Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.2001, Page 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. NÓVEMBER 2001
B
REZKA lárviðarskáldið Ted
Hughes sagði að þegar hann liti
um öxl væri William Words-
worth fyrsta fjallið sem bæri
fyrir augu. Þegar þessi ummæli
bættust löngun minni til að
koma í Vatnahéraðið hlaut sú
ferð að verða einum þræði til
þess að þefa af umhverfi þessa skálds, sem
Hughes lýsti svo, og var útnefnt páfi Vatnahér-
aðsskáldanna og lárviðarskáld að auki.
William Wordsworth fæddist 1770 í Cock-
ermouth sem er markaðsbær norðvestur í ís-
lenzkum fjöllum Vatnahéraðsins. Ég kom hins
vegar austan að og því var það mín meining að
koma í gegnum Penrith.
Þar bjuggu amma og afi William og móður-
bróðir og hann dvaldi þar löngum í bernsku,
sem og systir hans Dorothy. Miðað við hve
löngum tíma hann varði í Penrith var Words-
worth ákaflega fáorður um hann í æviljóðabálki
sínum. Enda mun þeim systkinum hafa hund-
leiðzt! Strangur heimilisaginn lagðist meira að
segja svo þungt á William að hann lagði á ráðin
um sjálfsmorð. Sem betur fer lét hann duga að
skeyta skapi sínu á fjölskyldumálverki í for-
stofunni! Dorothy hins vegar komst af með því
að bæta félagsskap við Hutchinson-systurnar
við samleik þeirra systkinanna. Þegar fram liðu
stundir varð önnur Hutchinson-systirin, Mary,
eiginkona Williams.
Kjöt og smjördeigshorn
Penrith er kaupstaðurinn í Edendal. Þar er
mold sögð dökk og frjósöm og því búsældar-
legra um að litast en annars staðar í Vatnahér-
aðinu. Rauður sandsteinn setur svip sinn á
Penrith.
Bærinn stendur við fornt vað á ánni Eamont
sem rennur úr Ullswater.
Í fyrndinni stríddu Englendingar og Skotar
þarna margoft og um 1400 tóku Englendingar á
sig rögg, reistu landamæravirki á staðnum og
settu þar niður her. Þessa kastala sér enn stað í
nokkuð lúinni rest. Á síðari hluta 15. aldar fór
Ríkharður hertogi af Gloucester, síðar Rík-
harður III, með vörzlu norðvesturlandamær-
anna og bjó í Dockrey Hall, þar sem nú stendur
elzta kráin í Penrith, Cloucester Arms Inn.
Penrith er frá fornu fari fjörugur markaðs-
bær. Nú sækja menn helzt þangað sælgæti og
kjöt og beztu bitarnir eru ekki sendir til Lond-
on, enda bera menn þar ekkert skynbragð á úr-
vals kjötmeti! En umheimurinn hefur líka
laumast í bæinn. Á áttunda áratug síðustu ald-
ar, þegar gasleiðslan var lögð frá Norðursjó um
Kumbaraland, lenti það verk í frönskum hönd-
um. Frakkarnir kunnu vel við sig í Penrith, en
söknuðu þó eins; að fá ekki smjördeigshornin
sín með morgunkaffinu. Þessu voru bakarar
bæjarins fljótir að bæta úr. Nú eru Frakkarnir
á bak og burt en smjördeigshornin skutu rótum
og skipa fastan sess á borðum Penrith-manna.
Skammt frá sandrauðu kirkjunni í Penrith er
gröf Owen risa; tveir steinkrossar og fjórar
þúfur í hnapp. Owen Ceasar var aðalsmaður og
öðrum meiri að vexti. Hann elti uppi stiga-
menn, sem fóru ránshendi við landamærin, og
drap þá. En fleira féll fyrir honum, því þúf-
urnar í minnismerkinu eru sagðar til marks um
birni sem hann felldi í nærliggjandi skógum.
Páskaliljurnar við Úlfsvatn
Ullswater telja margir fegurst vatna á þess-
um slóðum. Leiðin frá Penrith liggur þangað
sem Eamontá kemur úr vatninu og þegar
áfram er haldið, opnast vatnið undir fjallgirð-
ingunni hægt og rólega allt að rómuðum hlíðum
Helvellyn við hinn vatnsendann.
Einhvers staðar hér við vatnið stal William
báti en samvizkan rændi hann öllum sans svo
hann sá aðeins brúnaþung fjöll sem honum
fannst vilja elta sig uppi.
Og það var hjá Ullswater, við Gowbarrow-
garði, sem Dorothy Wordsworth rak augun í
páskaliljurnar; „þær fegurstu sem ég hef aug-
um litið“.
Bróðir hennar orti svo eitt sitt vinsælasta
ljóð upp úr frásögn hennar. Þar lýsir hann því,
