Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.2002, Blaðsíða 2

2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JÚLÍ 2002
SPÁNVERJAR minnast þess nú
að hundrað ár eru liðin frá fæð-
ingu Luis Cern-
uda, skálds frá
Andalúsíu. Hefur
bók hans, Ocnos,
verið endur-
útgefin en hún
kom upphaflega
út árið 1942. Bók-
in inniheldur
ljóðræna prósa.
Ocnos sá, sem
getið er í titl-
inum, bjó í undirheimum Hades-
ar og óf reipi sem apynja át jafn-
óðum. Ocnos er því tákn hins
hægláta og seinlega. Í inngangi
að bókinni segir Francisco Brin-
es skáld að hún fjalli um upprisu
eða endurlífgun.
Cernuda tilheyrði kynslóð
spænskra skálda er kennd hefur
verið við ártalið 1927. Þar var
hann í hópi höfunda á borð við
Pedro Salinas, Jorge Guillén,
Federico García Lorca og Rafael
Alberti en þeir tveir síðast-
nefndu eru sennilega þekktastir
þessara skálda ásamt Cernuda.
Cernuda var samkynhneigður.
Í grein sem birtist í spænska
dagblaðinu El País í vikunni seg-
ir Vicente Molina Foix rithöf-
undur að Cernuda hafi ekki farið
leynt með kynhneigð sína og hafi
meðal annars þess vegna neyðst
til að flýja land eftir að falang-
istar undir forystu Francos kom-
ust til valda eftir borgarastyrj-
öldina 1936 til 1939. Cernuda
var í útlegð alla valdatíð Francos
og sneri raunar aldrei aftur til
Spánar alkominn. Hann fékkst
lengst af við háskólakennslu í
Englandi og Bandaríkjunum þar
sem hann lést árið 1963.
Cernuda þýddi talsvert af
enskum og bandarískum ljóð-
skáldum á spænska tungu, svo
sem John Donne og T.S. Eliot, og
vann þar talsvert brautryðj-
endastarf. Einnig þýddi hann
þýska skáldið Hölderlin en áhrif
þessara skálda hafa verið rakin í
verkum hans.
Þessa dagana stendur yfir
sýning um ævi og verk Cernuda í
Resedencia de Estudiantes í
Madrid en 500 blaðsíðna rit um
ævi og verk Cernudas hefur ver-
ið gefið út í tilefni sýning-
arinnar.
Saramago um Portúgal
Út er komin í enskri þýðingu
ferðabók portúgalska nóbels-
verðlaunahafans Josés Saramag-
os um heimaland sitt. Bókin
nefnist Journey to Portugal: A
Pursuit of Portugal’s History
and Culture. Bókin lýsir per-
sónulegri upplifun Saramagos af
heimalandi sínu. Fjöldi sagna og
minninga skjóta upp kollinum
um konunga, baráttumenn, mál-
ara og rithöfunda, hetjur og
skúrka. Í bókinni fer Saramago
bæði um nyrstu fjallahéruð og
syðstu strandbæi á borð við
Algarve.
Elton um raunveruleika-
sjónvarp
Ben Elton, höfundur skáldsög-
unnar og leikritsins Poppkorn
sem sýnt var hérlendis fyrir fá-
einum misserum, hefur sent frá
sér nýja skáldsögu er nefnist
Dead Famous. Sagan fjallar um
fólk sem tekur þátt í raunveru-
leikasjónvarpi. Tíu manneskjur
eru lokaðar inni í húsi með þrjá-
tíu myndavélum og fjörutíu
hljóðnemum sem fylgjast með
þeim dag og nótt. Allt gengur
samkvæmt áætlun þar til einn
þátttakendanna finnst myrtur í
húsinu og ýmsar nýjar spurn-
ingar vakna um raunveruleika
raunveruleikasjónvarpsins.
ERLENDAR
BÆKUR
Cernuda
hundrað ára
Luis Cernuda
N
Ú ER brúðkaupstímabilið í
hápunkti eins og sést
glögglega í Bókabúð Sig-
fúsar Eymundssonar þar
sem brúðartímaritin liggja
í stöflum, svo ekki sé
minnst á bækur um al-
menna skipulagningu
brúðkaupa, um ræður og minni, um borðhald,
brúðkaupsdagbækur og síðast en ekki síst stóru
munnþurrku bókina, sem fjallar eins og nafnið
gefur til kynna um dularfullan og margbreyti-
legan heim servíettunnar. Til að búa mig undir
þennan pistil fletti ég auglýsingum um hringi og
blómaskreytingar, lærði allt sem vita má um
„árstíðabrúðkaup“, brúðkaup í bleiku eða
„sveitabláu“, hverjir eru líklegastir til að halda
„gerið það sjálf“ brúðkaup og hvað má bæta með
góðri brúðkaupstryggingu.
