Morgunblaðið - 01.06.2003, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 B 13
bíó
QUEEN Latifah hefur barist ótrauðfyrir réttindum svarta kyn-stofnsins og bættri sjálfsmynd
sinna kynsystra þar. Þótt frammi-
staða hennar í hlutverki Mama
Morton fangavarðar í Chicago væri
frambærileg er hún ekki átaka- eða
tilþrifamikil og algjörlega fráleitt að
hún sé besti leikur í aukahlutverki
kvenna á síðasta ári; sama má raunar
segja um flesta Óskarana sem þessi
ofmetna mynd fékk. Því er ekki ólík-
legt að þessi eftirsóttu verðlaun hafi
Queen Latifah fullt eins hlotið fyrir póli-
tískar sakir en leikrænar. Akadem-
íunni hefur fundist flott að veita þau
blökkukonu sem barist hefur til met-
orða í bandarískri dægurtónlist og
kvikmyndum upp á eigin spýtur – án
þess að vera til þess menntuð, valin
eða hönnuð eftir ímyndarstöðlunum.
Queen Latifah er núna 33 ára að aldri
og heitir rétti nafni Dana Owens. Þar
sem hún ólst upp í blökkumanna-
hverfum New Jersey umgekkst hún
jafnt götugengi jafnaldra sinna sem
lögregluliðið á svæðinu því bæði faðir
hennar og eldri bróðir voru lög-
reglumenn. Þessir tveir heimar mót-
uðu hana og höfðu áhrif á rappið sem
hún átti eftir að skapa og flytja. Í
skóla heillaðist hún jafnt af rappi og
hipp-hoppi sinnar kynslóðar sem
leiklistinni því hún tók þátt í skóla-
leikritum en í hvorugri listgreininni
er hún menntuð. Það var tónlistin
sem fyrr náði yfirhöndinni. Skóla-
systur hennar og vinkonur voru að
rappa og ríma en Dana sló rytmann
fyrst í stað. Og það var taktslátturinn
sem gerði hana að hrynsveit í
stúlknarapparanna Ladies Fresh. Hún
hafði lengi skrifað ljóð í frístundum
og fór því fljótlega sjálf að rappa.
Hún var nýútskrifuð úr gagn-
fræðaskóla og vann fyrir sér á ham-
borgarastaðnum Burger King áður
en hún hugðist innritast í mennta-
skóla þegar henni bauðst hljóm-
plötusamningur. Fyrsta smáskífan,
Wrath of My Madness, kom út 1988,
þegar hún var aðeins 18 ára, og sló í
gegn. Síðan hefur Queen Latifah ekki
litið um öxl og ekkert varð úr
menntaskólanáminu.
Þegar fyrsta breiðskífan All Hail
the Queen kom út ári seinna hafði
Queen Latifah áunnið sér mikla hylli
fyrir texta sína sem boðuðu samstöðu
svarta kynstofnsins og baráttu fyrir
jafnrétti. Hún varð snarlega fyr-
irmynd og átrúnaðargyðja ungra
kynsystra sinna því hún sótti gegn
kvenfyrirlitningunni í rapptextum
karlanna þar sem konur voru kall-
aðar „bitches“ og þaðan af verra.
Þegar Spike Lee vildi fá rappara í smá-
hlutverk gengilbeinu í hinni mögn-
uðu þjóðfélagsádeilu sinni Jungle
Fever (1991) varð Queen Latifah að lok-
um fyrir valinu. „Þetta var yfir-
þyrmandi reynsla fyrir mig,“ segir
hún, „en samt mætti ég aðeins einn
vinnudag.“
Hlutverkin stækkuðu smám sam-
an. Hún var sérlega minnisstæð og
fyrirferðarmikil sem lesbían í hópi
vinkvenna sem ræna banka í Set It
Off (1996) og sýndi á sér nærfærnari
hlið sem söngkona í vanmetnu gam-
andrama Living Out Loud (1998), svo
dæmi séu tekin af ferli sem nú nær
yfir tvo tugi hlutverka af ýmsu tagi. Í
myndinni Bringing Down the House
leikur hún svo sitt fyrsta aðal-
hlutverk, tugthúslim sem Steve Martin
kynnist gegnum Netið og umbyltir
auðvitað lífi hans.
Fyrir utan tónlistar- og kvik-
myndaferilinn hefur Queen Latifah átt
tvær syrpur í bandarísku sjónvarpi,
leiknu gamanþættina Living Single
og rabbþátt sem ber nafn hennar.
