Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.2002, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JÚLÍ 2002 3
M
ANSTU hvernig syst-
ur Öskubusku
reyndu að troða sér í
gullskóinn og enduðu
með að höggva af sér
tærnar og hælana til
að komast í hann?
Aumingja þær. Hann
passaði ekki. Hvernig ætli göngulagið hafi
orðið? Menn verða að sníða sér stakk eftir
vexti, en ekki öfugt.
Mér varð hugsað til þessa, þegar ég las
viðtalið við Jónu Hansen í Morgunblaðinu
um síðustu helgi. Þessi kona er annálaður
kennari af köllun, af lífi og sál, og hefur var-
ið starfsævi sinni með ungu fólki, komið
fjölmörgum til þroska og verið vakin og sof-
in yfir velferð hvers og eins. Hún ber sér-
staka umhyggju fyrir þeim sem eiga erfitt
með að læra og hefur lagt sig í líma við að
finna leiðir til að styrkja sjálfstraust allra
sinna nemenda. Það er ekki öllum gefið að
læra hratt eða læra af bók, en það eru
margar leiðir til aukins þroska. Það þarf að
taka mið af getu hvers og eins, segir þessi
reyndi kennari, en bendir svo á hve erfitt
kennurum sé gert fyrir með því að ætlast til
að þeir geti sinnt í einu mörgum nemendum
með mjög ólíkar þarfir. Hún segir orðrétt:
Ég (ætla) að vekja athygli þeirra sem
mennta- og fræðslumálum stjórna á að nú-
verandi kerfi, þar sem afburðanemendur og
seinþroska eru látnir fylgjast að, skilar ekki
árangri sem skyldi. Hvers eiga blessuð
börnin að gjalda sem eru svo óheppin að
þroskinn, þessi sérstæði námshæfileiki,
lætur á sér standa? Þau leggja á sig
ómælda vinnu og bera sig saman við hin
sem ekkert þurfa fyrir náminu að hafa.
Samanburðurinn er þeim ákaflega óhag-
stæður og brýtur þau niður og skerðir
sjálfstraust þeirra. En það aftur býður
hættunni heim á því að þau fái sér í pípu eða
glas til að vera menn með mönnum. Stuðn-
ings- og sérkennslan koma að takmörkuðu
gagni eins og skipan mála er í dag. Börnin
eiga að fá leyfi til að læra á þeim hraða sem
þeim er eðlilegur. Á meðan skipt var í þrjá
hópa í Hagaskóla strax og börnin komu í
skólann var auðveldara fyrir krakkana að
ná besta árangri.
Það er athyglisvert að sjá skoðun svo
reynds kennara á þessu máli. Jóna leggur
áherslu á að það brjóti niður sjálfstraust
nemendanna að þurfa sífellt að vera öftust í
hópnum, – alltaf á eftir, af því að krakkar
með miklu meiri námsgetu séu höfð í sama
bekk. Auðvitað finna þau öll fyrir því.
Námsgeta barna er mismunandi, því verður
ekki breytt. Hins vegar þarf ekki að fara til
baka til gamla tímans þar sem bekkir voru
stimplaðir eftir námsgetu nemendanna og
sá lakasti kallaður tossabekkurinn. Það eru
aðrar leiðir færar. Reyndar er nú kannski
hollt að rifja upp söguna af því þegar mað-
urinn minn kenndi forfallakennslu í Rétt-
arholtsskóla og skólastjórinn sagði við
hann: „Þú skalt koma þér vel við strákana í
tossabekknum, hver veit nema þú eigir eftir
að sækja um vinnu hjá þeim seinna.“ Í
tossahópunum hafa þeir oft lent sem ein-
faldlega geta ekki setið kyrrir svo klukku-
stundum skiptir, atorkukrakkar svo fullir af
krafti að þeir verða ekki hamdir yfir
skruddum í skólastofu. Er það ekki nánast
merki um heilbrigði, að geta ekki setið kyrr
tímunum saman? Ég bara spyr. En hvaða
möguleika eiga skólar í dag á að nýta þessa
orku, koma henni í farveg án þess að bæla
úr henni allan kraft? Ekki mikla, því miður.
