Tíminn - 13.12.1969, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 13. desember 1969.
TÍMINN
7
Útgefandl: FRAMSÓKNÁRFLOKKURINN
Pramkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og IndriSl
G. Þorsteinsson. Puiltrúi ristjómar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjómarskrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—16306. Skrifstofur Bankastræti 7 —
Afgreiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 10523. Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 165.00 á mánuði, innanlands —
í lausasölu kr. 10,00 eint. — PrentsmiSjan Edda h. f._
Bylting í skatta-
álagningu
í umræðunum í neðri deild í gær, þegar söluskatts-
frumvarp ríMsstjómarinnar var til umræðu, lýsti Hall-
' dór E. Sigurðsson þeirri skoðun, að hér væri 1 raun og
veru að gerast bylting, sem fælist í því, að færa byrð-
amar af þeim efnameiri yfir á hina, sem hallari fæti
standa í lífsbaráttunni.
Þetta er næsta augljóst, þegar þess er gætt, að sölu-
skattshækkun á hér að koma í stað tollalækkunar. Tolla-
lækkun er að mestu á vörum, sem ekki verða taldar
beinar lífsnauðsynjar. Þetta leiðir af sér, að tollamir
era stighækkandi eftir því, hve nauðsynlegar vömmar
em taldar. Hagnaðurinn af lækkun tolla fer því hlutfalls-
lega mest í vasa þeirra, sem betur em staddir og geta
leyft sér að kaupa fleira en beinar lífsnauðsynjar. Sölu-
skatturinn á hins vegar að leggjast jafnt á allar vörur,
brýnustu lífsnauðsynjar sem aðrar. Hækkun hans bitn-
ar því tiltölulega mest á hinum efnaminni, og þó alveg
sérstaklega á stórum fjölskyldum, sem þurfa að kaupa
mikið af lífsnauðsynjum. Hér á sér því stað tilfærsla á
tekjuöfhm ríkisins, sem færir byrðar af hinum efna-
meiri yfir á hina efnaminni
Hér er líka um miklu meiri hækkun söluskatts að
ræða en nemur tollalækkuninni. Tollalækkunin er talin
rýra tekjur ríkisins um 500 míllj. kr. samkvæmt áætlun
ríMsstjómarinnar, en í reynd verður hún vafalítið um
400 millj. kr. Söluskattshækkunin nemur hins vegar
nær 900 millj. kr., en af því fær ríMð 800 mfllj. kr.,
en bæjar- og sveitarfélög afganginn. Hér er því um
helmingi meiri hækkun söluskattsins að ræða en tolla-
lækkuninni nemur.
Svo stórfelld hæíkkun söluskattsins hlýtur að hafa í
för með sér hinar alvarlegustu afleiðingar fyrir allt lág-
Iaunafólk landsins og þó einkum fyrir bammargar og
stórar fjölskyldur. Þess vegna er það óhjákvæmilegt,
ef ríMsstjómin ætlar að knýja fram þessa stórf. hækkun
söluskattsins, að jafnhliða verði gerðar ráðstafanir til
að létta byrðar þeirra, sem lakast em settir. Þar koma
til greina ráðstafanir eins og hækkun fjölskyldubóta, af-
nám tekjuskatts og útsvars á lægri launatekjur og aukn-
ar niðurborganir á vissum nauðsynjum. Benti Halldór
E. Sigurðsson mjög rækilega á þetta í umræðunum í
neðri deild í gær.
Verði þetta ekM gert, hefur söluskattshækkunin,
jafnhliða tollalækkuninni, hreina byltingu í för með sér
í skattaálagningu ríMsins. Byrðunum er velt af þeim,
sem betur em settir, yfir á bök hinna, sem lakari hafa
aðstöðuna. Slíkt er ekki hægt að þola til viðbótar þeirri
kjaraskerðingu, sem láglaunastéttimar hafa sætt að und-
anfömu.
