Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.2001, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. OKTÓBER 2001 3
E
INS og aðrir landsmenn fylg-
ist höfundur þessara lína með
umræðunni um álver eystra
og Kárahnúkavirkjun, sem
fréttastofa Ríkissjónvarpsins
hefur í huga landsmanna
órjúfanlega tengt turni Hall-
grímskirkju vegna þess að
sumum þar á bæ finnst að virkjunin og
stíflugerðin sem henni fylgir verði nokkuð
stór í sniðum.
Það er gaman að fylgjast með þessari um-
ræðu og hafa á henni skoðun án þess að vera
skyldugur til þess, nema þá sem Austfirð-
ingur í framættir og fylgismaður þess að
orkan úr ám og iðrum jarðar komi öllum
landsins börnum til góða – líka þeim sem
búa á Austfjörðum.
Seint verður virkjað án þess að hrófla við
landinu. Það er ekki ný bóla. Hinsvegar er
það tiltölulega nýtt að menn leggist í mót-
mæli vegna þess að leggja þarf raflínur um
landið. Ekki minnast menn þess að mót-
mælaherferðir hafi verið skipulagðar þegar
verið var að rafvæða landið og staurum var
stungið niður út um allar þorpagrundir, fjöll
og firnindi. Þá fögnuðu menn raforkunni,
ljósi og yl og orðið sjónmengun var ekki til í
íslensku máli. Það nægði að segja að eitt-
hvað væri ljótt eða ekki fallegt.
Stundum er það nefnt að bændur hafi
mótmælt lagningu símans um landið á sín-
um tíma. Það er misskilningur. Þeir voru
andvígir ritsímanum og samningunum um
símamálið við Dani. Bændur vildu fremur
loftskeytasamband við útlönd en sæ-
símastreng. Það virðist jafnerfitt að upp-
ræta þennan misskilning og þann að Breiða-
fjörður ber ekki nafn sitt af breiddinni
heldur jökli, breiða eða breða (norska: bre),
og fossinn í Soginu sem á sinn þátt í að
tendra ljósin okkar heitir Ljósifoss en ekki
Ljósafoss, enda þótt Eimskipafélag Íslands
hafi glapist til að nefna eitt skipa sinna svo –
svona til að undirstrika misskilninginn. En
þetta var nú útúrdúr – eins og felst í eðli
Rabbs.
Háspennumöstur eru auðvitað ekki
augnayndi í landslaginu – mekkanóþursar
voru þau nefnd þegar verið var að berjast
gegn járnblendiverksmiðjunni á Grund-
artanga, sem frá upphafi hefur verið einna
eftirsóttastur vinnustaður á Vesturlandi.
Auðvitað ber að koma háspennulínum þann-
ig fyrir að þær stingi sem minnst í augu. En
þær verða alltaf sýnilegar, jafnvel þótt
möstrin séu máluð græn eins og gert er víða
í hlíðum svissnesku alpanna. Þegar verið er
að agnúast út í þessi mannanna verk gleyma
gagnrýnendur því á stundum að raforkan er
forsenda mannlífs í landinu. Þeir sem hæst
láta um þessi mál vilja líka hafa sitt rafmagn
og engar refjar, ef ég þekki þá rétt. Það
hljómar vel að allar línur eigi að leggja í
jörð, en því fylgir ekki minna rask og gíf-
urlegur kostnaður þannig að við núverandi
aðstæður verða háspennulínur aldrei allar í
jörð grafnar. Það er óraunsæ óskhyggja að
tala þannig. Kannski kemur sú tíð að þetta
verður framkvæmanlegt og þá er auðvitað
hægurinn á að rífa möstur og staura og
grafa skurði um landið þvert og endilangt.
Við viljum ekki án orkunnar vera og staur-
ar, möstur og raflínur eru hluti þess fórn-
arkostnaðar sem því fylgir. Gott er að fara á
grasafjall en á því lifir ekki heill landsfjórð-
ungur.
„Ísland er allt ein náttúruperla,“ sagði er-
lendur gestur við rabbhöfund á dögunum.
Víðernin norðan Vatnajökuls sem fæstir
hafa séð og gljúfrin miklu hafa allt í einu
öðlast nýtt gildi. Gott er nú það. Og ekki
skal dregið úr því að þessi landsvæði eru
verðmæt náttúruauðlind. Kannski sannast
samt í þessari umræðu hið fornkveðna að
þeir tala mest um Ólaf konung sem hvorki
hafa heyrt hann né séð. Víst eru gljúfrin
nafnlausu stórfengleg enda þótt erfitt sé að
skoða þau jafnvel þótt farið sé fram á ystu
nafir. Best sjá þau kannski fífldjarfir flug-
menn. Ef rennsli árinnar minnkaði eða sem
næst hyrfi með virkjun við Kárahnúka yrðu
þessi „miklugil“ hins vegar aðgengileg og
auðvelt að skoða þau.
Tilefni þessa rabbs var að vekja athygli á
náttúruperlunum sem eru okkur nær, þeim
stóra hluta landsmanna sem býr á Suður- og
suðvesturlandi. Perlurnar eru allt í kringum
okkur. Hafa menn gert sér ferð til að skoða
gljúfur Holtsár eða gljúfur Stóru-Laxár?