Hún hefur aldrei afsalað sér sjálf-
stæði sínu í hendur umboðsmanna og
stórfyrirtækja; hún er sinnar gæfu
smiður og ákveður ekki aðeins sín
eigin verkefni heldur rekur alhliða
skemmtibransafyrirtæki sem styður
við bakið á listafólki sem hún hefur
trú á og vill veita brautargengi. „Ég
hef aldrei þurft að hafa áhyggjur af
því að einhver sé að ljúga að mér, feli
fyrir mér mikilvæg mál eða steli frá
mér eða taki ákvarðanir fyrir mig
sem geta skaðað mig í framtíðinni.“
Hún segist vita að algengara sé en
hitt að einmitt þannig hagi það fólk
sér sem listamenn treysti fyrir hags-
munum sínum í Bandaríkjunum.
Þótt kvikmyndirnar taki nú meiri
tíma á ferli Queen Latifah en rapp-
tónlistin á hún þó hug og hjarta
hennar þegar heim er komið. Hún
saknar róttækninnar úr rappi nú-
tímans þar sem brjóst og bossar
skipti meira máli en inntak þess sem
sungið er um. Hún segir ekki sjálf-
gefið að rapparar leiki vel, og er það
sannarlega rétt, en kveður tján-
inguna til orðs og æðis geta verið
hjálplega þegar kemur að því að leika
fyrir framan tökuvélina.
Þótt Queen Latifah flokkist nú um
stundir undir lukkunnar pamfíla hef-
ur hún átt sínar erfiðu stundir og sín
„hneykslismál“. Árið 1995 lést vinur
hennar af skotsárum þegar bíl henn-
ar var rænt. Árið 1996 var hún tví-
vegis handtekin, í annað skiptið fyrir
að ráðast á ljósmyndara og hið síðara
fyrir að hafa undir höndum hlaðna
byssu og maríjúana. Og það sem
dýpst sár skildi eftir – eldri bróðir
hennar, Lance Owens, sem var lög-
reglumaður lést í mótorhjólaslysi.
Latifah hafði sjálf gefið honum hjólið
og til minningar um hann ber hún
enn þann dag í dag hjóllyklana sem
men um hálsinn.
Þegar Queen Latifah var eitt sinn
spurð hverju hún væri stoltust af á
ferlinum svaraði hún: „Sennilega því
að hafa getað hjálpað nokkrum fjölda
okkar út úr fátækrahverfunum. Ég
hef getað ráðið töluvert marga okkar
í vinnu og veitt þeim tækifæri.“ Þetta
óeigingjarna svar gefur til kynna að
hún ber drottningarnafnið með meiri
rentu en margur annar í hennar fagi.
Þótt nafnið Latifah sé arabíska yfir
„brothætt og viðkvæm“ er eigandi þess
fallegur, svartur boldangskvenmaður
sem fátt lætur sér fyrir brjósti brenna
og engan yfir sig vaða. Queen Latifah hef-
ur í tæp 15 ár verið harðsnúnasti kven-
rappari Bandaríkjanna og sú fyrsta úr
þeirri deild sem ekki aðeins hefur tryggt
sér sterka stöðu í þarlendri kvikmynda-
gerð – leikur nú sitt stærsta hlutverk á
móti Steve Martin í gamanmyndinni vin-
sælu Bringing Down the House, sem frum-
sýnd er hérlendis um helgina – heldur
einnig unnið til Óskarsverðlauna fyrir
leik sinn og söng í Chicago.
Árni Þórarinsson
SVIPMYND
Heill drottningunni
segist reyna að taka að sér þau
verkefni eingöngu sem hún telji
sig geta valdið og helgað sig. „Ég
vil ekki gera meira en ég ræð við,“
og til þess að gæta rétta jafnvæg-
isins hefur hún framkvæmda-
stjóra, aðstoðarmann, sérstaka
umboðsmenn fyrir sjónvarp, kvik-
myndir, tónlist og málefni og
listamenn sem hún vill leggja lið,
og að lokum fjölmiðlafulltrúa. „Og
þegar allt kemur til alls er það ég
sem ákveð hvenær ég vil taka
mér frí og þá vita þau öll að þau
mega ekki hringja í mig.“
Reuters
Queen Latifah
skuli hún hugsa málið uppá nýtt.
