Vísir - 24.10.1981, Blaðsíða 18

Vísir - 24.10.1981, Blaðsíða 18
VJSIR Laugardagur 24. október 1981 18 Þjóðleikhúsið sýnir: Dans á rósum eftir Steinunni Jóhannes- dóttur Tónlist: Manuela Wiesler Lýsing: Ingvar Björnsson Leikmynd og búningar: bórunn S. Þorgrimsdóttir Leikstjóri: Lárus Ýmir óskarsson. Nei, ég neita þvl ekki aö Dans á rósum olli mér vonbrigöum. Eftir umtaliö og töluveröa til- hlökkun var mér sýningin sjálf anti-climax, sem ég kann ekki orö yfir á góöri Islensku. Ýmis- legt kom til, leikritiö sjálft, upp- setningin, val leikaranna, leik- myndin... Leikritiö er ekki alveg nógu gott. Þaö vantar brodd, hnit- miöun, samþjöppun. Samtölin eru aö visu oft og tlöum hnyttin, persónurnar sæmilega skýrar og sagan sjálf athyglisverö. En þaö var haldiö áfram of lengi aö gefa upplýsingar sem þegar voru fyrir hendi, þaö heföi mátt stytta og samlaga I staö þess aö teygja lopann þangaö til hann var alveg aö slitna. Margir gallar leikritsins heföu oröiö minna áberandi meö mark- vissari stjórn, segjum aöstoö. Samtöl þurfa aö vera svo djöfull góö til aö halda athygli, nægi oröin ekki ein sér þarf hreyfingar, skarpari myndir, leiklist. Orö geta þurft á slikum stuöningi aö halda og þau geta þarfnast umhverfis til aö falla ekki dauö. Leikmynd Þórunnar Sigriöar Þorgrlmsdóttur þótti mér falleg, en viöátturik þrátt fyrir rammann, hún gaf hvorki I skyn þá manntegund, sem átti aö eiga þarna heima né þær til- finningar sem svifu yfir vötn- um. Val leikaranna sumra hverra stakk lika I stúf viö lýsingu verksins á þeim. Saga Jóns- dóttir lék af kunnáttu og list en hún nálgaöist þaö aldrei aö vera „sérvitur” eöa „bjóöandi”. Hún haföi ekki yfirbragö meö- vitaörar hugsandi menntaöar konu, Klæöaburöur hennar var ófrumlegur, úthugsaöur til aö samræmast kröfum tisku úr kaupfélagi. Afgreiöslustúlka i Amaro kannski, en frelsuö kona á krossgötum? Aldrei. Krist- björg Kjeld i hlutverki móöur- innar var allt of ungleg og falleg og smart til aö geta veriö mædd eiginkona áfengissjúklings, sem stynur um aö vera oröin svo fulloröin. Þó tókst Kristbjörgu auövitaö aö koma til skila beiskju-athugasemdunum á furöu trúveröugan hátt og gat teygt sig yfir i hlutverkiö en án þess þó aö mér fyndist hún vera rétta konan til aö leika þaö. Helgi Skúlason komst vel frá sinu, var raunar skrambi góöur en þó heföi ég lika viljaö hafa svolitiö eldri mann þar lika. Af öörum leikurum er mér Þór- hallur reglulega minnisstæöur sem Arnaldur og Sigrún Edda Björnsdóttir var lika rétt leik- sjötta og loksins loksins kemst hann yfir draumadisina. Svo fer hann á fylliriiö og auövitaö á kvennafar i leiöinni, meö hon- um Sigga Dóra gamla bekkjar- bróöur og þeir drifa lambakjötiö heim til Asta, skltt meö þaö þótt mamma þurfi aö vakna og pabbi sé sjúklingur. En, æ, kvennafariö ferst fyrir og allt fer isteik. Vesen sem þetta lif getur veriö. Þeir Siggi Dóri veröa sammála um þaö aö kvenfólk sé plága, sama hvort maöur er kvenmannslaus eöa á föstu. Aö fá þaö reglulega, þaö er vandinn. (Þeim dettur ekk- ert betra i hug til aö tala um vinunum. Og þeir tala um kon- una, eins og allar konur séu ein heild undir einum hatti. Allt fer i steik: pabbi lendir á spitala, draumadisin heldur aö hann elski sig I raun og veru og ætlar nú aö fara aö kássast upp á hann fyrir sunnan bara af þvi hann svaf hjá henni þetta eina skipti krakkinn þrasar, og svo þurfti þessi geggjaöi kvenmaöur aö elta hann noröur, ætlar bara aö nauöga honum maöur. En hvaö er þetta greyiö mitt, geturöu ekki komiö, skelfingar ræfill ertu láttu mig hjálpa þér, þetta er hvort eö er bara tæknilegt. Hann stendur ekki I þessu lengur, má ekki vera aö þessu, þarf aö fara aö vinna. Trappan biöur, mér þykir þaö mjög leiöinlegt en nú þarf ég bara aö fara aö vinna. Er þetta ekki dágóö lýsing