hreim
að hann gæti
hafa stokkið
beint úr úr
Allo! Allo!
þáttunum)
takist að hrifsa
krúnuna frá
Betu frænku sinni
og láta krýna sjálfa
sig sem konung.
Mjög er gert út á
helsta
stolt þeirra Breta þegar að farsælum
kvikmyndum kemur, Bond-myndirn-
ar. Bond gamli, þessi smókingklædda
heilaga kýr fær það aldeilis óþvegið í
Jóa enska, en þó allt í góðu. Uppbygg-
ing myndarinnar er sem Bond-mynd
væri og vissulega gerir Jói sitt besta
til að temja sér ofursvala takta koll-
ega síns og landa, með æði misjöfnum
og oft á tíðum sprenghlægilegum af-
leiðingum.
Þegar blaðamaður furðar sig á því
við Atkinson að engum hafi dottið
þessi hugmynd að bíómynd í hug fyrr,
að ganga alla leið í að gera gys að
Bond-fyrirbærinu, þá tekur Atkinson
undir og bætir við að hann sé feginn
að einhver höggvi loksins eftir því
augljósa, hingað til hafi blaðamenn
nefnilega verið svo uppteknir við að
líkja myndinni við Austin Powers –
sem er skiljanlegt upp að vissu marki
en Jói er þó mun nær Bond.
„Bara vegna þess að hér er verið að
gera grín að njósnamyndum þá dett-
ur fólki umsvifalaust Austin Powers í
hug. Málið er að Jói enski er ekkert
lík Austin Powers. Fyrir það fyrsta er
myndin að grunninum til ósköp hefð-
bundin njósnasaga, bara með fyndn-
ari og fáránlegri aðalpersónu en mað-
ur á að venjast í slíkum myndum.
Þannig er hún nær Bond-myndunum
en aðrar njósnagrínmyndir hafa ver-
ið.“
Þessi nýjasta persóna Atkinsons,
Jói enski, á rætur sínar að rekja til
kreditkortaauglýsingar – Barclay-
card – sem birtist fyrst fyrir áratug
eða svo. Þessi kostulegi leyniþjón-
ustumaður mæltist vel fyrir þannig að
menn fóru fljótlega að tala um að
smellið yrði að gera mynd með hon-
um. En aldrei varð neitt úr þeim hug-
myndum, ekki fyrr en 1999, þegar
Atkinson settist niður með handrits-
höfundum og reyndi að sjóða eitt-
hvað saman. „Til að byrja með var
það mjög erfitt og við vorum alls
ekki viss um að þessi týpa sem
gerði sig sig svo vel í einnar mín-
útu auglýsingum, myndi virka í
heilli bíómynd. Þetta var mikil
áskorun, sem á endanum tókst,
viljum við halda.“
Jói er betri maður en Bean
Sjálfur segist Atkinson
löngum hafa verið unnandi
Bond-myndanna – glöggir muna
eftir honum í litlu hlutverki í Ne-
ver Say Never Again – en þó er
hann mun hrifnari af bókunum
hans Ians Flemmings. „Bæk-
urnar um Bond eru magnaðar
og því miður hafa myndirnar
fjarlægst þær æ meira með
hverri nýrri mynd sem kemur.
Fyrir mér er það mikið atriðið
hvenær bækurnar gerast, þ.e. á
sjötta áratugnum, því þessi
hetja er svo innilegt afsprengi
þess áratugar. Mér þykir
mönnum hafa tekist þokkalega
upp við að uppfæra hann í tíma
en þó ekki betur en svo að
hann á æði oft til að virka á
mig eins og nýstokkinn út úr
tímavél, öll þessi gildi hans og
afstaða, til kvenna og annarra
lífsins freistinga. En hinn eina
sanna Bond er að finna í bók-
unum og í Jóa enska erum við
eiginlega að gera grín að
hvoru tveggja.
Annars þarf svo sem ekk-
ert að gera grín að Bond,
hann er orðinn bestur í því
sjálfur, í þessum síðustu
myndum sínum.“
Leikstjóri Jóa enska heitir
Peter Howitt, er landi Atkinsons og á
að baki tvær myndir, rómantísku gam-
anmyndina Sliding Doors (með Gwyn-
eth Paltrow) og vísindatryllinn Anti-
Trust. Blaðamaður ber undir Atkinson
hvað komið hafi til að nákvæmlega
þessi leikstjóri var valinn til verksins,
leikstjóri sem enga reynslu hafði af
gerð viðlíka hreinræktaðra farsa-
kenndra gamanmynda. „Sliding Door
var vissulega fyndin mynd, þótt hún
hafi líka verið dramatísk. Svo æxlaðist
þetta nú þannig að við hittumst, náðum
vel saman og slógum til. Það merkilega
er að nú tveimur árum síðar, eftir að
hafa gert saman mynd, þá náum við
enn vel saman,“ segir Atkinson kíminn
og segir vel hugsandi að þeir eigi aftur
eftir að vinna saman í framtíðinni.
