Morgunblaðið - 24.04.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
























































































NVIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
Valdamiklir markaðir gnæfa yfir þeim opinberu eftirlitsstofn-
unum sem settar hafa verið á fót. Verð á fiskmörkuðum í Ástralíu
hefur lækkað niður úr öllu valdi vegna lungnabólgufaraldurs.
Bætt siðferði í viðskiptaĺífinu og
áhrif lungnabólgufaraldursins
MEIRA ætti að vera um það að bent sé á
þau jákvæðu áhrif sem heiðarleiki og virðing
fyrir öðrum hafa haft í viðskiptum, en þessir
þættir hafa spilað stórt hlutverk í góðum ár-
angri fyrirtækja. Þetta var megininntakið í
svari Kims B. Clarks, rektors Harvard
Business School, við spurningu Jóhanns
Ólafssonar, forstjóra Jóhanns Ólafssonar &
Co, á símafundi sem rektorinn stóð fyrir á
Netinu fyrr í þessari viku. Áætlar hann að
fundirnir verði fleiri á næstunni.
Á fundinum flutti Clark ræðu þar sem
hann lagði áherslu á mikilvægi bætts siðferð-
is í viðskiptalífinu, en Jóhann var einn þeirra
sem útskrifast hafa úr skólanum, sem fékk
boð um að leggja fram spurningar fyrir rekt-
orinn að ræðu hans lokinni.
Jóhann spurði Clark að því hvort ekki væri
mikilvægt að einblína ekki um of á þá nei-
kvæðu þætti sem upp hafa komið í viðskipta-
lífinu, en beina sjónum frekar í auknum mæli
að þeim jákvæðu áhrifum sem heiðarleiki og
virðing hafa haft í viðskptum.
Í svari sínu við spurningu Jóhanns sagði
Clark að hjá Harvard Business School væri í
þessu sambandi unnið að því að styrkja rann-
sóknir, svo betur yrði hægt að sjá hvaða gildi
heiðarleiki og virðing hefðu í sambandi við
það að tryggja að markaðirnir starfi eðlilega.
„Eitt af því sem gerst hefur í okkar sam-
félagi á undanförnum áratug er að mark-
aðirnir eru orðnir svo valdamiklir að þeir
gnæfa yfir þeim opinberu eftirlitsstofnunum
sem settar hafa verið á fót, og hvers rætur
byggjast einmitt á þeim gildum sem við vilj-
um viðhalda,“ sagði Clark. „Við sjáum afleið-
ingarnar af veikingu eftirlitsstofnananna og
því hvernig markaðirnir gnæfa yfir þær. Við
þurfum að skrásetja þessa þætti og hjálpa
fóki að skilja þann kraft sem væri hægt að
leysa úr læðingi ef eftirlitsstofnunum er gert
kleift að sinna sínu hlutverki á mörkuðun-
um.“
Í ræðu sinni sagði Clark að hann væri
hneykslaður á þeirri græðgi sem komið hefði
í ljós í viðskiptalífinu á undanförnum árum.
Hann væri jafnframt skelfingu lostinn yfir að
sjá þau neikvæðu áhrif sem spilling og sið-
ferðisbrestur hefði haft á þjóðfélagið og efna-
hagslífið. Mikið hefði verið gert til að taka á
þessum vanda en margt vantaði þar upp á. Í
því sambandi þyrftu að hans mati að koma til
ný lög, nýjar leikreglur, og þess vegna þyrfti
að auka skilining manna á því hvað hefði far-
ið úrskeiðis.
Clark sagði að efnhagskerfið í Bandaríkj-
unum hefði sannað sig í því að virka vel í að
auka hagvöxt og bæta lífskjör. Kerfið væri
hins vegar orðið of flókið. Markaðirnir hefðu
vaxið mikið og hlutverk þeirra í efnahagslíf-
inu þar með, en mikilvægar eftirlitsstofnanir
hefðu hins vegar setið á hakanum, stofnanir
sem ættu m.a. að sjá til þess að hagsmuna-
árekstrar kæmu ekki upp.
