Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.2002, Qupperneq 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. JANÚAR 2002
P
ÉTUR Lúthersson á langan feril
að baki sem húsgagnahönnuð-
ur, en stólar og önnur húsgögn
eftir Pétur hafa verið framleidd
og seld á Íslandi, í Danmörku,
Hollandi, Þýskalandi og í
Bandaríkjunum. Á yfirlitssýn-
ingunni „Stólar Péturs“ sem
opnuð verður í dag í Ásmundarsal í Listasafni
ASÍ við Freyjugötu og Hönnunarsafni Ís-
lands við Garðatorg getur að líta u.þ.b. 50
stóla eftir Pétur frá árunum 1962 til 2002. Er
þetta fyrsta yfirlitssýningin á verkum ís-
lensks hönnuðar sem Hönnunarsafn Íslands
stendur fyrir, en Brigitte Lúthersson annast
uppsetningu hennar. Á sýningarhlutanum í
Ásmundarsalnum er að finna yfirlit yfir feril
Péturs, allt frá námsárunum, auk vinnuteikn-
inga og líkana. Einnig eru sýndir þar nýir
stólar eftir Pétur. Í sýningarsal Hönnunar-
safnsins verða hins vegar sýndir eldri og
nýrri stólar eftir Pétur framleiddir erlendis. Í
tengslum við sýninguna hefur verið gefin út
vönduð skrá, þar sem er að finna inngang eft-
ir Björn Bjarnason menntamálaráðherra,
Stefán Snæbjörnsson húsgagnahönnuð og ít-
arlegt viðtal við Pétur um feril hans sem Að-
alsteinn Ingólfsson listfræðingur hefur tekið.
Í skránni er að finna fjölda ljósmynda af stól-
um, módelum og teikningum.
Fékk áhuga á hönnun
í sveinsnáminu
– Stólarnir sem sýndir eru spanna 40 ára
tímabil. Verður það ekki að teljast nokkuð
langur ferill?
„Jú, það má segja það. Hins vegar spannar
sýningin tímabilið allt frá námsárum mínum í
Kaupmannahöfn og er elsti stóllinn því frá
1962. Þann stól hannaði ég meðan ég var í
námi og tókst mér að finna eitt eintak af hon-
um til að sýna. Þá er ýmislegt sýnt sem ég
hef unnið í gegnum tíðina, en langflestir stól-
arnir eru þó hannaðir á síðustu 10 til 15 ár-
um,“ segir Pétur Lúthersson, í samtali við
blaðamann fyrir sýninguna.
Húsgagna- og innanhússarkitektúr nam
Pétur við Kunsthåndværkerskolen í
Kaupmannahöfn á árunum 1961 til 1964,
en áður hafði
hann lokið
sveinsprófi í húsagnasmíði í Reykjavík. Hann
segist hafa fengið áhuga á hönnun er hann
var í sveinsnáminu hjá Hjálmari Þorsteins-
syni húsgagnasmiði. „Þar fór ég að sjá ný-
tísku húsgögn, bæði í fagblöðum, á sýningum
og á verkstæðinu hjá Hjálmari og þótti mikið
til þeirra koma. Hér heima var danskættuð
hönnun þeirra Sveins Kjarvals, Gunnars H.
Guðmundssonar og Halldórs Hjálmarssonar
mest áberandi, en hinir tveir síðastnefndu
höfðu verið í læri hjá Hjálmari. Ég vann
nokkuð að því að smíða húsgögnin sem þessir
hönnuðir voru að skapa. Því má kannski segja
að verkstæðið hans Hjálmars hafi verið sá
vettvangur þar sem ég kynntist og fékk
áhuga á nútímahönnum. Í námi og starfi í
Kaupmannahöfn veittist mér síðan svigrúm
til að fylgjast með því sem var að gerast í
norrænni hönnun. Danir höfðu þegar skipað
sér í fremstu röð með sína hönnun, og Finnar
voru á góðri leið með að verða stórveldi á
sviðinu.“
Aðstæður allt aðrar á Íslandi
Eftir námið starfaði Pétur við hönnun inn-
réttinga og húsgagna á teiknistofum í Kaup-
mannahöfn og Reykjavík, en árið 1974 kom
hann á fót eigin teiknistofu. Pétur segist hafa
komið heim eftir námið uppfullur af áhuga á
að byggja upp húsgagnahönnun hér á landi,
en komst fljótt að því að hér voru allt aðrar
aðstæður en í Danmörku. „Það var hálfgerð
kreppa í landinu, verðbólgan var mikil, geng-
isfellingar daglegt brauð og var nokkurt áfall
að kynnast því eftir að hafa starfað í Dan-
mörku þar sem efnhagur var mun stöðugri.
Skilningur á gildi hönnunar var jafnframt lít-
ill, og í húsgagnaiðnaðinum var staðan sú að
70% verndartollur var á erlendum húsgögn-
um. Hér voru því viðhöfð mjög ófagleg vinnu-
brögð og mikið framleitt af eftirlíkingum.