á dæmigeröu karlrembusvini, karlmanni máluöum rauö- sokkalitum? Eigingjarn og til- litslaus. Og þegar allt fer i bál og brand, þá er þaö ekki á hans ábyrgö lengur, nei hans ábyrgö er annars staöar, hún er I vinn- unni og þegar hann fer i vinn- una, þá fer hann um leiö I fri frá öllu þrasinu heima. Trappan er númer eitt góöa! Er þaö þetta sem Steinunn er aö segja. Er Asta oröin aö karl- manni? Eiga konur aö hafa var- ann á, gæta sin á þvi aö fara ekki aö hugsa eins og þeir? Ýmislegt mælir á móti þessum skilningi, en fleira mælir á móti öörum. Vist er lifiö enginn dans á rósum en hvers vegna, Asta hvers vegna? Vegna þess aö pabbi þinn er alki og þú veist ekki hvernig karlmenn eiga aö vera? Eöa vegna þess aö þú hélst þig elska draumaprinsinn og varöst aö komast undir hann til aö komast aö þvi aö þú geröir þaö ekki? Vegna þess aö þú getur ekki svaraö þvi hvort þú elskar manninn þinn? Vegna þess aö þú heldur þig hafa svikiö dóttur þina? Vegna þess aö þú ert i frii? Vegna þess aö þú veist ekki aö lifiö er ekki bara tækni- legu atriöin? Enn spyr sá sem ekki veit. Steinunn á eftir aö skrifa annaö leikrit vona ég. Betra leikrit. Eöa skáldsögu. í skáld- sögu eru tækifæri til aö skýra þaö sem veröur aö láta ósagt i leikriti, þetta ósagöa sem skiptir máli. An þess er ekkert gaman i leikhúsinu. Spyr sá ; sem ekki veit kona i sinu hlutverki, köld dekr- uö og andstyggilega bitur út I mömmu slna og tilveruna. Seiöandi tónlist Manuelu fyllti salinn trega og angurværö og var falleg. En hvaö átti hún viö? Þá kemur aö þvi sem skiptir mestu máli, þessu sem-veriö er aö segja meö sýningunni. Þar segirfrá þessari Astu, sem lokiö hefur langskólanámi og komist i góöa stööu sem sálfræöingur á Kleppi. „Frelsuö” kona? Tja, hún á aö baki þessi praktisku vandamál, eins og segir, hún hefur gert þaö upp viö sig hver á aö sjá um uppvaskiö, barninu hennar og læknisins er hagan- lega fyrirkomiö veröum viö aö gera ráö fyrir svo þau geti bæöi lagt stund á sina iön. En þá kemur annaö vandamál. Hvaö á til bragös aö taka þegar árinni hefur veriö komiö fyrir borö, þegar allt er klappaö og klárt og maöur er til i aö gerast nýtur þjóöfélagsþegn? Hvaö er þaö yfirhöfuö? spyr Asta og mamma hennar svarar, „ert þú ekki sálfræöingur og bróöir þinn á aflaskipi?” Mamma heldur aö þaö nægi, þaö aö koma sér fyrir Hvaö á hún aö gera? Hún stigur inn I þessa mynd sem hún hefur af foreldrahúsum og sjálfri sér og hrærist I henni góöa stund — stigur svo út úr henni aftur meö þá lausn aö hjálpa vesaling til aö nauöga sér. Kemur á móts viö hann á þeirra beggja forsendum. Samúö meö einhverjum vaknar þegar honum mistekst i þvi sem henni finnst skipta máli, stendur ekki, guö ertu svona mikill ræfill, getur ekki einu sinni þetta, leyföu mér aö hjálpa þér. Þaö næsta sem ég komst þvi aö halda mig skilja hvaö Stein- unn væri aö fara, var þegar mér datt i hug aö hafa kynskipti á Ástu. Þá litur sagan svona út: Asti er sálfræöingur, giftur lækni og á eitt barn meö konu sinni en svo átti hann annaö meö annarri, sem hefur alist upp hjá foreldrum hans. Ekkert óvenju- legt viö þaö. Svo er 10 ára stúdentsafmæli og Ásti skellir sér noröur til aö detta i þaö og heilsa upp á mömmu pabba og krakkann I leiöinni. Þar hittir hann stelpuna, sem hann var svo skotinn i þegar hann var I þriöja bekk en hún komin I á vissri tröppu i þjóöfélagsstig- anum. En Ásta veit þó aö þaö nægir ekki eitt og sér. Þaö þarf meira til aö veröa hamingju- samur. Hún myndi t.d. kjósa aö ná til fólks en þaö gerir hún ekki. Ekki til pabba, ekki til dóttur sinnar, ekki til mannsins sins sem er „steinrunninn”. Enda veit hún ekki hvernig karlmaöur á aö vera — „hvortá maöur aö bera fyrir honum tak- markalausa viröingu eöa draga hann upp úr skitnum?” Þessi ó- vissa er ekki sist pabba aö