Vísir - 10.09.1981, Page 15

Fimmtudagur 10. september 1981
Fimmtudagur 10. september 1981
VÍSIH
Álagningin á mjólkina er tæp tiu prósent og skyriö eitthvaö svipab, en allar mjólkurvörur teljast til vlsitöluvara.
Tii hægri er heilhveitibrauft, sem er visitölubrauð, og kostar þaft 4.8S.
Vinstra megin er hins vegar sojabrauft, sem ekki telst til visitölu-
braufta, og kostar þaft 11.05 krónur, bæfti brauðin eru þó frá Mjólkur-
samsölunni, og nokkurn veginn jafnstór.
Kjötvörur teljast til vlsitöluvara og þvi er um mjög lága álagningu aft ræfta á þeim.
,,Hér i kælinum höfum vift tvöfalt kælikerfi og manneskju I fuilu
starfi til aft sjá um aft allt sé I sómanum og þaft eitt fyrir utan þessar
venjulegu Iaunahækkanir hefur I för með sér glfurlegan kostnað.”
Einar Bergmann, kaupmaftur I Kjöti og fiski.
Kemur haröast niður
á hverfaverslunum
- segir Einar Bergmann
Einar Bergmann heitir eigandi
Kjöts og fisks, verslunar i Breift-
holtinu. Hvaft segir hann um visi-
töluvörurnar?
,,Ég held, aft þaö sé alveg ljóst,
aft haldi áfram sem horfir, þá
gengur þetta af okkur, kaup-
mönnunum á hornunum dauöum.
Þaft er röng álagning á landbún-
aftarvörunum, sem eru þessar
svokölluftu visitöluvörur, og þetta
kemur harftast niftur á okkur
þessum hverfaverslunum. Hér
kaupir fólkift vörurnar, sem þaft
notar frá degi til dags, svo sem
smjörift, mjólkina, brauftift og svo
framvegis, en á þessum vörum er
um 10,8 prósent meftalálagning.
Hinar vörurnar, dósamat og ann-
aft slikt kaupir fólkift i stórmörk-
uftunum, enda hreyfist ekki til
dæmis dósamatur hjá mér, en
hann er meft 30 prósent álagningu.
Stórmarkaftirnir bjófta þessar
vörur aftur á móti á lægra verfti,
sem þeir fá út meft einhverri
millifærslu.”
— Nú hafiö þift sagt, aft þift
munift blfta meft aftgerftir, þar til
nýtt búvöruverft liggi fyrir, hafift
þift einhverjar spurnir af aft þaö
sé á leiöinni?
„Nei, þaft bólar ekki á þvi
ennþá. Þaft átti aft koma 1.
september, en er sem sagt ekki
komift enn, svo ómögulegt er aft
segja til um, hvenær þaft kemur.
— Hvaö þyrfti álagningin aft
hækka mikift?
„Þaft er ekki gott aft segja.”
—Ég hef heyrt 4 prósent. Myndi
þaft duga til?
„Þaft fer eftir veltuhrafta
hverrar vörutegundar, en til
dæmis fyrir smjörift og mjólkina,
væri þaft góft búbót.”
— Þift segist ætla aö gripa til
aftgerfta, verfti ekki gengift aö
ykkar kröfum. Hvers konar aft-
gerftir eru þaft?
„Ég efast um, aft þaö verfti
nokkrar aftgerftir. Þetta er iélegur
félagsskapur og samstafta er nær
engin og fer ekki batnandi, er
skemmst aft minnast lokunarmáls-
ins, sem frægt er orftift. Þess
vegna held ég, aft menn vilji bara
reyna aö koma sér út úr þessu og
þá á ég vift, aft hinn frjálsi kaup-
maftur, nefnilega kaupmafturinn á
horninu, hreinlega gefist upp.
Þetta er ekki hægt lengur, en
mikil synd væri þaft fyrir islenskt
þjóöfélag aft hafa engan frjálsan
kaupmann, þvi segi ég, eins og
Lyndon B. Johnson sagfti forftum:
„Þegar frjáls verslun deyr, deyr
sjálfstæftift,” sagfti Einar Berg-
mann.