hvernig hann bar sem ský, hátt yfir hæðir og
dal, er augað leit blómabreiðu, þar undir trján-
um við vatnið, liljurnar stigu dans. Og þessi
sjón var honum stöðugur gleðigjafi síðan.
Þotuþrumur í póstkorti
Keswick er höfuðstaður norðurhéraðsins og
stendur við Derwentwater. Nafnið sækir bær-
inn í upphaf sitt sem ostabú, en annars er þetta
gamall námabær og er sú saga rakin aftur til
1564. Þá tók Elísabet drottning höndum saman
við þýzka um námavinnslu á þessum slóðum.
Hugur drottningar stóð til gulls. Það gekk þó
ekki eftir, heldur kom kopar úr jörð. Síðar
snerist námuvinnslan um grafít, sem fannst í
Borrowdale sunnan Derwentwater, og Keswick
varð þar með blýantsnafli alheimsins. Þar er nú
safn um sögu ritblýsins, sem skartar heimsins
stærsta blýanti. Námumenn eru á bak og burt
úr Keswick en ferðamenn fylla þar stræti og
torg.
Ég átti stillfagran morgun á bökkum Derw-
entwater. Tvær endur, sem höfðu boðið sér í
morgunverð hjá mér, löbbuðu líka niður að
vatninu. Þær skelltu sér umsvifalaust út í en ég
fann mér bekk að sitja á. Þetta var eins og að
vera í póstkorti. Vatnið lá mývetnskt fyrir, eyj-
arnar svifu á spegli og til landsins teygðu trén
sig upp hæðirnar. Og þeim ofar fjöllin. Þau til
suðurs höfðu ekki enn tekið ofan og báru flest
muskuð pottlokin kæruleysislega á tindunum. Í
norðrinu stóð Skiddaw-höfðinu hærra og hjúfr-
aði sig enn undir þokusæng næturinnar.
Þarna ríkti mér fullkomin ró og friður,
krydduð fuglasöng, sem beindu huganum að
ljóði Wordsworths um lævirkjann, sem Helgi
Hálfdanarson hefur þýtt á íslenzku:
„Þú himinskáld, þú heiðis ferðalangur!...“
En mitt í síðasta erindinu;
„...er yfir jörð þú söngvaregni sóar
sem sver þig meir í ætt við himininn:...“
varð fjandinn laus. Orrustuvélar þutu hjá með
hrikalegum gný svo vatnið reis upp á rönd fyrir
þeim ósköpum. Það var úti um friðinn. Svo skall
regnið á. Þeir segja að í Keswick rigni helmingi
meir en þar sem þurrast er á Englandi, en hins
vegar sé rigningin mun minni en víða annars
staðar í Vatnahéraðinu!
Ekki langt undan kolaporti þeirra Ostbæ-
inga er skáldabúðin. Þetta er bókabúð, þar sem
myndir af skáldum hanga upp um alla veggi.
Hugh Valpole smeygði þessari búð inn í Kes-
wick sögu sína: A Prayer for My Son. Reyndar
má segja að það hafi enginn verið skáld meðal
skálda nema hann kæmi til Keswick og gerði
bæinn og umhverfi hans að yrkisefni. Flest
voru skáldin farfuglar en önnur settust þarna
að. Wordsworth var sjaldnast langt undan.
Svilarnir Samuel Taylor Coleridge og Robert
Southey bjuggu í bænum; sá síðarnefndi, sem
var lárviðarskáld á undan Wordsworth, bjó í
Keswick frá 1803–43. Á safni bæjarins gefur
m.a. að líta bréf og handrit þeirra Valpole,
Wordsworth og Southey.
Skáldafundir í stífludal
Ég hafði hugsað mér að skoða Castlerigg;
steinasporöskju og ferning frá bronzöld. En
staðurinn var lokaður vegna gin- og klaufaveiki
og reyndar ókum við nokkrum sinnum yfir sótt-
hreinsunardúka á sveitavegum þarna í kring.
Leið mín lá því utan stanz hjá Jóhannesar-
dal, fallegri dalskvompu með tilheyrandi kirkju
og fyrr en varði lá Thirlmere hjá vegi. Thirl-
mere er nú vatnsból Manchester. Til þess voru
í lok nítjándu aldar tekin tvö lítil vötn og land
að þeim og þorpið Wythburn í suðurenda dals-
ins fór líka undir vatn, utan kirkjan sem nú
stendur ein eftir. Þessar framkvæmdir ollu
„...yndislegasti staður sem
MEÐ WORDSWORTH
Vatnahéraðið þykir með fegurstu stöðum Englands. Náttúr-
an er mikilfengleg og fjölbreytt sem og mannlífið og bók-
menntaminnin á hverju strái. FREYSTEINN JÓHANNSSON
lét gamlan draum rætast og gisti hjarta Kumbaralands.






 
 

 





 

  
 
 
 



  





 



 




 



 
!
 "


 
 
 

 
 





   


 

  
 William
Dove Cottag
worth