Hann slær strax til og leggur von-
góður af stað í leitina að tilgangi lífs-
ins. Fljótlega kemst hann að raun
um að lausnin á lífsgátunni er ekki
auðfundin og er orðinn úrkula vonar
þegar hann sér sjónvarpsviðtal við
mann sem býr einn á eins konar
partasölu. Viðtalið við hann er eitt af
þessum „skemmtilegu mannlífsvið-
tölum“ sem einhver sposki frétta-
maðurinn er að taka. Mér sýnist oft
vera tilfellið með slík viðtöl að
fréttamenn tali við jaðarfólk eins og
einmitt það viti hver tilgangur lífsins
er. Þessi maður, Max (Gary Lewis),
svarar spurningunni um hvort hann
þekki lausnina á lífsgátunni með því
að glotta og segja: „Auðvitað.“ En
hann neitar að tjá sig um hver hún
sé. Jed tekur þetta sjónvarpsviðtal
svo bókstaflega að hann trúir því að
þarna sé maðurinn sem geti bjargað
sér. Hann sest því að í gömlu hjól-
hýsi á partasölunni. Max vill fyrst í
stað ekkert með Jed hafa en svo
tekst með þeim ákveðin vinátta og
þeir gera með sér samning, sem ekki
rétt að lýsa hér og nú.“
Langaði í samstarf við Friðrik Þór
Huldar segir að sér lítist mjög vel
á þá aðalleikara sem nú hafi verið
ráðnir að verkinu, en hann hafi
hvorki skrifað handritið með til-
tekna leikara né leikstjóra í huga.
„Þegar ég og framleiðendurnir
ræddum saman um gerð myndar-
innar kom hins vegar fljótlega í ljós
að okkur hafði alla langað til að
vinna með Friðriki Þór. Hann er
mjög myndrænn og næmur leik-
stjóri með mýkt og tilfinningu fyrir
fallegum sviðsetningum utanum
manneskjur. Okkur fannst líka
spennandi að sjá hvað kæmi útúr
þessu því handritið er ekki dæmi-
gert fyrir það sem Friðrik Þór hefur
áður gert.“
Friðrik Þór Friðriksson svarar
spurningunni um hvers vegna hann
tók að sér leikstjórnarverkefni fyrir
aðra framleiðendur en sitt eigið fyr-
irtæki þannig: „Þetta var svo fallegt
handrit. Ég fann sjálfan mig í því og
treysti mér til að gera góða mynd úr
efninu. Ég er ekki vanur því að leik-
stýra fyrir aðra þannig að þetta
verkefni höfðaði meira til mín en
flest tilboð önnur sem ég hef fengið.“
ath@mbl.is
myndagerðarmenn róa á
þessi mið? Sigur Rós, Maus
og Mínus? Sagan er of
stutt og ekki vitað um
mikið drama. Líf, tónlist
og ástir Bubba Morthens?
Saga Hljóma og drama-
tískt samstarf og vinátta
Gunnars Þórðarsonar og Rún-
ars Júlíussonar? Ævi Ellýjar
Vilhjálms? Rúnars Gunn-
arssonar? Grýlurnar, Ragga
Gísla og jafnréttisbarátta
kvenna í rokkinu? Eða Stuðmenn með
Rúnari Frey í hlutverki Egils Ólafssonar?
Skin og skúrir á ævi Bjarkar?
Kannski. Kannski ekki.
Enn eitt í sambúð rokksins og
bíósins er nýting þess síðarnefnda á
vinsældum þess fyrrnefnda með því
að láta poppstjörnur gerast leikara.
Þetta var gert með Elvis. John Lennon.
Ringo. Bobby Darin var fínn leikari. Ma-
donna er enn að reyna. Britney Spears
hefur reynt. Meira að segja fyrr-
nefndir Johnny Cash, Bob Dylan og Keith
Moon reyndu fyrir sér í kvikmynda-
leik. Það gerði Björk einu sinni og
gerði það vel. Egill Ólafsson og Ragn-
hildur Gísladóttir eru fínir leikarar.
Björn Jörundur líka. Núna gildir
þetta t.d. um ýmsa ameríska rapp-
ara eins og Queen Latifah (sjá Svip-
mynd). Menn ættu ekki að draga
það lengi að gera fyrstu myndina
með Birgittu Haukdal. Hún gæti
fjallað um Húsavíkurstúlku sem
verður fræg poppstjarna á gjörv-
öllu Íslandi. Um það sem gerist
næst yrði svo önnur og síðari
mynd að fjalla með annarri aðal-
leikkonu.
Birgitta
Haukdal:
Birgitta
Haukdal?
Kevin Spacey:
Bobby Darin?
Jude Law: Brian
Epstein?
Joaquin Phoenix:
Johnny Cash?
E
PA
Hefurðu prófað nýju Happaþrennuna?
Happaþrennan inniheldur þrjá skemmtilega leiki.
Hæsti vinningur er 3 milljónir auk fjölda annarra vinninga.
Lumar þú á 150 kr. sem gætu fært þér vinning?
Eflum Háskóla Íslands í verki.
Happdrætti Háskóla Íslands