Vísitðluvorurnar eru aö
sliua kaupmanninn á horninu
Visitöluvörur. Hvað er nú það? Jú, það
eru þær vörur, sem við notum dagiega,
svo sem fiskur, kjöt, smjör, mjólk,
kartöfiur, ostur, reyndar flestar land-
búnaðarvörur, auk brauðvara, það er að
segja franskbrauð, rúgbrauð og heil-
hveitibrauð, og margt fleira.
En hvað er visitöluvara? Það eru þær
vörur, sem hafa áhrif á visitöluna og
sumar þeirra, til dæmis landbúnaðar-
vörurnar eru niðurgreiddar til að halda
visitölunni i skef jum. Álagning á þær eru
á bilinu fjögur til tólf prósent á sama
tima og lagt er á aðrar vörur þrjátiu,
fjörutiu eða fimmtiu prósent. Tökum
dæmi. Álagningin á mjóikina er 9,9
prósent, á smjörið tæp sjö og ostinn rúm
fjögur prósent. Á meðan er lagt á um 30
prósent á dósamat, 43 prósent á sælgæti
og svo framvegis og svo framvegis.
Állir eru sammáia um, að álagningin á
visitöluvörurnar sé iangt undir kostn-
aðarverði. Þetta eru vörur, sem út-
heimta mikia fyrirhöfn. Þær þurfa all-
fiestar kæli sem aftur þarf viðhald og svo
framvegis.
í stórmörkuðunum er kostnaðinum náð
upp með sölu annarra vara, þar sem
visitöluvörurnar eru ekki svo stór hluti af
veltunni. Þetta er aftur á móti að riða
hverfaverslununum eða hinum svokall-
aða kaupmanni á horninu að fullu, þvi
þar kaupa viðskiptavinirnir vörur, sem
þeir nota frá degi til dags, svo sem
mjólkina, smjörið, brauðið .. nefnilega
visitölu vörurna r.
Hvað er til ráða? Vilja menn, að kaup-
maðurinn á horninu heyri sögunni til?
Eða skyldi vera hægt að koma til móts
við hann án þess að heildarútgjöld fjöl-
skyldunnar aukist?
Visir heimsótti nokkrar verslanir á
dögunum.
„Ekki síður nagur neytenda
- segir óskar í Sunnubúð
„Eigum ekki lengur samleift meft stóru verslununum.” óskar Jóhanns-
son, kaupmaftur I Sunnubúðinni.
„Það er alveg ljóst, aft þetta
kemur haröast niftur á litlu
hverfaverslununum, sem selja
nær eingöngu visitöluvörur.
Þarna þyrftu aö koma til milli-
færslur, en ekki hækka bara visi-
töluvörurnar. Þaft myndi engin
áhrif hafa á heildarútgjöld fjöl-
skyldunnar”, sagfti Óskar Jó-
hannsson, kaupmaöur i Sunnu-
búðinni vift Mávahlift.
— Hefur þú heyrt aft nýtt bú-
vöruverð sé á leiftinni?
„Nei,þafthefégekkiheyrt. Þaft
kom þetta bráftabirgftaverð um
siðustu helgi og svo er okkur sagt,
aft haustveröið sé á leiftinni, en
þaft er nú svo, aft okkur nægir
bara alls ekki aft tekift sé tillit til
siftustu kostnaftarhækkana. Þaft
þarf aft ná lengra aftur i timann.”
— Hvafta aftgerfta hyggist þift
gripa til?
„Þaft er ekki talaft um neitt sér-
.stakt ennþá. Okkur, kaupmönn-
unum á hornunum þótti ekki rétt
aft hætta vift aftgerftirnar, sem til
stóft aft beita frá og meft siftustu
mánaftamótum, þær aft hætta aft
selja smjör, á þeim forsendum aft
hyggilegra væri aft bifta búvöru-
verðsins. Ég held, aö meft slikum
aftgerftum einum vekjum við at-
hygli á okkur. Ekki sist fyrir þaft,
aft þetta er lika hagur neytenda,
þvi haldi sem horfir, er ekki ann-
aft sýnt en aft hverfaverslanirnar
leggist niftur. En ég vil itreka, að
þaft sem við viljum, eru milli-
færslur, þannig að ekki verfti um
aft ræfta heildarútgjaldahækkun
fyrir fjölskylduna.”
