Vísir - 17.03.1981, Síða 9

Þriöiudagur 17. mars 1981 VtSIR ■>
Mikill undirbúningur liggur aö baki fyrirhuguðu hnattflugi Bretanna, sem meöal annars geröu tilraunir meö smækkaöa útgáfu af loftbelg sinum (50 sinnum minni) i ná-
grenni Klettafjallanna i Bandarikjunum, en þá var þessi mynd tekin.
UMHVERFIS JOneiHA Á
20 DðGUM -1 LOFTBELG
Hvað kemur mönnum til að
húka dögum saman uppi á fána-
stöng, skoppa niður Niagarafossa
i tunnu eða hætta lifi og limum i
loftbelg yfir Atlantshaf? Skyn-
semi finnst seint i þvi, þótt skilj-
anlegur sé metnaðurinn til að
verða heimsfrægur.
Auglýsing er algengasta svarið.
Annað hvort fyrir ævintýramann-
inn, eða þá aðila sem styrkja
fyrirtækið með framlögum.
Ævintýralöngun og garpskapur
blandast i það einnig.
Loftbelgir fyrst 1783
Menn hefðu haldið, að nú á tim-
um, þegar loftið er eins og þétt-
riðið net áætlanafiugs, þar sem
menn geta komist nær hvert sem
vill á nokkrum stundum með
flugvél, mundi enginn viti borinn
maður kjósa að hrekjast fyrir
vindum i loftbelg. Enn siður
reyna að ferðast umhverfis jörð-
ina á slikum farkosti og það án
viðkomu. Tvær tilraunir hafa
verið gerðar i vetur, og sú þriðja
er i bfgerð. Að þessari siðast-
nefndu standa nokkrir Bretar.
Loftbelgir eru svo sem engin
nýlunda. Hvort sem þeir eru
bornir af heitu lofti eða vetni. Sá
fyrsti fór á loft i Paris 1783. Það
var meiri forsjón i sliku fikti i
þann tima. Þá glimdi maðurinn
við að svifa um loftið eins og fugl-
inn, en loftbelgur sýndist geta
orðið mikið þarfaþing. Ekki bara
gaman eöa skemmtitæki.
Einkanlega sáu herforingjar i
honum gott njósnatæki.
Metin komu i löngum röðum.
Fyrst svifu menn yfir Ermasund
1785, en miðað við þann tima
mætti jafna þvi afreki við mána-
lendingu Bandarikjmanna. Arið
1846 svifu menn yfir Alpana. Arið
1870 var komið á fyrstu farþega-
og póstflutningunum með loftbelg
frá Paris, sem var umsetin Þjóð-
verjum. En fyrst á 20. öldinni
varð loftbelgurinn tómstunda-
gaman mannsins og iþrótt. Nú á
timum er oft keppt I loftbelgja-
flugi. Sú iþrótt hefur heimtað sin
manngjöld. Tilraunir til að setja
hæðamet — sem strax 1804 var
orði 7000 metrar — hafa kostað
mannslif vegna kuldans og súr-
efniseklunnar. Eitt dapurlegasta
slysið var misheppnuð tilraun
Andrées, Strindbergs og
Frænkels til þess að fljúga yfir
Norðurpólinn 1897. Lik þeirra
fundust i isnum 1930.
Herinn hefur fært sér loftbegl-
ina mest i nyt. Sömuleiðis veður-
fræðin. í þrælastriðinu i Banda-
rikjunum og i Búastriðinu voru
loftbelgir tiðum notaðir. Einnig i
siðari heimstyrjöldinni, en þá
mest sem tálmar, til þess. að
neyða óvinaflugvélar til þess að
hækka flugið.
Loftbelgirnir eru siður en svo
gengnir fyrir garð. Sem iþrótt
aukast vinsældir þeirra jafnt og
þétt og enn eru sett ný met. Arið
1966 sveif fyrsti loftbelgurinn
þvert yfir Ameriku. Fyrsti loft-
belgurinn komst yfir Atlantshaf
1978 eftir margar misheppnaöar
tilraunir manna. Umhverfis jörð-
ina án viðkomu er meðal fárra af-
reka, sem enn eru óunnin.
Hnattflug á 22 dögum
Jíftir langan og strangan undir-
búning og margar seinkanir ætla
fjórir Bretar að reyna i vor að
verða fyrstir til að fljúga i loft-
belg umhverfis jörðina — og það á
aðeins 22 dögum, viðkomulaust.
Slik loftferð er ekki eins og
margur ætlar néinn hægðarleik-
ur, svifandi i makindum eins og I
hengirúmi. Kannski var það ein-
hvern tima þannig, en ekki hnatt-
flug á borð við þeirra Bretanna.
Þeir verða uppi I hvössum loft-
vindum, sem ná einatt 300 hnúta
hraða og rifa loftbelginn með sér
á 160 km hraða. Mestan timann
verða þeir uppi i 40 þúsund feta
hæð, sem er ofar flestum þotu-
leiðum. Þar er hitastigið minus 50
gráður á Celsius, og loftið svo
þunnt, að i stað körfunnar sigildu
verða loftfararnir að nota þrýsti-
klefa. Þessi hæð er samt ekkert
met i sjálfu sér. Auguste Piccard
komst i 53 þúsund feta hæð árið
1932. Bandarikjaher náði 72.395
feta hæð árið 1935.