Fyrirtæki á borð við Gamla Kompaníið, sem
ég starfaði mikið með, heyrði þó til und-
antekninga hvað metnað og fagmennsku
varðar.“
Pétur teiknaði Tabella-stofnana- og skrif-
stofuhúsgögn í samstarfi sínu við Gamla
Kompaníið og voru þau seld mjög víða hér á
landi. Í kjölfarið fór Pétur að einbeita sér að
húsgagnahönnun og árið 1980 hannaði hann
fjölnota stálstól, Stacco, fyrir Húsagnagerð
Steinars Jóhannssonar. Stóllinn var sýndur
víða erlendis og hóf Pétur samstarf við
danska framleiðandann Labofa A/S, en síðan
hafa selst yfir 200.000 eintök af stólnum um
allan heim. „Stóllinn var hannaður með þæg-
indi og fágun í huga, en einnig að auðvelt
væri að stafla honum til geymslu. Við stólinn
voru jafnframt teiknuð borð með borðfótum
sem hægt er að losa með einföldum hætti, við
sitjum reyndar við eitt slíkt,“ bætir Pétur við
og brosir meðan blaðamaður grandskoðar
fætur borðisns sem við sitjum við í viðtals-
herbergi Morgunblaðsins.
Á síðustu áratugum hefur Pétur unnið að
því að koma hönnun sinni á framfæri erlend-
is, og hefur m.a. hannað stóla og húsgögn fyr-
ir þýsku fyrirtækin Heinrich Brune og Ros-
enthal Einrichtung sem er dótturfyrirtæki
postulínsrisans Rosenthal. Fyrir þá hannaði
Pétur Teso-stólinn, sem hlaut hönnunarvið-
urkenninguna Rauða punktinn árið 1991. Auk
þess hefur Pétur stafað fyrir fyrirtæki á Ítal-
íu, í Hollandi og á Englandi. Hér heima hefur
Pétur unnið náið með Stáliðjunni og Sóló-
húsgögnum í stólahönnun sinni, en Penninn
og Epal annast sölu þeirra, ásamt Sólóhús-
gögnum. Um þessar mundir er Pétur í sam-
starfi við bandarískt húsgagnafyrirtæki, sem
undirbýr markaðssetningu útihúsgagna úr
áli, sem kennd verða við Orion-línuna. „Um er
að ræða ört vaxandi fyrirtæki sem er í sam-
skiptum við húsgagnaframleiðanda í Kína.
Heimsmarkaðurinn hefur þróast mikið í þá
átt að fyrirtæki í Vestur-Evrópu og Banda-
ríkjunum láta framleiða vöruna í Kína og víð-
ar þar sem framleiðslan kostar minna. Svona
ganga hlutirnir fyrir sig, þó svo að auðvitað
sé þetta vafasöm þróun.“
Möguleikarnir eru miklir
Pétur segir að þrátt fyrir þá velgengni sem
hann hafi átt að fagna í sínu starfi sé langt frá
því auðsótt að starfa við húsgagnahönnun hér
á landi. „Það verður enginn ríkur af hús-
gagnahönnun á Íslandi, en þó er hægt að
skrimta með því að leita inn á hinn harða al-
þjóðlega samkeppnismarkað. Aðstæður hér
heima til húsgagnaframleiðslu einkennast
engu að síður af óvissu. Markaðsmálin hafa
lítið breyst, og efnhagsaðstæður eru of
sveiflukenndar. Möguleikarnir eru hins vegar
miklir fyrir Íslendinga á að markaðssetja
hönnun í tengslum við þá hreinleika- og
gæðaímynd sem við höfum leitast við að
skapa okkur út á við. Þá höfum við látið tæki-
færi fram hjá okkur fara til að tengja okkur
norrænni hönnun, sem nýtur mikillar virð-
ingar. Við eigum hins vegar mikið af hæfi-
leikafólki á sviði hönnunar, en nýlega var
stofnuð hönnunardeild við Listaháskólann.
Það þarf því líklega eitthvert dugnaðarfólk til
þess að koma af stað sterkum bakhjarli fyrir
íslenska húsgagnahönnun sem gæti aukið úr-
val vel hannaðra húsgagna hér á landi, en
einnig átt möguleika til útþenslu er-
lendis. En almennur skilningur á gildi
hönnunar og aukin virðing fyrir mögu-
leikum á því sviði er einnig mikilvæg
breyting sem vonandi á eftir að
eiga sér stað, og tel ég að til-
koma Hönnunarsafnsins hljóti
að vera þarft skref í þá átt.
Annað mikilvægt atriði, sem
fáir huga að, er jafnframt sú
takmarkaða virðing sem borin
er fyrir handverki og iðnum á
Íslandi. Hér þykir ekki merki-
legt að sækja sér iðnmenntun,
ólíkt því sem gengur og gerist
t.d. á Norðurlöndum og í
Þýskalandi þar sem færir iðn-
aðarmenn njóta mikillar virðingar í
samfélaginu. Þetta hlýtur af hafa slæm áhrif
á gæði handverks í landinu, sem er auðvitað
grundvallarþáttur í framleiðslu sérhannaðra
húsgagna og annarrar hönnunar,“ segir
Pétur að lokum.
Sýningin Stólar Péturs
stendur til 12. febrúar í
Listasafni ASÍ en til 29. jan-
úar í Hönnunarsafni Íslands.
STÓLA-
HÖNNUN Í
FJÖRUTÍU ÁR
Á vegum Hönnunarsafns Íslands verður opnuð í dag
yfirlitssýning á verkum Péturs B. Lútherssonar hús-
gagnahönnuðar og spannar sýningin 40 ára feril
hans í stólahönnun. HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR ræddi
við Pétur af því tilefni.
Fjölnotastóllinn STACCO. Framleiðandi:
Penninn hf. Hönnunarár 1980.
Skrifstofustóll. Mynd af
líkani. Hönnunarár 1992.
Kaffistofustóllinn
PUNTA – 2583.
Framleiðandi:
Heinrich Brune
GmbH + Co. Hönn-
unarár 1986.
Hægindastóll, frumgerð. Tillaga í húsgagnasamkeppni 1988. Smíði: E.E. Húsgögn.
heida@mbl.is