Vísir - 13.10.1981, Síða 8

!■» i ■■• r },» I i
8
Þriöjudagur 13. október 1981
Otgefandi: Reykjaprenth.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guövinsson. Aðstoðarfréttastjóri: Kjartan Stefán'sson. Auglýsíngastjóri: Páll Stetansson. 1
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammen- Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson
drup, Árni Sigfússon, Herbert Guömundsson, Jóhanna Birgisdóttir, Jóhanna Ritstjórn: Siðumúli 14, simi 86611, 7 línur.
Sigþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena Schram, Sigurjón Valdi- Auglýsingar og skrifstofur: Siöumúla 8, simar 86611 og 82260.
marsson, Sveinn Guöjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaðamaður á Akureyri: Gísli Afgreiðsla: Stakkholti 2—4, sími 86611.
Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmynd- Áskriftargjald kr. 85 á mánuði innanlands
ir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrésson. . og verð i lausasöluó krónur eintakiö.
Utlitsteiknun: Magnúsölafsson, Þröstur Haraldsson. Visir er prentaður í Blaðaprenti, Síðumúla 14
Safnvörður: Eirikur.Jónsson.
Atlaga aö atvinnurekstri
traTTir .................... ...................— -----------—-----
TftPIÐ k IÐNftÐftRDEILDSÍS.
Áhðfnln 6 RauSanúpi fra Raufnrhöfn:
EKKI FENGIÐ GREIDÐ
LAUN í TVO MáNIIOI
Þórarinn Þórarinsson, Tíma-
ritstjóri, fær heldur betur á
baukinn hjá Lárusi Jónssyni,
alþingismanni, í Vísisgrein í gær.
Þórarinn hefur á fjörutíu ára
ferli sínum sem ritstjóri getið sér
orð fyrir flokkshollustu . og
blinda þjónkun við hvern þann
málstað, sem kenndur er við
Framsókn. Hann er ritstjóri
flokksmálgagns, sem aldrei sér
ástæðu til að véfengja eða draga í
efa neitt það, sem frá flokknum
kemur. Línunnier fylgt af dyggri
þjónslund og svart er hvítt og
hvítt svart, ef því er að skipta.
Þar er jafnvel talað þvert gegn
staðreyndum og kemur svo sem
ekki á óvart. Strengjabrúður
þurfa ekki að hugsa. Þær taka
viðbragð, þegar kippt er í spotta.
Nú er þetta fremur dapurlegt
hlutverk, því að Þórarinn Þórar-
insson er skynugur maður og
geðfelldur, þegar hann sviptir af
sér f lokkshamnum. En það gerist
ekki í ritstjórnargreinum Tím-
ans. Það hefur Lárus Jónsson
sýnt fram á.
f allt sumar hafa fréttasíður
Tímans verið undirlagðar af f rá-
sögnum af slæmri afkomu at-
vinnufyrirtækjanna í landinu.
Þar er ýmist sagt frá milljóna-
tapi stórra iðnaðarfyrirtækja,
svæsnum dæmum um taprekstur
togara, eða greint frá því, að
launafólk fái ekki greidd laun
svo mánuðum skipti, vegna
rekstrarerfiðleika atvinnurek-
endanna.
A sama tíma og þessar fréttir
birtast í Tímanum, skrifar rit-
stjórinn hinsvegar hugljúfa
leiðara um „augljós batamerki"
í efnahagslífi landsmanna.
Lárus Jónsson veltir því fyrir
sér, hvort verið geti, að ritstjór-
inn lesi ekki sitteigið blað. Það er
röng ályktun hjá Lárusi. Stað-
reyndin er einfaldlega sú, að
sannar frásagnir af atvinnuá-
standinu henta ekki hinni opin-
beru pólitík Framsóknar.
Flokkslínan er sem sagt sú, að
svart sé hvítt.
Nú þarf auðvitað ekki fréttir
Tímans, þótt ágætar séu, til að
leiða menn í sannleikann um
stöðu atvinnurekstrarins. Erfið-
leikarnir blasa viðhvar sem er. í
grein sinni rekur Lárus Jónsson
ástæðurnar fyrir þeirri þróun.
Hávaxtastefna, verðlagshöft og
vitlaust gengi er uppskrift fyrir
atvinnuleysi, segir Lárus.
„Fyrsta skrefið er taprekstur og
skuldasöf nun eins og nú er kom-
ið á daginn".
Það er gott og blessað, þegar
ríkisstjórnin hælist um af
hjaðnandi verðbólgu, en það er
vafasamur ávinningur, ef sú
þróun kemur undirstöðuatvinnu-
vegunum í koll. „Útflutnings-
fyrirtæki" segir Lárus, „sem
orðið hefur fyrir 100% hækkun
framleiðslukostnaðar frá þvf í
janúar 1980, en fær einungis 65%
tekjuhækkun á sama tíma, m.a.
vegna rangrar gengisskráningar,
býr augljóslega við verstu tegund
af verðbólgu, sem til er, hvort
sem hún er mæld 40,50 eða 60%
yf ir árið á pappírnum. Slík dæmi
eru því miður tekin úr veru-
leikanum".