Í fagtímaritinu, Þú og brúðkaupið þitt, eru
brúðarkjólarnir í aðalhlutverki og þeir bera nöfn
eins og „einlægni“ númer 2923, 2928 og 2929 eða
„eðli“ B2251BL/S211 og B096LG/S107. Fyrir
konur sem vilja ekki klæðast númerum er hægt
að velja á milli kjóla sem heita „stundaglas“ og
„ódáinslind“ eða „í álögum“ og „þetta er ynd-
islegt líf“. Stúlkurnar á ljósmyndunum eru að-
alsmeyjar, sem standa leyndardómsfullar á
þrepum ættarseturs eða hanga sveitasælulegar í
gættinni á litlum kofa hjá grænu rjóðri. Mér er
spurn hvers vegna svona margar nýgiftar konur
finna hjá sér þörf til að tipla berfættar um skóg-
arstíga og trjálundi með vorið í tánum?
Brúðkaupsiðnaðurinn er í höndum hönnuða og
stílista, sem keppast við að gera allt sem glæsi-
legast. Þó er eins og enginn hafi hugað að tungu-
máli athafnarinnar. Tilvitnanabækur sýna
glögglega að erfitt er að finna brúklegar setn-
ingar úr heimsbókmenntunum um merkingar-
ríkt samband hjóna. Þegar kemur að háði og
skensi er aftur á móti af nógu að taka. Voltaire
sagði t.d. hjónabandið vera eina ævintýri hug-
leysingjans, sem er reyndar furðu jákvætt í ljósi
þess að flestum ævintýrum lýkur með brúð-
kaupi. Í einu tilvitnanaritanna var orðið sjálft
„marriage“ mitt á milli orðanna að eyðileggja
„mar“ og píslarvottur „martyr“.
Á þessum degi (20. júlí þegar þetta birtist)
fæddist Petrarka árið 1304, en hann er höfuð-
skáld ástarinnar í hinum vestræna heimi. Og á
þessum degi (18. júlí þegar þetta er skrifað) lést
hann árið 1374.
Petrarka á stóran þátt í því að hjónabands-
ástir vega ekki þyngra í vestrænum bókmennt-
um því að hann fullkomnaði lýsinguna á hinni
ósnertanlegu, óhöndlanlegu, nánast guðlegu
konu; á ást sem verður ekki svalað með líkamleg-
um samruna. Petrarka eignaðist aldrei Láru sína
en það slökkti síst ástarfunann þegar hún lést úr
svarta dauða árið 1348. Upp frá þessu hættu
skáldin að yrkja um ástir karla til eiginkvenna
sinna, kannski vegna þess að þeim þótti hjóna-
bandið vera „samábyrgð tveggja andlegra ör-
eiga“ svo vitnað sé í orð Þórbergs Þórðarsonar í
bréfi til annarrar (en um leið sömu) Láru.
Fáir íslenskir karlmenn bera gæfu til að missa
sína heittelskuðu úr drepsótt og kvænast henni
því gjarnan að lokum. Ef hamingjusöm hjóna-
bönd eru hver öðrum lík en óhamingjusöm
hjónabönd jafnan ógæfusöm á sinn sérstaka hátt
hlýtur að leynast að minnsta kosti ein góð skáld-
saga í hamingjusömu hjónabandi. Fram að því er
það besta ósk til handa brúðhjónum að líf þeirra
verði aldrei í frásögur færandi.
FJÖLMIÐLAR
JÁ...
Fáir íslenskir karlmenn bera
gæfu til að missa sína heitt-
elskuðu úr drepsótt og kvænast
henni því gjarnan að lokum.
G U Ð N I E L Í S S O N
INýlega kom út fimmta og síðasta bindi í ævisögurússneska rithöfundarins Dostojevskís eftir breska
bókmenntafræðinginn Joseph Frank. Frank gaf út
fyrsta bindið árið 1976 og hefur því verið rúman
aldarfjórðung að klára verkið sem er ýtarlegasta
eða að minnsta kosti lengsta ævisaga sem skrifuð
hefur verið á Bretlandi og slær þar út tvö þúsund
blaðsíðna ævisögu Henry James í fimm bindum eft-
ir Leon Edel.
IIÚtgáfa ævisagna hefur verið gríðarlega mikil ílangan tíma í Bretlandi og víðar í Evrópu og
einnig í Bandaríkjunum. Algengast er að skrifað sé
um rithöfunda, listamenn og stjórnmálamenn en
fræðimenn og vísindamenn eru einnig vinsæl við-
fangsefni ævisagnaritara. Margir þeirra hafa sér-
hæft sig í ritun ævisagna en svo eru fræðimenn á
borð við Joseph Frank sem veita sérþekkingu sinni í
þennan farveg. Í sumum tilfellum eru ævisögurnar
miklu meira en bara sögur um æviferil viðkomandi
karls eða konu. Í ritdómi sem birtist nýlega í The
New York Times Review of Books um verk Franks
segir Michael Scammmell, sem sjálfur er ævi-
sagnaritari, meðal annars að það fjalli ekki síður
um sögu rússneskrar nítjándu aldar menningar en
ævi Dostojevskís. „Þetta er ekki bókmenntaleg ævi-
saga í venjulegum skilningi og bókin veitir heldur
ekki heildstæða sýn á skáldið. Hún er miklu frekar
ýtarleg saga um hugarheim Dostojevskís, alfræðirit
um hann sem meiriháttar skáldsagnahöfund, hugs-
uð, ritgerðasmið og ritstjóra, blaðamann og gagn-
rýnanda.“ Segja má að þetta sé lýsing á bestu kost-
um ævisögu.