„Gott fréttablað“
Mbl. segist vera gott og heilbrigt fréttablað. Nokkurt
sýnishorn þess mátti sjá á forsíðu þess í gær. Yfir
forsíðu blaðsins birtist svohljóðandi fimm dálka fyrirsögn:
Víðtækar tollalækkanir. Fyrir neðan kom svo þriggja
dálka fyrirsögn með margfallt minna letri: Söluskattur
hækkar í 11%. Samkvæmt þessu áttu lesendur blaðsins
að ályMa, að tollalækkunin sé miMu mikilvægari en sölu-
skattshækkunin. Sannleikurinn er sá, að söluskatts-
hækkunin nemur helmingi hærri upphæð en tollalækk-
unin! Þ.Þ.
f
JAN TYSTAD, DAGBLADET:
Nixon hverfur aftur til fyrri
íhaldsstefnu í máluiu S-Ameríku
Samkv. ráðum Rockefeílers er horfiS frá stefnu Kennedys
NELSON Rockeieller fór
þrjár ferSir til Mið- og Suður-
Amerífcu í sumar sem leið og
heimsófcti 20 ríki. Ot er komin
skýirsla um fehðirnar og hefir
hún leitt til' „nýrrar“ stefnu
Bandaríkjastjórnar gagnvart
þessum ríkjum.
Eins og menn muma var mik-
ið um mófcmælagöngur og ýmiss
konar andúðarvott hvarvetna
þar, sem Rockefedier lagði leið
sína, og hann varð að láta nið-
ur falla heimsókn tiil þriggja
ríkja. Engum þarf því að koma
á óvart þó að hann komist að
þeirri niiðurstöðu í skýrslu
sinni, — sem hefir svo haft
áhrif á stefnumótun Bandaríkja
stjórnar, — að ofbeldi og ein-
ræði vofi yfir og mikil hætta
sé á, að myndaðar verði í þess-
um ríkjum stjómir að fyrir-
mynd Castros á Kúbu. Heldur
Roobefeller fram, að máttug
öfl vinni að því að grafa undan
þeim ríkisstjórnum, sem nú
fara með vöid þama.
Nixon hefir miðað hina nýju
stefnu sína í málefnum Mið- og
Suður-Ameríku við niðurstöður
Rockefcilers. Er hún í stuttu
máii í því fólgin, að hverfa frá
Framfaraibandalagi Kennedys
og láta fjárfestingu einkaaðila
boma í staðinn fyrir ríkislán og
aðstoð. Jafnframt á aið auka
hemaðaraðstoðina.
AÐFERÐ Nixons er raunar
hvorki ný né fuumleg. Þetta er
sama stefina og Bandaríkjamenn
hafa yfirieitt ailltaf fylgt í mái-
efnum Mið- og Suður-Ameríku.
Undantekning var aðeins gerð
þamn skamrna tírna, sem John
F. Kennedy sat á forsetastóli.
Árangur stefnunnar verður
alð öllum líkindum sá, að banda
rístou fjármagnd verður einkum
veitt til þeirra ríkja, þar sem
stjómarfar er stöðugast, eða
ríkisstjómirnar eru með öðr-
um orðum IMegastar til að
varðveita „óbreytt ástamd“. í
þeim ríkjum er arðsvonin eðli-
lega mest.
Stefina Nixons virðist eink-
um við það miðuð að „láta
reka á reiðanum", og hefir því
ekki mikil bætandi áhrif. Af
þessu leiðir, að þær ríkisstjóm-
ir, sem liklegastar eru til að
halda óbreyttu áetandi, munu
eimkum njóta góðs af henni,
svo sem stjóm Onganias í Arg-
entínu, stjóm Medicis í Brasí-
líu og einræðisstjórn Stroessn-
ers í Paraguay.
Nýjar þjóðlegar ríkisstjómir,
sem hneigjast til framfara-
stefnu, eins og ríkisstjómim-
ar í Perú og Bolivíu, verða
tæplega aðnjótandi ávinnings
af nýrri, bandarískri fjárfest-
ingu svo að nokkru nemi. Þær
gætu því orðið nauðbeigðar til
að leita samstarfs við Austur-
veldin í auknum mæli, (en ætla
mætti, að Nixon væri þó mik-
ið í mun að forðast það). Jafn-
framt hlýfcur Chile til dæmis
að verða minni beinnar aðstoðar
aðnjótandi en áður.
