Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 06.01.2001, Qupperneq 10

Lesbók Morgunblaðsins - 06.01.2001, Qupperneq 10
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 6. JANÚAR 2001 F YRRI grein minni lauk ég með því að segja frá kynnum okkar Thors af Gerði Helgadóttur, en hún bjó í götu í Flórens, sem ég gat ekki með nokkru móti munað hvað hét, en núna um daginn rifjaðist nafnið alveg óvænt upp fyrir mér. Svona duttlungum þarf minni manna tíð- um að lúta. Auðsætt er að Gerður kunni að velja sér götu við sitt hæfi, vegna þess að hún hét nefnilega Via Degli Artisti (eða Listamanna- brautin) og átti síðar eftir að hýsa aðra mynd- listamenn eins og til að mynda Hörð Ágústsson, Jóhannes Jóhannesson, Kjartan Guðjónsson og Valtý Pétursson. Áður en við segjum alveg skilið við Gerði, má til gamans geta þess að einhverju sinni varð hjólreiðamanni svo mikið um að sjá konu í karlmannsbuxum að hann hjólaði á síma- staur og hálfrotaðist. Já, konur í síðbuxum voru sjaldséðari en hvítir hrafnar í þá daga, ekki síst á Ítalíu. Í Flórens komumst við í kynni við Eggert Stefánsson, Wagnersöngvarann víðförla. Ég man ekki lengur hvernig það atvikaðist. Hann var í einu orði sagt ákaflega aðsópsmikill og lit- ríkur persónuleiki, sem átti í rauninni engan sinn líka. Hann smaug jafnan lipurlega gegnum lífið enda vann hann naumast nokkurn tíma handarvik, þótt hann héldi að vísu tónleika endr- um og eins og fengist lítisháttar við ritstörf. Honum var einkar lagið að herja út styrki hvort heldur var frá opinberum aðilum eða einstak- lingum. Vegna þessa háttalags hans og ekki síst vegna þess hversu heimsmannslegur eða aðal- mannslegur hann var í fasi, þótti einum ónefnd- um vini mínum að honum væri ef til vill best lýst sem tiginbornum trúði og má það kannski til sanns vegar færa. Til að fyrirbyggja allan mis- skilning er rétt að geta þess þegar í stað að náungi þessi kunni vel að meta Eggert, þrátt fyrir þann smábrodd, sem er að finna í lýsingu hans á honum. Eggert Stefánsson var hinn ljúfasti í við-kynningu, vel málhress, þótt hann væriað vísu nokkuð flámæltur, en það virtistekki há honum á nokkurn hátt. Það var engu líkara að þetta mállýti léði persónu hans al- veg sérstakan blæ og væri eiginlega þannig óað- skiljanlegur hluti af henni. Honum lá mjög hátt rómur og talaði af miklum eldmóði. Enda þótt hann væri fjarri því að vera umtalsillur, þá áttu ekki allir upp á pallborðið hjá honum, síst af öllu Akureyringar, sem hann kvað í einu orði sagt vera andstyggilega. „Maður er búinn að slíta sér út fyrir þetta pakk og svo koma þeir ekki einu sinni á konsert hjá manni.“ Þegar ég sagði hon- um að mér þætti miður að heyra hversu lélegan smekk sambæingar mínir hefðu á sígildri söng- list, dró hann nokkuð í land og kvað foreldra mína vera algjörar undantekningar á þessu sviði. Eggert gat verið manna háttvísastur þeg- ar því var að skipta. Hvaða skoðun sem menn kunna að hafa á ummælum hans um listasmekk Akureyringa, þá hygg ég að það sé nokkuð orð- um aukið að hann hafi lagt á sig mikið erfiði fyrir þá frekar en aðra landsmenn eins og vikið var að hér að framan. Eggert Stefánsson var kvæntur ítalskri konu, Lelia Cazzola af nafni. Þar sem eflaust má gera ráð fyrir því, að fjöldi lesenda, einkum og sér í lagi þeir af yngri kynslóðinni, muni ekki lengur eftir þessum merka manni, þá gæti það ef til vill verið forvitnilegt að vitna í viðtal, sem Cesar Marchi átti við hann fyrir hönd útbreiddasta vikurits á Ítalíu, Oggi, árið 1960 í tilefni af fram- boði hans til forsetaembættisins, en hann hugð- ist bjóða sig fram á sama tíma og Gunnar Thor- oddsen og Kristján Eldjárn, en hætti svo við allt saman, þegar til kastanna kom. Um fyrstu kynni þeirra hjóna segir: „Dag nokkurn kynntist hann ítalskri námsmey í London. Hann játaði henni ást sína og bauð henni að lifa með sér hættulegu ævintýralífi þeirra manna, sem unna skáldskap, sönglist og ættjörð og hún tók boðinu.“ Á öðrum stað hefur eiginkona hans þetta að segja um Ísland og ættgöfgi mannsins síns: „Hún útlistar fyrir mér (þ.e. blaðamanninum), hvers vegna Ísland, sem getur þó stært sig af því að eiga elsta löggjafarþing í Norðurálfu og er því mjög lýðræðissinnuð þjóð, hafi samt sem áð- ur alltaf forseta með að minnsta kosti einn desi- lítra af kóngablóði í æðum. „Í Reykjavík,“ segir hún, „er ekki til sú fjölskylda sem ekki getur rakið ætt sína til konunga eða konungborinna manna. Maðurinn minn er t.d. kominn af Har- aldi hárfagra í þrítugusta og sjötta ættlið, en það var einmitt vegna ofríkis hans, sem margir smá- kóngar flúðu frá Noregi til að leita að landi, þar sem þeir gætu lifað í friði og frelsi.