Morgunblaðið - 07.11.2003, Síða 14

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
14 FÖSTUDAGUR 7. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
HELGI Laxdal, formaður Vél-
stjórafélags Íslands, telur ljóst að
störfum á sjó muni frekar fækka en
fjölga í framtíð-
inni. Þetta kom
fram í setningar-
ræðu hans á vél-
stjóraþingi sem
hófst í gær.
Helgi sagði
fyrirsjáanlegt að
stærri og tækni-
væddari skip
muni í framtíð-
inni vinna aflann
meira en gert er í dag og í sumum
tilfellum beint á borð neytenda. Þó
væri sýnt að þótt skipin stækkuðu
myndu aðalvélar þeirra og vindur
lítið stækka. Hann sagði þó útlit
fyrir að hægja myndi á fækkun vél-
stjóra um borð í fiskiskipum, enda
starfi sífellt fleiri vélstjórar sam-
kvæmt skiptimannakerfum. „Mitt
mat er að það muni stöðugt koma á
markað fullkomnari og fullkomnari
fiskileitartæki; að lokum svo full-
komin að þau geti greint magn, ein-
stakar tegundir og einnig stærð
sjávardýranna hverju sinni. Það
mun gjörbreyta þekkingu okkar á
lífríkinu, auka virðingu fyrir því og
umhverfinu öllu sem aftur mun
leiða til aukinnar hagkvæmni og
minni umhverfismengunar við veið-
arnar.“
Helgi sagði að fækkun kaupskipa
hafi jafnframt leitt til fækkunar
starfa vélstjóra en þó aðallega
vegna ásóknar vinnuafls frá lág-
launalöndunum. „Þessi þróun er bú-
in að eiga sér stað hér allt í kring-
um okkur síðastliðin 20–30 ár með
þeim afleiðingum að nágrannaþjóð-
irnar hafa gripið til aðgerða gegn
henni. Aðgerða sem felast í því að
laun farmanna eru greidd niður
þannig að þeir geti keppt við far-
menn láglaunasvæðanna. Þetta hafa
þjóðirnar gert til þess að störfin og
þekkingin haldist í viðkomandi landi
vitandi það að erlendu sjómennirnir
greiða ekki skattana sína til þess
lands sem gerir skipið út. Þeir
framfleyta heldur ekki fjölskyldunni
í útgerðarlandinu sem verður þá af
bæði viðskiptum og margháttuðum
sköttum. Að öllu þessu skoðuðu er
það mat viðkomandi þjóða að það sé
hagkvæmt fyrir þær að greiða laun
farmanna niður í stað þess að tapa
störfum og þekkingu úr landi og
verða um leið af hlut ríkisins í
tekjum farmanna,“ sagði Helgi.
Veiðigjaldi verði varið til
nýsköpunar í sjávarbyggðum
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra, sagði í ávarpi
sínu á vélstjóraþingi að Íslendingar
gerðu kröfu um að sjávarútvegur-
inn greiddi góð laun og fyrirtækin
skiluðu hagnaði. Til að uppfylla
þessar kröfur þyrfti að fullnægja
tveimur skilyrðum. Hið fyrra lúti að
skynsamlegri nýtingu lifandi auð-
linda hafsins en hið síðara að veiðar
og vinnsla búi við þau skilyrði að
sjávarútvegurinn í heild geti skili
arði. „Ef þessum skilyrðum er ekki
fullnægt þá getur sjávarútvegur
hvorki staðið undir því að greiða
góð laun né haldið uppi þeim góðu
lífskjörum sem við viljum búa við
hér á landi. Við slíkar aðstæður er
ekki heldur hægt að gera kröfu til
þess að sjávarútvegurinn greiði sér-
stakt gjald til þjóðfélagsins af nýt-
ingu auðlindarinnar. Við upphaf
næsta fiskveiðiárs koma lög um
álagningu veiðigjalds til fram-
kvæmda. Ekki liggur fyrir nú hverj-
ar verða heildartekjur ríkissjóðs af
gjaldinu en gera má ráð fyrir að
þær verði í bilinu 1.500 til rúmlega
2.000 milljónir króna. Það er mitt
mat að bærileg sátt ríki nú í þjóð-
félaginu um þessa ráðstöfun þó svo
að þeir séu vissulega til sem telja að
sjávarútvegurinn eigi að greiða
hærri fjárhæð í ríkissjóð. Það er
mín skoðun að verulegum hluta af
þeim fjármunum sem innheimtast
af veiðigjaldi eigi að verja til að
styðja við nýsköpun í atvinnulífi
sjávarbyggða. Með því móti einu
getum við brugðist við þeirri miklu
fækkun starfa sem orðið hefur í
sjávarútvegi á undanförnum árum
en hana má fyrst og fremst rekja til
tækniþróunar í fiskvinnslu,“ sagði
Valgerður.
