Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.2001, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 22. DESEMBER 2001 7
línulaga form gerir ekki – þó öll form hafi að
sjálfsögðu sínar takmarkanir. Þannig býður
þessi aðferð upp á leiðir þar sem hægt er að
láta fortíð og nútíð gerast samhliða fyrir aug-
um lesandans, hægt er t.d. að fjalla um at-
burði úr ólíkum tímaskeiðum í verkinu eins og
þeir séu í nútíð lesandans. Þá er líka hægt að
stytta sér leið og þjappa efninu saman og svo
verða til eyður, sem lesandinn getur lesið í. Í
þessum frásagnarhætti er því visst frelsi sem
mér finnst gott að hafa, fyrir utan það að hug-
ur okkar starfar ekki ósvipað. Við hlaupum úr
einu í annað í huganum, það þarf ekki annað
en að hlusta á samtal manna til þess að upplifa
það. Sú hugsun að frásögn þurfi að vera lína
varð ekki síst til á nítjándu öldinni og hefur
verið brotin töluvert upp á þeirri tuttugustu.“
Maður verður að treysta
lesandanum
– Með þessum frásagnarmáta verður minn-
ið þá að eins konar módeli fyrir mannkynssög-
una og ólíkar túlkanir á henni og í nýju bók-
inni þinni verða eyðurnar til þess að ábyrgðin
á túlkun efniviðarins sem heildar liggur að
nokkru leyti hjá lesandanum.
„Maður verður að treysta lesandanum,“
svarar Álfrún ákveðin. „Það sem hefur verið
að gerast í listum er að hlutverk miðlunar-
innar hefur minnkað dálítið. Það sem ég er að
reyna að gera, er að miðla og þá verð ég að
treysta á lesandann sem lesanda, því hann
skapar verkið að hluta. Þetta miðlunarferli er
þó svolítið að hverfa út úr nútímanum, það
verður mjög einkanlegt hjá listamanninum –
og þá á ég ekki bara við listamenn á sviði
skáldskapar. Menn virðast ekki leggja eins
mikið upp úr miðlun, eins og við eldra fólkið
höfum gert. Mér finnst þetta svolítið sér-
kennilegt, vegna þess að sá sannleikur sem
maður gleypti við sjálfur var að list væri fyrst
og fremst miðlun. Maður stóð frammi fyrir
abstrakt málverkum og reyndi að gera sér í
hugarlund hvað væri eiginlega verið að fara
með þessu. Það var í rauninni hugljómun að
uppgötva að maður ætti að skapa stóran hluta
af verkinu sjálfur með því að horfa á það.
Núna, af einhverjum ástæðum, virðist þetta
vera orðið eilítið öðruvísi. Mér virðist tilhneig-
ingin vera sú að listamenn séu fremur að tjá
sjálfa sig, en síður að miðla – án þess þó að ég
vilji alhæfa um of. Ég óttast að þetta dragi úr
þeirri sköpunargleði sem vaknar hjá þeim
sem tekur við listaverkinu og í stað þess að
opna sig verði hann þess í stað fremur með
eða á móti verkinu. Það er þó ekki víst að ég
hafi rétt fyrir mér, en ég held það verði at-
hyglisvert að fylgjast með þessari þróun.“
– Finnst þér þá um leið að listamenn eigi
erfiðara með að halda sig utan við verkin sín?
„Ég hef afskaplega gamaldags viðhorf varð-
andi þetta,“ svarar Álfrún hreinskilnislega og
hlær. „Mér finnst ekki að listamaðurinn sjálf-
ur eigi að vera til staðar í verkum sínum, held-
ur eigi verkin sjálf að tala. Einu sinni var sagt
að listamaðurinn væri í þjónustu „List-
arinnar“ með stóru L-i, þótt ég viti nú ekki
hvort þetta hafi verið svo göfugt. Samt sem
áður er of mikið gert af því að blanda saman
listamanninum og listaverkinu, sem gæti tekið
á sig gróteskar myndir ef það gengur of langt.
Stundum getur auðvitað verið áhugavert að
vita eitthvað um listamanninn, en það hefur í
sjálfur sér ekki mikið upp á sig miðað við það
sem felst í miðluninni. Listamaðurinn miðlar
einhverju sem aðrir taka við og það stendur
eftir að lokum – ef eitthvað stendur eftir. Þeg-
ar á heildina er litið held ég að það sé í það
minnsta hollt að gera greinarmun á lista-
manninum og listaverkinu.“
Maður er alltaf að breytast
Álfrún segir frá því að í tengslum við sitt
eigið nám á Spáni hafi hún uppgötvað að
markmiðin í lífinu verða til smám saman, en
ekki fyrirfram. „Það er einmitt innsæi sem
skiptir svo miklu máli, maður sér það vel þeg-
ar maður skrifar. Ég treysti því bara þó nokk-
uð vel.“
– Þú ert þá ekki einn af þeim höfundum
sem gera ramma utan um söguþráðinn og
fylla svo upp í eyðurnar?
„Nei, það get ég ekki gert því ég er svo
lengi að skrifa. Við skriftirnar uppgötvar mað-
ur þar að auki að maður er alltaf að breytast,
jafnvel þótt maður sé orðinn harðfullorðinn,
það er eiginlega ótrúlegt. En í gegnum breyt-
ingarnar öðlast maður jafnframt skilning á
hvað það er sem knýr mann áfram í lífinu.“
– Skrifin breyta þér þá í raun og veru líka?
„Já. Ég veit að ef ég legg upp með eitthvað
þá get ég reiknað með að ég verði í nokkurn
tíma að skrifa það. Og á þeim tíma mun ég
breytast, svo ef ég er búin að ákveða fyr-
irfram hvernig verkið endar þá verð ég
óánægð með það að einhverjum tíma liðnum.
Þá kemur einmitt innsæið til skjalanna. Mað-
ur finnur fyrir þeim breytingum sem verða á
manni, af því maður er ekki búinn að negla sig
niður. Þess vegna veitir það mér meira öryggi
að leggja út í óvissuna.“
Morgunblaðið/Einar Falur
„...sá sannleikur sem maður
gleypti við sjálfur var að list
væri fyrst og fremst miðlun.
Maður stóð frammi fyrir
abstrakt málverkum og reyndi
að gera sér í hugarlund hvað
væri eiginlega verið að fara
með þessu. Það var í rauninni
hugljómun að uppgötva að
maður ætti að skapa stóran
hluta af verkinu sjálfur með
því að horfa á það. Núna, af
einhverjum ástæðum, virðist
þetta vera orðið eilítið öðru-
vísi. Mér virðist tilhneigingin
vera sú að listamenn séu frem-
ur að tjá sjálfa sig, en síður að
miðla…“
fbi@mbl.is
EIRA ÖRYGGI
ÓVISSUNA