kenna, pabba sem hún skammaöist sin fyrir þegar hann var fullur en bar þó viröingu fyrir þegar hann var edrú. Oh, to be jung and easily freudened! (Afsakiö slettuna!) Magdalena Schram skrifar Gunnhildur Hrólfsdóttir: Undir Regnboganum. Reykjavik, Námsgagnastofn- un, 1980. Ein bók var mjög seint á ferð i bókaflóöi siöastliösins árs. Hún kom ekki út fyrr en allra siðustu dagana fyrir jól og fékk þar af leiðandi ekki notiö jafn mikillar athygli og hún verðskuldar. Rikisútgáfa námsbóka varö hluti af Námsgagnastofnun rikisins i kjölfar lagabreyting- ar. En áöur en til þess kom gekkst hún fyrir samkeppni um barnasögur i tilefni barnaárs Sameinuöu þjóöanna 1979. Alls bárust 28 sögur og varð niður- staöa dómnefndar sú, aö saga Gunnhildar Hrólfsdóttur Undir regnboganum væri best. Höf- undurinn er húsmóöir i Mos- fellssveit og er Undir regnbog- anum fyrsta bók hennar. Þaö er ótrúlega sjaldgæft að húsmæöur sem eiga börn á skólaaldri, en eru ekki jafn- framt útivinnandi taki til viö aö skrifa barnabækur. En öruggt er aö þær hafa betri aöstööu en flestir aörir til að sjá nýja fletiá tilveru barna og eiga að geta Verðlaunabók skiliö betur hugsanir og athafnir barna en þeir sem minni af- skipti hafa af krökkum. Nýr höfundur i hópi þeirra er skrifa fyrir börn er alltaf vel þeginn, ekki sist ef hann hefur gott vald á viöfangsefni sinu. Sagan Undir regnboganum fjaliar um 11 ára gamla stelpu sem býr ásamt foreldrum sin- um i kauptúni úti á landi. Pabbi hennar er sjómaður, mamma hennar vinnur i frystihúsinu. Móöir hennar verður fyrir slysi og Dagga, en þaö heitir aöal- persónan verður að fara til skyldmenna i Reykjavik, sem hún þekkir ekki vel og er ekki sérlega hrifin af að vera hjá, a.m.k. til aö byrja með. En þeg- ar á hólminn er komiö reynist þaö hreint ekki svo afleitt. 1 sög- unnierlífinu lýst hjá frændfólki hennar og ömmu, sem er ein- mitt búsett hjá frændfólkinu i Reykjavik. Sagan Undirregnboganum er raunsæ barnasaga og oft á tiö- um þekkir maöur þær kringum- stæöur sem þar er lýst. Sýnt er fram á tvö mismunandi viöhorf til lifsins, annars vegar hjá for- eldrum Döggu og ömmu á Norö- urlandinu og hins vegar hjá frændfólkinu i Reykjavik. Les- andanum er siðan sjálfum leyft aö taka afstööu til þess hvort sé réttara. Tilfinningar fólks eru litaöar sterkum litum, annars vegar bliölegar og hins vegar kuldalegar og óaðlaöandi. Gunnhildur Hrólfsdóttir hefur greinilega góöa frásagnargáfu og segir sögu lipurlega. Bókin er um margt vel úr garöi gerð, en þó ekki gaUalaus. Til dæmis eru margar persónur kynntar til sögunnar, en þær liöa samt ein- hvern veginn hjá, án þess aö lesandi fái minnsta tækifæri til aö kynnast þeim. Þ.e.a.s. per- sónulýsingar eru ekki nógu lif- andi og heilsteyptar. En þó eru ekki allar sögupersónur undir þá sök settar. Aaöalpersónan er t.d. mörkuö skýrum dráttum, enda þótt hún sé hvorki stór- brotin né afgerandi, heldur ósköp venjulegur nútimalegur krakki. Og liklegast eru yngri börnin i sögunni best saman settu persónurnar. Vera má að þar njóti höfundurinn sérstöðu Siguröur Helgason skrifar sinnar i hópi barnabókahöí- unda. Einhvern veginn virðist mér Námsgagnastofnun bera ákveðnar skyldur varðandi út- gáfu barnabóka. Enda þótt meginhlutverk slikrar stofnun- ar sé aö gefa út kennslugögn, þá fæ ég ekki betur séö, en aö hún geti sinnt að einhverju marki barnasagnamarkaðinum. Þessi útgáfa er aö minu mati alls góðs makleg. Hún er snyrtileg, letur er stórt og skýrt og þess vegna hentug til lestrarkennslu. Aö minu mati mælir ekkert á móti þvi að barnabækur séu gefnar út óbundnar og þannig reynt að 1 spara og gera þær auðseldari. Myndskreytingar finnst mér ekki nógu lifandi i bókinni, en kápan er smekkleg og snyrtileg. V

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.