Horft til framtíðar á 7. vélstjóraþingi
Störfum til sjós
mun fækka
Helgi Laxdal
BJÖRN Ævarr Steinarsson, fiski-
fræðingur á Hafrannsóknastofnun-
inni, segir misskilning að kynþroska-
hlutfall fjögurra ára þorsks í
togararalli stofnunarinnar sl. vor hafi
mælst 53%, líkt og haldið var fram í
Morgunblaðinu í gær. Hið rétta sé að
hlutfallið hafi mælst 5% eða svipað
og á undanförnum árum eins og fram
kemur í skýrslu stofnunarinnar frá í
vor.
Í Morgunblaðinu í gær hélt Krist-
inn Pétursson, fiskverkandi á Bakka-
firði, því fram að offriðun og svelti
kynni að valda ótímabærum kyn-
þroska fjögurra ára þorsks á Íslands-
miðum. Sagði hann að verulegt magn
af þorski hefði drepist úr hungri og
að óhætt væri að auka þorskkvóta
ársins um a.m.k. 50 þúsund tonn.
Björn Ævarr bendir á að kyn-
þroskahlutfall fjögurra ára þorsks í
lönduðum afla árin 2001 og 2002 hafi
vissulega mælst nokkuð hátt eða 41%
bæði árin. Hinsvegar liggi ekki fyrir
kynþroskahlutfall fjögurra ára
þorsks úr veiðinni árið 2003. Björn
segir að kynþroskahlutfall í afla
fyrrihluta árs sé ofmat á raunveru-
legu kynþroskahlutfalli í stofni vegna
þess að þá beinist töluverður hluti
veiðanna að hrygningarfiski. Einnig
velja veiðarfærin stærsta fiskinn úr
yngstu árgöngunum. Gögn úr afla
geti jafnframt gefið misvísandi upp-
lýsingar um breytingar frá ári til árs.
Þess vegna sé réttara að miða við
kynþroskahlutfall í stofnmælingu
eða svokölluðu togararalli. „Þegar
skoðað er kynþroskahlutfall úr tog-
ararallinu má merkja lítillega hækk-
un á síðustu árum. Við teljum að
gögn úr togararallinu gefi okkur
gleggri upplýsingar. Þar er notað
veiðarfæri með smáriðnum möskva
og fer gagnasöfnun fram á sömu
stöðvum á hverju ári allt umhverfis
landið.“
Björn segir að víða í heiminum hafi
menn merkt hækkandi kynþroska-
hlutfall í fiskistofnum, einkum of-
veiddum stofnum. „Þetta hlutfall hef-
ur hinsvegar hækkað tiltölulega lítið
í þorskstofninum hér við land og var
reyndar lægra nú í vor en í fyrra. Ég
hef hinsvegar ekki séð neina vísinda-
grein þar sem því er haldið fram að of
lítil veiði valdi hækkandi kynþroska-
hlutfalli. Þess vegna er langsótt að
halda því fram að meint hækkað kyn-
þroskahlutfall sé afleiðing of mikillar
friðunar og fæðuskorts sem leiði til
vaxandi náttúrulegra affalla. Það er
ekkert í okkar gögnum sem bendir til
þess að þorskurinn sé að drepast úr
hor. Meðalþyngdir þorsks hafa verið
svipaðar í 15 ár og gögn um holdarfar
og magafylli benda ekki til þess að
þorskurinn sé að drepast úr hungri,“
segir Björn Ævarr.