Lausnin er áreiðanlega ekki sú að reyna að
hemja orkuboltana inni í kennslustofu heilu
og hálfu dagana með börnum sem geta setið
kyrr og gera það með góðum árangri.
Áslandsskóli í Hafnarfirði fer nýjar leiðir
og þar er ætlunin að hvert barn tilheyri svo-
kölluðum heimabekk, þar sem námsgeta er
blönduð og að hluta úr deginum sé varið þar
við verkefni sem henta fyrir blandaða hópa.
Frá hádegi sé skipt í aðrar stofur þar sem
fengist er við ákveðið námsefni og hópunum
skipt eftir getu. Þannig fái menn notið
kosta beggja kerfanna og nemendur geti
farið með mismunandi hraða án þess að
hluti hópsins verði stimplaður tossar.
Það var athyglisverð grein í Observer um
daginn eftir Estelle Morris, ráðherra skóla-
mála í stjórn Tonys Blairs. Ég varð undr-
andi á að lesa þennan boðskap úr þessari
átt, því hér á landi virðast kratar full-
komlega á annarri skoðun. Þeir hefðu
kannski gott af því að kynna sér þessa nýju
línu.
Estelle Morris kallar grein sína: Hvers
vegna breyta verður skyldunámsskólunum.
Hún rekur sögu skyldunáms í Bretlandi og
hvernig því var ætlað að vinna að jöfnuði
með því að tryggja rétt allra til náms. Þótt
það hafi breytt ástandinu til hins betra skil-
ar það samt ekki tilætluðum árangri, segir
Morris, og skólarnir verða að breytast.
Hins vegar megi nánast ekki ræða breyt-
ingar á skólakerfinu, því það jafngildi svik-
um við jafnaðarhugsjónina. Mér varð hugs-
að til kratans sem nú er orðinn bæjarstjóri í
Hafnarfirði, en í kosningabaráttunni lagðist
hann gegn nýjungum í skólakerfinu með
þeim rökum, að þetta hefði ekki verið gert
áður. Estelle Morris er á annarri skoðun.
Hún segir það veikleika kerfisins, að í sókn
sinni eftir jafnræði hafi skólar lagt ofur-
áherslu á að verða allir eins, en jafnræði til
menntunar verði aldrei náð með því að veita
öllum börnum sömu menntun. Því verður
aðeins náð með því að sníða menntunina að
þörfum hvers og eins.
Tilhneigingin til einsleitni sé augljós í af-
stöðunni til þeirra sem skara fram úr í
skóla, segir Morris ennfremur. Mönnum
hætti mjög til að halda, að með því að leggja
rækt við afburðanemendur sé verið að búa
til forréttindastétt, eins og að sigrar þeirra
séu á kostnað hinna. Það viðhorf hefur líka
tröllriðið íslensku skólakerfi undanfarna
áratugi. En hvenær myndum við líta svona
á íþróttamenn? Hvenær hefur vænlegum
spretthlaupara verið sagt að setjast á bekk-
inn og bíða eftir hinum? „Þú ert of góður, ég
get ekki sinnt þér.“ Okkur dettur ekki í hug
að fara svona að í íþróttunum, en það gegnir
öðru máli með skólana.
Hluti af vandanum er sá, að þegar kenn-
ari þarf að sinna heilum bekk af börnum
með mjög mismunandi námsgetu er eðlilegt
að hann einbeiti sér að þeim sem ljósast er
að þurfa hjálp. Þeir duglegu verða að sjá
um sig sjálfir og spóla oft í frígír með alltof
lítið að gera. Ég frétti af hópi læknanema
sem var að rifja upp minningar úr barna-
skóla um daginn og það sem allir mundu
best voru löngu stundirnar sem þau voru
látin hanga á bókasafninu. „Finndu þér eitt-
hvað að gera á bókasafninu,“ sögðu upp-
gefnu kennararnir, þegar duglega barnið
var búið með verkefnin sín langt á undan
hinum. Hvernig á kennari að geta marg-
skipt sér milli svona ólíkra barna? Það er
ekki hægt, enda hefur einn og einn skóli
verið að reyna að brjótast undan þessu fyr-
irkomulagi undanfarið og skipta nemendum
í hópa eftir getu, – eins og Jóna Hansen gat
um. Estelle Morris tekur dýpra í árinni,
hún segir að skólar verði að rækta sérstöðu
sína, styrkja sig í ákveðnum greinum svo
nemendum bjóðist ólíkir valkostir. Menn
verði að komast undan klafa þess hugs-
unarháttar að ein gerð henti öllum. Nem-
endur eru mismunandi og skólarnir verða
að vera það líka og nemendur þurfa að geta
valið milli skóla. Annars fer fyrir þeim eins
og systrum Öskubusku; það þarf að sníða af
þeim hæla og tær til að þvinga þá í skóna.