Það fer ekki framhjá manni að Jói
enski er mun geðþekkari gaur en
frændur hans Svarta naðran og herra
Bean, þannig að aldrei þessu vant
leikur Atkinson blíðan náunga.
„Jói er tvímælalaust indælasti
náungi sem ég hef nokkru sinni leikið.
Herra Bean er ekki indæll maður því
hann er mjög langrækinn, eigingjarn
og almennt upptekinn af sjálfum sér.
Hann er eiginlega ofvaxið barn. Jói
hefur aftur á móti stórt hjarta og vill
öllum vel. Þess vegna er mun auð-
veldara að finna til með honum og
styðja hann.“
Þegar blaðamaður segist gefa sér
að Jói sé að þessu leytinu líkastur
honum sjálfum þá hlær Atkinson og
segir Jóa sannarlega líkastan sér, eða
vonar það allavega.
Annað sem gerir Jóa að mörgu
leyti ánægjulegri að leika, að mati
Atkinsons, er að honum við hlið er
nær alltaf hinn ofurþolinmóði undir-
maður hans, Bough (berist fram
„buff“). Svarta naðran hafði sér við
hlið hinn hundtrygga og nautheimska
skósvein Baldrick en Bean var aftur á
móti einn, svo til alltaf. „Það er ein-
mitt þess vegna sem mér hefur ætíð
fundist miklu erfiðara að leika Bean
heldur en hinar persónurnar, ég kann
betur við að leika á móti einhverjum.“
Og því var búinn til félagi fyrir
Bean í myndinni um hann, bandaríski
listaverkasérfræðingurinn. „Ná-
kvæmlega. Bean virti hann auðvitað
algjörlega af vettugi, en hann var
vissulega mótleikari fyrir hann. Ég er
miklu meira fyrir slíkan húmor, þann
sem verður til í samskiptum tveggja
einstaklinga.“
Franskur kóngur er versta martröðin
Í myndinni reynir franskur auðkýf-
ingur að komast yfir bresku krúnuna
og við það er gengið á lagið og alið enn
og aftur á hinum djúpstæða ríg sem
ríkt hefur milli Englendinga og
Frakka í ár og aldir. En er það ekki
enn versta martröð allra Englend-
inga að fá yfir sig franskan konung?
„Trúlega. Og það er eiginlega hálf-
kaldhæðnislegt að myndin skuli koma
út einmitt núna þegar enn einu sinni
andar köldu á milli þjóðanna. Við vilj-
um halda og láta eins og við búum í
þessari dýrðlega samheldnu Evrópu,
en hann blundar samt enn undir niðri
þessi sögulegi rígur milli þjóðanna.
Frakkar eru ekkert að breytast og við
Bretar munum ekkert flýta okkur að
því. Ég ber virðingu fyrir Frökkum
sem þjóð og það skemmtilega við þá
er að það má gera grín að þeim, þeim
er alveg sama. Ég dáist að þeim fyrir
það. Við Bretar mættum kannski
læra svolítið af þeim í þessum efnum.“
Rowan ökuþór
Eins og áður segir er Jói enski um
margt gerð eftir Bond-uppskriftinni
skotheldu og því fylgir auðvitað að að-
alpersónan, Jói , keyrir um á ofsalega
flottum bílum, í þessu tilfelli Aston
Martin, bíll sem Atkinson valdi sjálf-
ur, enda með ólæknandi bíladellu.
„Ég hef átt 5 eða 6 Aston Martin bíla
og á einn núna sem ég keppi á, ítalsk-
an Zagato V8 ’86 árgerð. Ég keppi
reglulega í Aston Martin-kappakstr-
inum í Englandi, mátti það reyndar
ekki í fyrra fyrir sakir tryggingamála
en í ár verð ég ekki að leika í neinni
mynd þannig að ég verð trúlega með.“
Og ekki vill hann Rowan blessaður
viðurkenna að hann sé góður ökumað-
ur, ekki frekar en að hann sé fyndinn.
En að því gefnu hlýtur hann að vera
hinn besti ökuþór, því Rowan heitir
hann – Rowan fyndni.
Jói enski er sýnd í Sambíóunum,
Háskólabíói og Laugarásbíói.
Rowan heitir hann
– Rowan fyndni
Þegar hann er ekki Svarta naðran þá er hann bjáninn hann herra Bean. Og þegar hann er ekki bjáninn hann herra Bean þá
er hann kjáninn hann Jói – Jói enski. Og þegar hann er ekki kjáninn hann Jói enski þá er hann verkfræðingurinn Rowan
Atkinson – verkfræðingurinn, bíladellukallinn, leikarinn og gúmmígerpið Rowan Atkinson. Skarphéðinn Guðmundsson
ræddi við hinn síðastnefnda um alla hina, sérstaklega þó Jóa enska – nýjasta furðufuglinn í safni Atkinsons.
skarpi@mbl.is