Að sögn Clarks er þó ekki nóg að auka eft-
irlit með viðskiptalífinu. Hann sagði að jafn-
framt þyrfti að auka ráðvendni og heiðar-
leika stjórnenda í viðskiptum. Fyrir sex
árum hefðu stjórnendur Harvard Business
School tekið ákvörðun um að leggja aukna
áherslu á þessa þætti í kennslunni og í vali á
nemendum. Markmiðið væri að mennta og
hafa áhrif á leiðtoga sem ættu eftir að taka
þátt í atvinnulífinu og hjálpa þeim að skilja
hvað það er sem skapar öflug fyrirtæki,
skilja á hverju markaðirnir byggjast og gera
sér grein fyrir mikilvægi heiðarleika í við-
skiptum.
ll SIÐFERÐI Grétar J. Guðmundsson
Heiðarleiki
í viðskiptum
Rektor Harvard Business School segir að heiðarleiki og virðing fyrir
öðrum hafi leikið stórt hlutverk í góðum árangri í viðskiptum
gretar@mbl.is
LUNGNABÓLGUFARALDURINN, sem
upprunninn er í Guangdon-héraði í Suður-
Kína, hefur haft mikil áhrif á ferðaþjónustuna
í Asíu. Flugvélar sem þangað fljúga eru hálf-
tómar sem og hótel og aðrir ferðamannastað-
ir. Faraldurinn hefur einnig haft óvænt áhrif í
Ástralíu, nánar tiltekið á fiskmarkaðinn þar í
álfu.
Á fréttavef BBC í gær sagði að verð á fisk-
mörkuðum í Ástralíu hefði lækkað niður úr
öllu valdi, og er ástæðan rakin til lungnabólgu-
faraldursins. Þar segir að verðið á vinsælum
fisktegundum sé nú innan við helmingur af því
sem var áður en faraldurinn kom til.
Stór hluti af þeim fiski, sem seldur hefur
verið á fiskmarkaðinum í Sydney, fór til veit-
ingastaða í Hong Kong og Singapúr. Vegna
lungnabólgunnar eru þessir veitingastaðir nú
að mestu tómir og því hafa þeir dregið veru-
lega úr fiskkaupum á fiskmörkuðunum í Ástr-
alíu. Fyrir vikið er framboð á fiski í Ástralíu
mun meira en eftirspurnin, fiskur nánast
flæðir út um allt, og verðið hefur því einnig
lækkað mikið þar.
BBC hefur eftir einum fisksalanum, sem
sér um að útvega fisk til sumra af helstu veit-
ingastöðunum í Sydney, að hann óttist að út-
gerðir og sjómenn í Ástralíu muni verða illa
úti vegna þess ástands sem nú er á fiskmörk-
uðunum. Afleiðingarnar af því að markaður-
inn Kína og víðar í Asíu fyrir fisk frá Ástralíu
hverfi svona í einni svipan geti því orðið skelfi-
legar.
Veitingastaðir í Ástralíu, sem sérhæfa sig í
sjávarréttum, hafa úr nógu að velja, því þeir
sem eru að selja fisk eru á hverju strái að
bjóða fram vörur sínar. Þá gerir það stöðu
veitingastaðanna enn sterkari að fiskur geym-
ist ekki vel og seljendurnir þurfa því að að losa
sig við hann sem fyrst. Í þessum efnum er
fiskmarkaðurinn í Ástralíu því kaupenda-
markaður.
BBC segir að margir telji að það ástand,
sem nú er á fiskmörkuðum í Ástralíu, geti ekki
varað lengi. Markaðirnir muni einfaldlega
loka ef ástandið fari ekki að batna.
ll LUNGNABÓLGUFARALDUR
Fiskur og faraldur
gretar@mbl.is
GENGI íslensku krónunnar er hátt þessa dagana.
Gengið hefur ekki verið hærra síðan í nóvember árið
2000. Gengisvísitala krónunnar hefur að sama skapi
ekki verið lægri síðan í nóvember árið 2000.
Þegar sagt er að gengi krónu sé hátt eða að krónan
sé sterk þá þýðir það að gengisvísitalan er lág. Ef
gengi krónu hækkar þá lækkar gengisvísitala krón-
unnar.
Gengisvísitala íslensku krónunnar hefur lækkað
um 4,2% frá áramótum. Gengi krónunnar hefur hins
vegar hækkað um 4,4% frá áramótum.
Hvernig er gengið ákvarðað?
Gengi íslensku krónunnar er ekki ákvarðað af Seðla-
banka Íslands heldur af gjaldeyrismarkaði sem er op-
inn á milli kl. 9:15 og 16:00 hvern virkan dag. Á hverj-
um degi skráir Seðlabanki Íslands þó opinbert
viðmiðunargengi fyrir krónuna. Það er venjulega gert
á morgnana milli kl. 10:45 og 11:00. Viðmið-
unargengi krónu gagnvart níu erlendum myntum er
skráð á þessum tíma.
Vísitala gengisskráningar, öðru nafni geng-
isvísitala, er byggð á svokallaðri gengisvog.
Á gengisvoginni hafa þessar níu erlendu myntir,
eða gjaldmiðlar, mismikla vigt eftir því hversu mikil
viðskipti Ísland hefur við lönd sem nota viðkomandi
gjaldmiðla.
Mörg íslensk fyrirtæki selja vörur sínar til Evrópu.
Gengi evrunnar gildir því tæpan þriðjung, um 32%, af
gengisvoginni.
Bandaríkin eru mikilvægt viðskiptaland fyrir Ísland
og dollarinn vegur um 27% af gengisvog íslensku
krónunnar.
Breska pundið er mikilvægt þar sem Íslendingar
selja t.d. mikinn fisk til Bretlands, en pundið hefur
tæpra 15% vigt á gengisvoginni.