— Finnst ykkur Kaupmanna-
samtökin hafa brugftist?
„Já, þvi er ekki aö neita. Okkur
finnst aft forystumennirnir séu aö
draga úr okkur og halda aftur af
þessum hópi hverfaverslana.”
— Ætlift þift þessir kaupmenn á
hornunum aft gera eitthvaft i þvi
Hallur Stefánsson í JL:
p.Ekki víst að vðrurn-
ar pyrftu að hækka”
Hallur Stefánsson, verslunar-
stjóri i matvöruverslun JL húss-
ins, sagfti:
„Mér sýnist svona aft meftal-
tali, að þessar vörur séu seldar
um fjórum prósentum undir
kostnaftarverfti. Meö þessu er ég
ekki aft segja, aft vörurnar þyrftu
endilega aft hækka, heldur yrftu
gerðar þarna einhverjar milli-
færslur, eins og oft er gert. Þann-
ig yrfti til dæmis mjólkin hækkuft
og einhver önnur vara lækkuft til
samræmis, svo neytandinn þyrfti
ekki aft greiöa neitt hærra verft sé
miftaft vift vikuneyslu efta eitthvaft
slikt.”
Hallur Stefánsson.
máli?
„Já, meiningin er aö stofna sér-
samtök. Vift eigum hreinlega ekki
samleift lengur meft stóru versl-
ununum. Álagningin á þessum
visitöluvörum er langt undir
kostnaöarverfti og vift, sem rek-
um hverfaverslanirnar, ráðum
ekki, hvaft vift seljum. Vift reyn-
um jú aft þjóna viftskiptavininum
eftir bestu getu og ef við förum aft
taka upp á þvi aft hætta aö selja
visitöluvörurnar.getum vift alveg
eins lokaö.
Annars er þaft nú svo, aft marg-
ir eru aö gefast upp og þaft hefur
aldrei veriö eins mikift framboft á
litlum verslunum til sölu og nú.
Laugardagsopnunin bjargafti
miklu, en hún var tekin af eins og
kunnugt er. Og ég vil taka fram,
aft vift erum ekki aft vinna gegn
viftskiptavininum efta auka dýr-
tiftina, heldur aft berjast fyrir lífi
okkar”, sagöi Óskar Jóhannsson.
„Maftur fær ekkert út úr þessu sjálfur”, segir Sigurftur Ingimundarson I Álfheimabúðinni.
Slanda ekkl undir koslnaði
- segir Sigurður í Álfheimabúðinni
S99
„Þessar svokölluöu visitöluvör-
ur standa engan veginn undir
kostnaði og maður fær ekkert út
úr þessu sjálfur. Þó er ég betur
settur en margur, þvi ég og fjöl-
skylda min rekum svo til ein-
göngu verslunina, þannig aft viö
þurfum nánast enga aftkeypta
starfskrafta.”
Svo sagði Siguröur Ingimund-
arson, eigandi Álfheimabúftar-
innar viö Alfheima og hann bætti
vift:
„Visitöluvörurnar, þaö er aö
segja landbúnaftarvörurnar, eru
þær vörur, sem dýrast er að hafa.
Vift þurfum aft hafa kæliskápa,
sem eru i gangi allan sólarhring-
inn og þaft kostar ekki svo litið.
Þar fyrir utan kemur svo vift-
haldskostnaöur og annaft slikt,
svo þetta stendur engan veginn
undir kostnafti. Þannig aft i raun
er hér um aö ræfta dauftadæmdan
verslunarmáta”, sagöi Siguröur.
Texti:
Kristin
Þorsteins-
dóttir
Myndir:
Emii Þór
Sigurftsson.