EIN STÆRÐ
HANDA ÖLLUM
RABB
G U Ð R Ú N P É T U R S D Ó T T I R
g u d r u n p e @ h i . i s
LUIS CERNUDA
ÉG VILDI ÉG VÆRI
EINN Í SUÐRINU
Kannski sjá kyrr augu mín aldrei framar suðrið,
það fíndregna landslag sem sefur í blænum,
með líkama í ætt við blóm í skugga af greinum
eða þeir fljúga á þeysireið á trylltum hestum.
Suðrið er eyðimörk sem grætur á meðan hún syngur,
og röddin þagnar ekki eins og fuglinn sem deyr;
suðrið beinir beiskri þrá sinni í átt að hafi
og vekur dauft bergmál sem ómar með kyrrum hætti.
Mig langar að renna saman við suðrið í órafjarlægð.
Regnið það er einungis hin hálfútsprungna rós;
jafnvel þokan í því hlær, bjartur hlátur í vindi.
Ljós þess og skuggi eiga samleið hvað fegurð varðar.
Luis Cernuda (1902-1963) fæddist í Sevilla í Andalúsiu á Spáni. Hann tilheyrði
kynslóðinni frá 1927 í spænskum skáldskap. Hann flýði fæðingarland sitt þegar
fallangistar komust til valda eftir borgarastyrjöldina 1936-39 og bjó lengst af í
Englandi og Bandaríkjunum og fékkst við háskólakennslu í bókmenntum.
GUÐBERGUR BERGSSON ÞÝDDI
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
2 7 . T Ö L U B L A Ð - 7 7 . Á R G A N G U R
EFNI
Ó borg, mín borg
nefnist grein eftir Ingibjörgu Sigurð-
ardóttur sem fjallar um nokkrar nýlegar
íslenskar skáldsögur sem hafa Reykjavík
sem sögusvið en allar bera þær það með sér
að borgin er misjöfn eftir upplifun og at-
höfnum einstaklinganna sem í henni búa.
„Skáldsögurnar eru því einkaborgir sögu-
persóna sem les umhverfi sitt á mismunandi
hátt, segir í greinni.“
Sumarið 54
nefnist grein eftir Svein Einarsson þar sem
hann rifjar upp merkilegan fornleifafund í
Skálholti sumarið 1954 en þá kom Jökull
Jakobsson niður á steinkistu sem Páll bisk-
up Jónsson var jarðaður í 750 árum fyrr.
Lucian Freud
er vafalítið einn af umdeildustu málurum
samtímans. Bragi Ásgeirsson fjallar um
listamanninn í tilefni af yfirlitssýningu á
verkum hans hjá Tate Britain á Englandi.
Bragi ber Freud meðal annars saman við
Pierre Bonnard og Alberto Giacometti.
Hávaðalistir
eru ekki stundaðar af stórum hópi lista-
manna hérlendis en Kristín Björk Krist-
jánsdóttir leitaði nokkra þeirra uppi og
ræddi við þá um viðfangsefnið. Fæstir gera
kannski greinarmun á hávaða og hávaða-
listum enda getur bilið þarna á milli verið
ósköp lítið en það sem greinir á milli er
kannski fyrst og fremst skipulagning
hávaðans, segir Kristín Björk.
FORSÍÐUMYNDIN
er götumynd frá Reykjavík. Ljósmyndari: Þorkell Þorkelsson.