Þessir þrír gjaldmiðlar, evra, Bandaríkjadalur og
sterlingspund vega samtals tæplega þrjá fjórðu af
gengisvog fyrir íslensku krónuna. Minna vægi hafa svo
sænsku, norsku og dönsku krónurnar, Kanadadalur,
japanskt jen og svissneskur franki.
Erlend áhrif á gengi krónunnar
Áhrifavaldar á gengi evru, dollars og punds skipta því
einnig máli fyrir gengi krónunnar. Þegar dollarinn er
til dæmis veikur gagnvart einhverjum öðrum gjald-
miðli en krónu þá hefur það áhrif á gengisvísitölu ís-
lensku krónunnar. Vegna þessa hefur til dæmis efna-
hagslægð í Bandaríkjunum töluverð áhrif á
gengisvogina og þar með á gengisvísitölu íslensku
krónunnar.
Bandaríkjadalur hefur lækkað um 6,6% gagnvart
krónu frá áramótum. Með öðrum orðum fást færri
krónur fyrir hvern dollar nú en um áramót. Hver dollar
er ódýrari, verðminni en hann var í upphafi ársins.
Hver íslensk króna getur hins vegar keypt fleiri doll-
Gengi, gengisvísitala, gengi
ll FRÉTTASKÝRING gengi krónu
◆
G
AGNRÝNI á hátt gengi
krónu á undanförnum mán-
uðum hefur verið fyrirferð-
armikil í fjölmiðlum. Nokkur
samhljómur er í sjónarmið-
um helstu samtaka í atvinnulífinu; gengi
krónu er of hátt og Seðlabankinn og
stjórnvöld ættu að ganga í málið.
Peningamálastefna er á hendi Seðla-
bankans og blaðamaður leitaði skýringa á
háu gengi hjá aðalhagfræðingi Seðla-
bankans, Má Guðmundssyni. Talsmenn
ferðaþjónustunnar, sjávarútvegs og iðn-
aðar hafa ekki legið á skoðunum sínum
um hátt gengi íslensku krónunnar. Minna
hefur farið fyrir viðbrögðum ASÍ en
blaðamaður ræddi við Ingunni S. Þor-
steinsdóttur hjá hagdeild ASÍ um sterka
krónu og áhrif hennar á neytendur.
Í von um að varpa enn frekar ljósi á
stóra gengismálið fékk blaðamaður hag-
fræðinginn Ásgeir Jónsson, sem er sér-
fræðingur í peningamálahagfræði hjá
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands, til að
skýra út áhrif gengis á atvinnuvegina.
Að sögn Ásgeirs er hágengið komið til
að vera, í það minnsta mun gengið haldast
hátt þar til virkjunarframkvæmdir eru yf-
irstaðnar eftir 5–6 ár. Ásgeir segir að hátt
gengi virki þó sem nokkurs konar bremsa
á efnahagslífið og minnki hættu á þenslu
til skamms tíma. Samdráttur í útflutn-
ingsgreinum vegi þannig upp á móti
þensluáhrifum virkjanaframkvæmda.
Þannig stuðli hágengi að stöðugleika þeg-
ar þensla sé yfirvofandi, eins og nú er.
Neikvæðar hliðar hágengis koma helst
í ljós þegar litið er á sjávarútveg, ferða-
þjónustu og iðngreinar. „Sjávarútvegur-
inn tapar peningum vegna gengishækk-
unar. En sjávarútvegurinn er sú grein
sem þó stendur best
mest. Veiðarnar hér vi
lega arðsamar og það e
í sjávarútvegi. Það ver
fiskur hér við land, við
góð í því. Sterkt gengi
að veik fyrirtæki þurrk
irtæki halda áfram. Þau
gróða en fara ekki á ha
Landvinnslan mun g
„Ef gengið gefur ekk
vinnslan gefa eftir.“
brandur Sigurðsson,
Brims og Útgerðarféla
rekstur sjávarútvegsf
gengisþróunar á fundi
vinnulífsins héldu um
síðastliðnum. Sagði Guð
fara hratt lækkandi
Hann sagði fiskveiðar
breyttu gengi þar sem 2
tengdir gengi. Landvi
vegar engin tök á að
gengi. Því kæmi hágeng
landvinnslu. „Sterkt
stuðlar að sjóvinnslu og
efni og framhaldsvinnsl
verður illmöguleg hér á
Styrkur krón
veikir atvinn
Íslenska krónan verður sterk næstu árin. Útflutningsgreinar
Þátttakendur í atvinnulífinu hafa lýst áhyggjum
af háu gengi krónunnar. Mest fer fyrir tals-
mönnum iðnaðar, sjávarútvegs og ferðaþjón-
ustu. Í samantekt Eyrúnar Magnúsdóttur kemur
fram að þrátt fyrir neikvæð áhrif hágengis
á afkomu fyrirtækja í þessum greinum
er ekki þar með sagt að allir tapi.