Þorskurinn þjáist
ekki af hungri
REKSTUR samstæðu Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna hf.
skilaði 321 milljónar króna hagn-
aði á fyrstu 9 mánuðum ársins en
í fyrra nam hagnaður sama tíma-
bils 490 milljónum. Hagnaður á
þriðja ársfjórðungi var þó nokk-
uð betri en í fyrra eða 163 millj-
ónir nú miðað 153 milljónir þá.
Framlegð vörusölu SH nam
tæpum 4,5 milljörðum króna á
fyrstu níu mánuðunum og er það
nær 7% aukning frá fyrra ári.
Aukningin á þriðja ársfjórðungi
miðað við fyrra ár nemur hins
vegar 15% en framlegð af fjórð-
ungnum nam 1,6 milljörðum
króna. Í starfsþáttayfirliti SH-
samstæðunnar kemur fram að
tæp 31% heildarsölu samstæð-
unnar er í Bandaríkjunum, 26% í
Bretlandi, tæp 24% á meginlandi
Evrópu og rúm 16% í Asíu.
Hagnaður fyrir afskriftir og
fjármagnsliði, EBITDA, á árs-
fjórðungnum jókst um 22% milli
ára en EBITDA á fyrstu níu
mánuðum ársins dróst hins veg-
ar saman um tæp 13% frá fyrra
ári og nam tæpum 1,3 milljörð-
um. Munar þar mestu um hækk-
un kostnaðar vegna launa og
launatengdra gjalda auk sölu-
hagnaðar sem taldist samstæð-
unni til tekna í fyrra en er eng-
inn nú.
Skammtímaskuldir
18 milljarðar króna
Hagnaður samstæðunnar á
hverja krónu hlutafjár á fyrstu
níu mánuðunum lækkaði úr 0,33 í
fyrra í 0,21 í ár. Hagnaður á
hverja krónu hlutafjár er hins
vegar sá sami þegar þriðji árs-
fjórðungur í ár er borinn saman
við þann sama í fyrra, eða 0,10
krónur.
Eignir félagsins námu alls 27,3
milljörðum í lok september sl. og
þar af námu vörubirgðir 11,7
milljörðum og viðskiptakröfur
7,4 milljörðum. Skuldir námu
samtals 22,6 milljörðum króna en
þar af nema skammtímaskuldir
18,4 milljörðum. Veltufjárhlutfall
var 1,13.
Eigið fé nam í septemberlok
röskum 4,2 milljörðum. Eigin-
fjárhlutfall reyndist 16% en var
17% um áramót. Arðsemi eigin
fjár lækkaði úr 14% um áramót í
11% í lok september. Markaðs-
gengi hlutabréfa í samstæðunni
hækkaði hins vegar úr 4,90 í 5,40
krónur á sama tíma. Veltufé SH
frá rekstri nam á tímabilinu 804
milljónum króna og handbært fé
frá rekstri nam 415 milljónum.
SH hagnaðist um
321 milljón króna
EIGNARHALDSFÉLAGIÐ MK44,
sem er í eigu Magnúsar Kristinsson-
ar útgerðarmanns í Vestmannaeyj-
um, keypti í gær 9,64% eða 400 millj-
ónir hluta í Fjárfestingarfélaginu
Straumi, að því er fram kemur í til-
kynningu til Kauphallar Íslands.
MK-44 átti engan hlut fyrir í
Straumi en er nú orðinn annar
stærsti hluthafinn á eftir Íslands-
banka. Miðað við verðið 4,55 á hvern
hlut sem er það verð sem a.m.k.
flestir hlutirnir voru keyptir á hefur
heildarkaupverðið numið 1.820 millj-
ónum króna.
Magnús Kristinsson er jafnframt
eigandi og stjórnarformaður Smá-
eyjar ehf., sem á 25 milljónir hluta í
Straumi, og stjórnarformaður Eyja-
íss ehf., sem á 1 milljón hluta í félag-
inu. Samtals eiga félög í eigu Magn-
úsar og honum tengd því 10,27% í
Straumi. Þess má geta að árið 2001
sat hann í varastjórn Straums.