““ Um frægðarferil heimssöngvarans ermargt og merkilegt sagt í viðtalinu:„Eggert Stefánsson er fæddur íReykjavík og er sonur múrara. Fyrst í stað helgaði hann sig sönglistinni. Þessi Wagn- ertenór ferðaðist um hálfan heiminn við góðan orðstír, en kom þó aðallega fram á tónleikum í London, París og Varsjá. Í eitt skipti bauð for- stjóri Metropolitanóperunnar honum kostakjör til þess að fá hann til að vera um kyrrt í Banda- ríkjunum og hann hefði getað grætt stórfé á því ekki síst vegna þess að sextán ára dóttir for- stjórans varð ástfangin af honum. En í Eggerti bjó það farandeðli, sem hafnar vissunni, þegar óvissan er annars vegar.“ Um sambandsslitin við Dani 1944 standa eft- irfarandi orð: „1944, þegar sambandslögin við Dani gengu úr gildi, skiptust Íslendingar í tvo jafnstóra flokka. Annars vegar voru þeir sem vildu fresta sambandsslitunum og hins vegar þeir sem kröfðust algjörs sjálfstæðis þegar í stað. Það var þá sem Eggert gaf út óð, sem þrunginn var lýrískum eldmóði og krafti, Óðinn til ársins 1944, sem byrjar á þessum orðum: „Vertu hljóð og vertu kyrrlát, þú hamingjusama þjóð. Velkominn gestur kom til þín í nótt, vel- komnasti gesturinn, sem nokkurn tíma hefur komið til Íslands. Ár aldanna, ár eilífðarinnar, ár Íslands, hið eina sem kemur og aldrei fer. Árið, sem komandi kynslóðir, svo lengi sem nokkurt líf er á þessu landi, aldrei gleyma og alltaf minn- ast, meðan hjarta nokkurs Íslendings slær. Þetta ár, sem verður blessað og heilagt og eilíft, svo lengi sem landið byggist. Ár örlaganna, sem kemur með réttlætið til Íslands. Árið eina...““ Ljóðið var lesið upp í útvarpi, birt í dagblöð- um og fest upp á húsveggi. Óðurinn er boðskap- ur, stefnuyfirlýsing og gunnfáni. Nafn Eggerts Stefánssonar er nefnt í sömu andrá og nafn Memelis, Theodórs Körner og hundrað annarra ættjarðarvina. Óðurinn vakti ekki aðeins al- menna athygli og ánægju heldur er líka sá gíf- urlegi sigur, sem „and“-danski flokkurinn vann við þjóðaratkvæðagreiðsluna, mest honum að þakka að Ísland lýsti yfir sjálfstæði sínu. Seinna samþykkti Alþingi með samhljóða atkvæðum að veita skáldinu styrk ævilangt sem áþreifanlegan vott um þakklæti ættjarðarinnar. Viðtalinu við Eggert lýkur með þeim orðum, sem hér fara á eftir: „Skáldið segist taka við for- setaembættinu aðeins með því skilyrði, að hann fái yfirgnæfandi meirihluta greiddra atkvæða. „Ég vil vera sameiningartákn fyrir ættjörð mína en ekki baráttutákn.“ Dýrðleg orð, gullvæg hugsun. Var það ekki Plató, sem vildi gera skáld útlæg úr sínu fullkomna lýðveldi?“ Áður en við segjum alveg skilið við söngv- arann og skáldið Eggert Stefánsson langar mig til að minnast örfáum orðum á kvöldverðarboð, sem mágkona hans, Donna Lucia, hélt okkur þremenningunum, þ.e.a.s. okkur Thor og Guð- mundi Daníelssyni til heiðurs skömmu eftir að mágur hennar og systir höfðu snúið aftur heim á leið til Schio á Norður-Ítalíu. Það er ekki að orð- lengja það að gestgjafinn tók okkur með kostum og kynjum og kynnti okkur m.a. fyrir fluggáf- uðum prófessor í enskum bókmenntum, sem hafði hlotið einróma lof fyrir þýðingar sínar á sonnettum Shakespeares. Við áttum þarna ynd- islega kvöldstund, þar sem mikið var rætt um menn og ólíkustu málefni. Þegar talið barst að Wagnersöngvaranum víðförla, þá gat ég þess svona rétt meðal annarra orða að hann hefði fyr- ir nokkrum mánuðum haldið einsöngstónleika, einskonar lokatónleika um allt Ísland (meðal annars á Akureyri), þar sem hann hefði í raun- inni verið að kveðja sönggyðjuna (dire addio alla musa del canto). Þegar mágkona hans heyrði Á ÍTALÍU FYRIR 52 ÁRUM Hér er meðal annars sagt frá kynnum í Flórens af „alheimssöngvaranum“ Eggerti Stefánssyni sem greinarhöfundi þótti aðsópsmikill og litríkur persónu- leiki, sem smaug lipurlega gegnum lífið. Einnig er sagt frá kvöldverðarboði sem mágkona söngvarans hélt greinarhöfundi, Thor Vilhjálmssyni og Guðmundi Daníelssyni. Gamalt málverk sem sýnir Stórsöngvarinn Eggert Stefánsson. Portrett eftir Gunnlaug Blöndal. E F T I R H A L L D Ó R Þ O R S T E I N S S O N

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.