Engum kemur í sjálfu sér á ó-
vart, að vinstri stjórn beri hag at-
vinnufyrirtækjanna fyrir borð.
Alþýðubandalagið hlakkar sjálf-
sagt yfir erfiðleikum atvinnu-
rekstrarins og bíður þess með til-
hlökkun, að einkaaðilar leggi upp
laupana fyrir skuldahölum,
verðlagshöftum og vaxtaokri.
Hitt kemur á óvart, að þeir aðrir,
sem aðild eiga að ríkisstjórninni,
skuli ekki skilja þýðingu þess, ef
atlagan að atvinnurekstrinum
heppnast. Það er fádæma póli-
tísk blinda að halda því fram, að
ástandið í atvinnumálum sýni
„augljós batamerki". Þórarinn
Þórarinsson væri maður að
meiri, ef hann hristi af sér
f lokksklafana, drægi réttar á-
lyktanir af fréttum síns eigin
blaðs og stæði vörð um atvinnu-
reksturinn í landinu.
Jón Kristjánsson frá
Egilsstöðum hefur sent
blaðinu meðfylgjandi
grein, þar sem hann tekur
upp hanskann fyrir sam-
vinnuhreyfinguna.
Undanfarnar vikur hafa
blossaö upp alda blaBaskrifa um
samvinnuhreyfinguna i landinu.
TilefniB var upphaflega tvö mál,
rekstrarvandi IBnaBardeildar
S.I.S. á Akurevri og kaup
SjávarafurBadeildar S.Í'.S. á
frystihúsinu Freyju á SuBur-
eyri.
MorgunblaöiB hefur fariB
hamförum I þessu máli, og týnt
upp margar gamlar lummur.
Skrif þess risu hæst I hrútakofa-
leiöaranum, en nóg um þaö.
Vísir hefur lagt hér orö I belg,
og fjallar m.a. um þessi mál i
leiöara þann 12. september og I
sérstökum pistli i sama blaöi,
sem ritstjórinn Ellert Schram
skrifar.
Ellert segir réttilega aB kaup
SIS á frystihúsi á Suöureyri og
rekstrarvandi iBnaöarins á
Akureyri séu óskyld mál. Þetta
bendir til þess aö ekki sé meö
öllu útilokaö aö eiga oröastaö
viö hann, þrátt fyrir ýmsar
öfgafullar staöhæfingar.
Að „sölsa undir sig".
Ellert segir i grein sinni:
„Allt of lengi hefur veriö þagað
yfir þeirri ósvlfnu en ráönu
stefnu StS aö sölsa undir sig at-
vinnustarfsemi og eignir um
land allt”.
Ég hef átt þess kost um 20 ára
skeiö aö fylgjast meö sam-
vinnustarfi i landinu, sem
félagsmaöur i samvinnuhreyf-
ingunni og starfsmaöur hjá
Kaupfélagi Héraösbúa. Ég tel
mig vera sæmilega kunnugan
þvi hvernig samvinnufyrirtækin
i landinu hafa byggt sig upp nú
siöari árin. Þessi tilvitnuöu orö
koma einkennilega fyrir og eru
tæplega i takt viö raunveruleik-
ann. Vaxandi umsvif samvinnu-
manna á ýmsum sviöum stafa
ekki af þvi aö þau hafi ásælst
eignir annarra, eöa yfirleitt
keypt nýjar eignir. Hins vegar
hafa þau stækkaö viö sig, byggt
stærri frystihús, stærri verslan-
ir og byrjað meö nýja starfsemi.
Hinu er ekki aö leyna aö þrýst-
ingur er mjög mikill af hálfu
einstaklinga sem eru aö hætta
meö rekstur sinn, aö kaupfélög-
in eöa önnur samvinnufélög
kaupi eignir þeirra. Ótal dæmi
mætti nefna þessu til sönnunar.
Ég hef ekki trú á aö Ellert
Schram vilji standa aö þvi aö
banna einstaklingum aö selja
samvinnufélögunum eignir eöa
láta þau yfirtaka starfsemi
sina. Samrýmist slikt frjálsu
þjóöfélagi?
Þvi má svo bæta viö aö slikar
yfirtökur eru heldur fátiöar og
vekja yfirleitt mikla athygli I
blööum, ef þær eiga sér staö.
Ég las fyrir nokkrum mánuö-
um stutt viötal I Degi á Akureyri
viö kaupmann sem haföi hætt
rekstri og leigt kaupfélaginu
verslun sina. Hann sagöist ekki
nenna aö standa i þessu lengur.