Loftbelgurinn er engin smá-
smiði. Hann er alika að hæð og 30
hæða skýjakljúfur og loftrúmtak-
ið um 1 milljón rúmfet. Hann er
gerður af þeim Don Cameron og
Peter Bohanna i sameiningu. Sá
fyrri er loftbelgjasmiður að at-
vinnu með aðstöðu i Bristol. Bo-
hanna er verkfræðingur, upp-
finningamaður og þúsundþjala-
smiður, sem leyst hefur margan
vandann fyrir framleiðendur
James Bond-myndanna. Báðir
eru reyndir loftfarar.
Auglýsing lest á fllmu
Þessi fyrirhugaða hnattferð
þeirra verður ein hrikaleg aug-
lýsing. Fyrst og fremst fyrir risa-
fyrirtækið ICI, en fleiri aðilar
leggja til útbúnað eða fé. — Prins-
inn af Wales er sérlegur verndari
leiðangursins.
I för með þeim verður frægur
myndatökumaður, Leo Dickin-
son, sem gerði fræga mynd um
kajakaleiðangur eftir ám Hima-
laya-fjalla. Hann hefur tekið
margar ævintýralegar myndir
fyrir sjónvarp, meðal annars frá
Matterhorn, eldfjöllum i Suður-
Ameriku, drekaflugi I ölpunum,
fallhlifastökki i Sahara og fjall-
göngu á Mont Everest.
Loftbelgurinn verður bæði bor-
inn af heitu lofti og helium. Með
þvi að hita loftið upp, eða leyfa
þvi að kólna má láta loftbelginn
siga eða risa á vlxl og komast I
loftvindana, sem bera skulu hann
rétta leið. — Karfan er eins og áð-
ur segir þrýstiklefi, skiptur i *
tvennt. Efri hæðin er stjórnpall-
ur, en sú neðri svefnvistir. Hann
er vel einangraður, og ef þeir
nauðlenga á sjó, má fylla svefn-
álmuna með vatni til þess að fá i
hann balllest.
Þrautreynd áhöfn
Ahöfnin er fjórir loftfarar undir
stjórn Peter Bohanna (40 ára),
sem lagt hefur hönd á marga
smiðina. Hann hefur smiðað
hraðbáta, kappakstursbila og
fleira, en er þó fyrst^og fremst
sérhæfður i flugtækni.
Don Cameron (40 ára) er kunn-
asti loftfari Breta og stærsti loft-
belgjaframleiðandi Evrópu.
Hann reyndi að fljúga i loftbelg
yfir Atlantshafið 1978 og tókst það
næstum.
Giles Hall (34 ára) lærði loft-
siglingar af móður sinni, Gwen
Bellew, sem stundum er kölluð
„amma loftbelgjanna” og er ein
af kvenhetjum flugsögunnar.
Hann er einn af fyrstu drekaflug-
mönnum Evrópu og hefur langa
reynslu i falhlifastökki.
Siðastur fjórmenningana er
Julian Nott (34 ára), sem sett
hefur nokkur hæðamet i loftbelgj-
um. Seinast i október siðasta
haust, þegar hann komst i 55 þús-
und feta hæð yfir Kólóradó, sem
fékkst þó ekki viðurkennt, þvi að i
17 þúsund feta hæð sleppti hann
fyrir borð (i fallhlif þó) mynda-
tökumanni. Samkvæmt alþjóða-
reglum má enginn yfirgefa far-
kostinn I þeirri ferðinni, sem met
skal slegið. Munurinn á metun-
um, hvi nýja og gamla, skal enn-
fremur vera minnst 3%. —
Annars hefur Nott farið i loftbelg
yfir Sahara, Ermasund, Alpafjöll
og Andesfjöll.
Og til þess að festa viðburðinn á
filmu verður Leo Dickinson
myndatökumaður með i ferðinni,
eins og áður var getið.
Sjötti og sjöundi maðurinn i
leiðangrinum verða á jörðu niðri.
Þeir eru veðurfræðingurinn,
Martin Harris, og leiðangurs-
stjórinn Alan Noble. Noble hefur
áður tekið þátt i leiðangri með
Cameron.
Lagt verður upp i hnattflugiö
frá Mið- eða Suður-Evrópu og
liggur leiðin til Norður-Afriku,
suður fyrir Kaspiahaf, norður
fyrir Himalayafjöll og inn i loft-
strauminn yfir Japan, en með
honum til Bandarikjanna og yfir
Atlantshafið til baka til Evrópu.
Dugir að fara yfir sömu lengdar-
gráðuna i bakaleiðinni, sem fariö
var yfir i byrjun ferðar. Þaö þarf
ekki að koma heim á sömu
breiddargráðu. Ætlunin er að
lenda i Frakklandi eða Þýska-
landi og helst i vatni til þess að
tryggja mjúka lendingu.
(Or Norges Handels- og
Sjöfartstidende.)