IIIHér á landi er ekki mikil hefð fyrir ævisögumaf þessu tagi. Nokkuð var gefið út af ævisögum
í viðtalsformi á áttunda og níunda áratugnum en
þeim hefur fækkað talsvert. Sjálfsævisögur eru og
þó nokkrar en minna hefur verið ritað af ævisögum
eins og þeim sem hér hafa verið gerðar að umtals-
efni. Ritaðar hafa verið ævisögur nokkurra þeirra
stjórnmálaskörunga og rithöfunda sem settu svip
sinn á síðustu aldir en í þeim efnum er geysimikið
starf óunnið. Að sumu leyti vekur það furðu hversu
lítið hefur verið fengist við þessa bókmenntagrein
hérlendis en það ber að hafa í huga að ritun ævi-
sagna er tíma- og fjárfrekt verkefni, eins og Viðar
Hreinsson benti á í viðtali hér í blaðinu fyrir
skömmu en hann vinnur nú að ævisögu um skáldið
Stephan G. Stephansson.
IVEins og sagt er frá annars staðar á þessarisíðu minnast Spánverjar þess nú að hundrað
ár eru frá fæðingu skáldsins Luis Cernuda. Í tilefni
þess hefur meðal annars verið efnt til mikillar sýn-
ingar um skáldið í Madrid og í tengslum við hana
gefið út fimm hundruð síðna rit um ævi hans og
verk. Hér á landi minnumst við þess að hundrað ár
eru liðin frá fæðingu Halldórs Laxness. Efnt hefur
verið til málþings og sýninga í tilefni þessa en enn
hefur ekki komið út ævisaga þessa mesta rithöf-
undar Íslands á síðustu öld. Vafalaust bíða margir
spenntir eftir slíkri lesningu.
NEÐANMÁLS
Æi, ég veit ekki. Eitthvað bar-
asta fannst mér þetta slappt hjá
snillingnum Fincher, dáldið eins og
í The Game þar sem hann var of
upptekinn af því að vera klever og
klár og þetta var allt eitthvað svo
þvingað. Ég mæli því frekar með
því að þið nælið ykkur í aðrar
myndir eftir kallinn, Alien 3, Se7en
og svo náttúrlega Fight Club, eða
var ég búin að nefna hana?
Úlfhildur Dagsdóttir
Kistan
www.visir.is/kistan
Sjónvarpsdagar dauðans
Föstudagar eru sjónvarpsdagar
dauðans. Þá eru endursýndir
verstu þættir í heimi þar sem In-
diana Jones ferðast um heiminn á
yngri árum og hittir alla fræga
kalla heimsins án þess að læra
neitt af þeim (Hátindurinn er þátt-
urinn þar sem hann situr við borð
með Freud, Jung og Adler og ræð-
ir sálfræði og heimspeki). Svo
kemur yfirleitt B-mynd með leik-
urum sem maður hefur aldrei séð
og að lokum gullmót í frjálsum sem
er yfirleitt hápunktur kvöldsins.
Katrín Jakobsdóttir
Múrinn
www.murinn.is
SUMARIÐ er fínn tími til að horfa á
hrollvekjur. (Reyndar eru allar árs-
tíðir góður tími til að horfa á hroll-
vekjur, en nú er sumar, gleðjumst
gellur.) Þú bara dregur svörtu
gluggatjöldin fyrir rigningargrá-
mann úti og kveikir á kertum og þá
er ekkert sem minnir á miðnæt-
ursólina. Það er hvort sem er ekk-
ert í sjónvarpinu og þessi enda-
lausu sumarfrí eru í sjálfu sér
hálfgerð hrollvekja – ég meina,
þetta brýtur upp rútínu og ruglar
fólk í ríminu, það missir fótanna
og vafrar stefnulaust um bæinn
innan um hina túristana, húðblautt
og kalið og minnir helst á lifandi
dauða, uppvakninga og zombíur.
Um þetta má lesa í hinu merka riti
Hvíldardagar skrifað af sálfræð-
ingnum Braga Ólafssyni. Ef sjúk-
lingur hans hefði bara horft á
nokkrar hrollvekjur þá hefði þetta
aldrei farið svona. […]
Ég get þó ekki mælt með því að
fara í bíó til að iðka sumarhrylling,
en eina myndin í kvikmyndahúsum
í dag sem getur fallið undir hroll-
vekjur er nýjasta mynd Davids
Finchers, The Panic Room, sem ís-
lenska mætti sem panikherbergið.
[…]
SUMAR-
HRYLLINGUR
Morgunblaðið/Ómar
„Þetta er nú áreiðanlega sönn saga.“