Hann kaus aö fara þess leiö, og
þaö kom i hlut KEA aö halda
áfram verslun á þessum staö.
Hvers vegna seldi maöurinn
ekki Hagkaup, eöa einhverjum
öörum einstaklingi sem vildi
taka upp merkiö?
Fjármagnsfyrirgreiðslan
„Almenningur hefur undrast
þá fjármagnsfyrirgreiöslu sem
Sambandiö og kaupfélögin virö-
ast hafa aögang aö I gegnum
banka og opinberar stofnanir”.
Þannig hljóöar næsta tilvitnun I
umrædda grein.
Nýlega geröum viö athugun á
þvi hjá Kaupfélagi Héraösbúa
hver hlutur rekstrarlána til
bænda væri miöaö viö afuröa-
verö i haust. Þaö kom I ljós aö
bóndinn hefur fengið kr. 62.40 I
rekstrarlán á dilk, sem er um
10% af haustverði. Aburöar-
verksmiöjan veitir greiðslufrest
á helmingi áburðarins þar til
,afuröalán koma til útborgunar
eftir sláturtiö, og þar meö er
fyrirgreiöslan til rekstrar bú-
anna upptalin. Kaupfélögin eru
aöalviöskiptaaöilar bænda með
rekstrarvörur og þaö segir sig
sjálft aö þaö er erfitt aö láta
þetta dæmi ganga upp. Þau
veröa aö bjarga sér eins og best
gengur, og lifa á slætti I bönkum
og borga refsivexti á vexti ofan.
Ég hef ekki séö rökstuöning
fyrir þvi heldur að kaupfélögin
eöa SIS hafi fengiö sérstaka
fjármagnsfyrirgreiöslu til fjár- '
festingar. Staöhæfingar um sér-
staka fjármagnsfyrirgreiðslu
gegnum banka og opinberar
stofnanir hljóma þvi likt og
öfugmæli i eyrum þeirra sem til
þekkja.
„Gírugt og fégráðugt
f jármálavald"
„Oft á tiöum viröist Sam-
vinnuhreyfingin hafa misst
sjónar á tilgangi sinum, og
hagar sér eins og harösviraö
fjármálavald, girugt og fégráö-
ugt. SIS, kaupfélögin og dóttur-
fyrirtæki þeirra eru fyrir löngu
oröinn varhugaveröur auÖ-
hringur á islenskan mæli-
kvaröa.”
Þessi fullyrðing er bergmál af
mörgum slikum, sem komiö
hafa í Morgunblaöinu, Visi og
viöar á liönum árum, ef málefni
samvinnuhreyfingarinnar ber á
góma. Við athugun stenst hún
ekki. Kaupfélögin i landinu
stunda alls konar áhættusaman
rekstur I fámennum byggöar-
lögum sem bjóöa ekki upp á
mikil umsvif eöa fjármála-
brask. Slikt er ekki eðli girugs
og fégráöugs fjármálavalds.
Sambandiö hefur komiö til
hjálpar þegar slikur rekstur á I
erfiöleikum. Slikt er ekki eftir
kokkabókum auðhringa. I þeim
lögmálum sem þar gilda er slik
hjálparstarfsemi fáránleg.
Auöhringar bera niöur þar sem
best er til fanga, og hagnaðar-
vonin er þeirra leiöarljós.
Frjáls samkeppni
Viöhorf einkarekstrarmanna
til frjálsrar samkeppni er dálit-
ið þversagnakennt á stundum. .
Frjáls samkeppni er ágæt þegar
einkaframtakiö hefur betur aö
þeirra dómi. Ef samvinnumenn
hafa betur, heitir það einokun
og yfirgangur. HelsÞer á öllum
þessum skrifum aö skilja að
samkeppnisaöilar samvinnu-
manna eigi aö ákveöa hvaö þeir
eigi aö fást viö, og hver hlutur
þeirra skuli vera og helst aö
setja löggjöf um þaö efni. Þeim
finnst hæfilegt aö samvinnu-
hreyfingin hafi 25% af útflutn- -
ingi sjávarafuröa, láta kyrrt
liggja þó aö hún hafi 5% af smá-
söluversluninni I Reykjavik, en
þau hlutföll mega ekki raskast
einkarekstrinum i óhag.
Viö samvinnumenn teljum
hins vegar aö samkeppni geti
rikt milli fyrirtækja sem rekin
eru meö ólik rekstrarform aö
bakhjarli og slikt geti verið
hvetjandi fyrir rekstur þeirra.
Hins vegar er hin félagslega
eign samvinnufyrirtækja sá
bakhjarl sem gerir þaö aö verk-
um aö þau hafa vissan stööug-
leika i hugum fólksins, og þaö
eiga einkarekstrarmenn hvaö
erfiðast meö aö þola.
Meö þökk fyrir birtinguna
Jón Kristjánsson
Egilsstööum.