I CHILE þóttist Kennedy
forseti sjá fyrir sér vísi þess,
ROCKEPET .T .KR
sem komið gæti í staðdnn fyrir
aðferð Casitros. Hann vooaði,
'að þar yrði unht að koma á fót
framfararíM, sem héidi eigi
að síður áfiram að vera lýðræ®-
isríki. Hann ætlaði síðan að
reyna að stuðla að því, alð
önnur ríki fylgdu fordæmi
Chile og njóta við þá viðleitni
aðstoðar og atbeina Framfara-
bandalagsins. Vera má, að
þetta hafi verið bamalegur
draumiur, en eigi aið síður er
hann geðlþekkari en stefna af'
skiptaleysisms, þó tiltölulega
frjálslynd sé.
Til er svo þriðja leiðin að
því er varðar afstöðuna tii ríkj-
anna í Mið- og Suður-Ameríbu,
eins og bent hefir verið á, til
dæmis í tímaritinu Newsweek.
Vel er hægt að viðurkenna, að
stefna Kennedys hafi mistekizt
að siumu leyti. Þess verður
heldur varla vænzt, að þessi
heimshiuti, sem hefir öldum
samam lotið stjórn arðræningja,
sMpti um aðferð og stjórniarfar
á einmi nóttu.
EkM getur talizt óhjákvæmi-
legt að krefjast lýðræðis. ELn-
ræðisstjórnir, sem aðhylast
framfarir, mætti einnig efla.
Enda þótt stutt sé við bak-
ið á lífvænlegu lýðræði eins og
til dæmis í Chile, mætti jafn-
firamt hlynna að þeim einræðis-
stjórnum, sem helzt em fram-
farasinnaðar, eins og til dæm-
is í Perú og Bolívíu. Þerna velt
ur allt á að gera réttam grein-
armun á „betri" og „verri“
eimræðisstjórnum. Flokkunina
verfður að miða við, hvort ein-
ræðisstjórnin reymi að bæta
hag fjöldans eða ekM. Slíkir
einræðisherrar hafa áður verið
við lýði í Mið- og Suður-Amer-
íku og er skemmst alð minnast
Perons, sem olli miMum fram-
förum, þrátt fyrir öll sín mis-
tök.
ROCKEFELLER hefir lagt
til, að fjárfestingu einkaaðila
verði falið að annast efnahags-
og tæknifiramfarir í Mið- og
Suður-Ameríku. Hann hefir
einndg lagt tii, að komið verði
á fót sérstakri Öryggisstofmuo
Vesturálfu. Hlutverk hennar á
alð vera að koma í veg fyrir alla
undirróðurs- og skemmdar-
starfsemi, eða með ljósari og
einfalldari orðum: Hindra skal
með valdi ailar tilraunir til að
steypa hinum afturhaidssömu
hemaðarstjómum af stóli.
Þessari stefinu hafa Banda-
ríkjamenn fylgt árum saman.
Þeir hafa aðstoðað einræSisherr
ana við að halda völdum, bæði
með tilstyrk CIA og sérstakra
hersveita, sem þjálfaðar hafa
verið og útbúnar tii baráttu
gegn skæruiiðum. Þeir hafa
einmig fellt framfarasinmalðar
ríkisstjómir, til dæmis í
Guatemala árið 1954 og Dóm-
miníkanska lýðveldinu árið
1965.
STEFNA Nixons er því eng-
in nýjung. Henni hefir áður
verið framfylgt og árangudnm
hefir ávallt verið hinn sami:
Samfélagshyggingim hefir hald-
izt óbreytt, eigur erlendra að-
ila verið varðveittar, en fjöld-
inn hefir ævinlega borið úr být-
um aukna örbirgð og meiri
eymd en áður.
Hafi Bandaríkjamenn í raun
og sannleika viljað hindra ógn-
ir og einræði, viljað í einlægni
veita þjóðum Mið- og Suður-
Ameríku möguleika á. öðrum
úrræðum en Castroismamum,
hlýtur lausn þeirra Nixons og
Roekefellers að vera röng.
Bandaríkj amenn eru máttugir
og geta stuðlað að umbótum í
efnahagsmálum og félagsleg-
um framförum, en þeim ár-
angri verður ekki náð með því
að láta einkaauðmagnið halda
áfram að erja meginiand Suð-
ur-Ameriku, né heldur með því
að þjálfa fleiri hermenn en
áður til baráttu gegn skæru-
iiðum.