Hafa menn kynnst undrum Hellisheiðar og
Hengladala? Hafa menn farið um Reykja-
nesið, þessa jarðfræðinnar paradís við
þröskuld okkar Reykvíkinga? Skoðað Sogin,
gengið á Keili, farið í Húshólma eða komið á
Vigdísarvelli? Séð Móhálsadal, Árnarétt eða
Hríshólavörðu?
Í yfirliti yfir jarðsögu Reykjanesskagans,
„Um heiðar og hraun“, segir Jón Jónsson
jarðfræðingur í árbók Ferðafélags Íslands
1984: „Á þessu tiltölulega litla svæði koma
fyrir allar helstu gerðir íslenskra eldstöðva:
hraunskildir (dyngjur), gígaraðir, gígahópar
(svæðisgos, strompar o.fl.) og sprengigígar
(t.d. Grænavatn), en auk þess myndanir sem
má heimfæra til sigkatla (t.d. Spor, Hvirfill
og Kistufell).“ Og Jón heldur áfram: Þegar
þess er gætt er að þessar margvíslegu
myndanir eru á tiltölulega litlu svæði, sem
auk þess er í næsta nágrenni þéttbýlasta og
eins aðgengilegasta hluta landsins, ætti að
vera ljóst að jarðfræðilega er um harla ein-
stæðan landshluta að ræða.“ Og enn segir
Jón jarðfræðingur Jónsson: „Hér að framan
var þess getið að gosbeltið sem liggur um
Ísland þvert er í raun framhald Atlantshafs-
hryggjarins mikla. Hvergi er hægt að skoða
hann ofansjávar nema hér og hvergi annars
staðar er hægt að fá svo glögga mynd af
honum sem einmitt á Reykjanesskaga.
Hann er því einstæður jarðfræðilegur dýr-
gripur sem auk þess er svo aðgengilegur
sem framast verður á kosið.
Maður, líttu þér nær!
Okkur ber skylda til að verja og vernda
landið og skila því betra til komandi kyn-
slóða. En gleymum því ekki að við verðum
líka að skila komandi kynslóðum lífvænlegu
landi, landi sem getur boðið afkomendum
okkar góð lífskjör. Gerum við það ekki flyt-
ur fólkið burt. Ekki burt til Reykjavíkur.
Heldur burt af Íslandi. Svo einfalt er það.
MAÐUR, LÍTTU
ÞÉR NÆR!
RABB
E I Ð U R G U Ð N A S O N
Kristmann Guðmundsson
SYNGDU VIÐ
MIG SVEFNLJÓÐ
Syngdu við mig svefnljóð.
– Sól í rökkrið hnígur.
Úr djúpinu við húmsins haf
harmanornin stígur.
Syngdu við mig svefnljóð.
Vina, litla vina,
vef mig hlýjum armi.
– Svífur yfir öldum blá
eilífð full af harmi.
Vina, litla vina.
Geislaglitið hverfur;
grúfir myrkrið auða.
En hjá þér get ég hlegið að
húmi, sorg og dauða.
– Geislaglitið hverfur. –
Og gegnum aldir, eilífð
ástin sanna lifir.
Vakir lífsins geislaglit
gleymdra moldu yfir,
– gegnum aldir, eilífð.
Syngdu við mig svefnljóð,
svo að vel mig dreymi,
svo ég eigi aðeins þig,
en öllu hinu gleymi.
– Syngdu við mig svefnljóð.
Ljóðið Syngdu við mig svefnljóð birtist í fyrstu Ljóðabók Kristmanns Guðmunds-
sonar, Rökkursöngvar, er út kom í Reykjavík 1922.FORSÍÐUMYNDIN
er af Kristmanni Guðmundssyni rithöfundi. Ljósmyndari: Ólafur K. Magn-
ússon.
Barnaleikritið
Blíðfinnur
verður frumsýnt á stóra sviði Borgarleik-
hússins í dag. Hávar Sigurjónsson ræddi við
Hörpu Arnardóttur, höfund leikgerð-
arinnar og leikstjóra sýningarinnar.
Nóbelsverðlaunin
í bókmenntum
féllu að þessu
sinni í skaut
Bretanum V.S.
Naipaul. Hann er
af indverskum
ættum og fæddur
í Trínídad, dæmi-
gert afsprengi
breska heims-
veldisins. Fríða
Björk Ingvars-
dóttir fjallar um
Naipaul og þá
nýju sýn sem
bókmenntir inn-
flytjenda hafa
varpað á breska
samfélagsgerð.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
4 1 . T Ö L U B L A Ð - 7 6 . Á R G A N G U R
EFNI
Litríkur ferill
rithöfundarins Kristmanns Guðmunds-
sonar er umfjöllunarefni Ármanns Jak-
obssonar bókmenntafræðings í tilefni þess
að 100 ár eru liðin frá fæðingu hans. Rifjuð
eru upp samtöl Matthíasar Johannessen er
hann átti við Kristmann í lok 6. áratug-
arins.
Grísk vakning
á Íslandi á seinni árum er inntak greinar
Sigurðar A. Magnússonar er hann rekur
sögu þýðinga úr grísku á íslensku og úr ís-
lensku yfir á grísku í erindi sem hann flutti
við opnun Laxnesssýningar í Aþenu hinn
18. september sl.