Magnús sagði í viðtali við Morg-
unblaðið í gær um ástæður kaup-
anna að hann hefði einfaldlega trú á
Straumi. Skemmtilegar umbreyting-
ar hafi átt sér stað hjá félaginu, verð-
ið sé gott og margt spennandi sé
framundan, að hans mati. Því hafi
verið um árennilegan fjárfestingar-
kost að ræða.
Íslandsbanki, Straumur,
Framtak og lífeyrissjóðir seldu
Meðal seljenda hlutanna eru Ís-
landsbanki, Straumur og Framtak
fjárfestingarbanki, sem seldu sam-
tals 330 milljónir hluta en samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins seldu
einnig nokkrir lífeyrissjóðir sem eru
meðal stærstu hluthafa í Straumi.
Íslandsbanki seldi 200 milljónir
hluta á verðinu 4,55 eða að andvirði
910 milljóna króna. Bankinn og
tengdir aðilar áttu fyrir 35,1% hluta-
fjár í Straumi en eiga eftir þessi við-
skipti 30,2% eða um 1.255 milljón
hluti. Straumur seldi ríflega 100
milljónir hluta á sama verði 4,55 og
er andvirði hlutanna 458 milljónir
króna. Eigin hlutir Straums eftir við-
skiptin nema rúmum 185 milljónum.
Framtak fjárfestingarbanki seldi
alla sína hluti, ríflega 29 milljónir
talsins, einnig á verðinu 4,55 á hlut
eða alls röskar 133 milljónir króna.
ÍSB léttir á stöðunni
Bjarni Ármannsson, forstjóri Ís-
landsbanka, var inntur eftir því
hvers vegna bankinn hafi selt um 5%
hlut í Straumi stuttu eftir að hafa
bætt við sinn hlut í félaginu. „Bank-
anum barst gott tilboð og við
ákváðum að létta lítillega á stöðunni í
Straumi. Þetta er svipað magn og
bættist við eign bankans við kaupin á
Sjóvá Almennum, en Sjóvá Almenn-
ar eiga um 4,8% eignarhlut í
Straumi,“ sagði Bjarni.
MK-44 eignast 9,64%
hlutafjár í Straumi
HAGNAÐUR af rekstri Jarðborana
frá janúar til september 2003 nam
140 milljónum króna en á sama tíma-
bili 2002 nam hagnaðurinn 110 millj-
ónum. Sala félagsins jókst á tíma-
bilinu um rúm 16% miðað við fyrra
ár og nam rösklega 1 milljarði. Þá
jókst hagnaður fyrir afskriftir og
fjármagnsliði, EBITDA, um tæp
30% og nam 269 milljónum.
Eignir Jarðborana námu 30. sept-
ember 5,5 milljörðum og höfðu auk-
ist úr 1,7 milljörðum árið áður. Þar af
er tæplega 1,5 milljarðar eignfærð
viðskiptavild vegna kaupa á Björgun
ehf. Skuldir námu 3,2 milljörðum og
höfðu aukist úr 850 milljónum. Eigið
fé samstæðunnar nam í september-
lok tæpum 2,3 milljörðum og jókst úr
tæpum 900 milljónum frá fyrra ári.
Eiginfjárhlutfallið dróst saman frá
áramótum úr 58,4% í 41,3% og arð-
semi eigin fjár jókst úr 16% í 17,7%.
Veltufé frá rekstri var 215 milljónir
og veltufjárhlutfall 1,7.
Jarðboranir keyptu á tímabilinu
Björgun fyrir liðlega 2,4 milljarða,
eignaðist Einingaverksmiðjuna að
fullu fyrir 130 milljónir, og 33% hlut í
Sementsverksmiðjunni. Í tilkynn-
ingu segir að horfur séu á verulegri
veltuaukningu samstæðunnar á milli
ára fyrir áhrif þessara dótturfélaga.
Hagnaður
Jarðborana
140 millj-
ónir króna