Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.2002, Qupperneq 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JÚLÍ 2002 13
ARKITEKTINN Daniel Libesk-
ind veitir um næstu helgi við-
töku Hiroshima-verðlaununum í
listum. Í framhaldi af athöfninni
verður opnuð sýning helguð
honum, sú fyrsta í Japan.
Stofnað var til verðlaunanna
árið 1989 af Hiroshimaborg, sem
fyrst borga varð fyrir kjarn-
orkusprengingu. Tilgangurinn
er að vekja athygli heimsins á
„anda Hiroshima“ fyrir atbeina
samtímalista og stuðla að friði
og velmegun meðal manna. Li-
beskind hlýtur verðlaunin fyrir
frumlega sköpun, einkum Gyð-
ingasafnið í Berlín, og djúpan
skilning á friðarmálum.
Ferill Libeskinds er um margt
óvenjulegur. Hann fæddist í
Lodz í Póllandi en flutti ungur
að árum til Bandaríkjanna, þar
sem hann lagði stund á nám í
tónlist. Venti síðan kvæði sínu í
kross og lærði til arkitekts. Li-
beskind er nú ísraelskur rík-
isborgari en býr í Berlín.
Hann vakti fyrst athygli fyrir
teikningu sína, Micromegas, árið
1979 en hún þótti bjóða gildandi
lögmálum í byggingarlist birg-
inn. Allar götur síðan hefur Li-
beskind vakið athygli fyrir frum-
legan stíl sinn og þykir hafa fært
heiminum afar sérstæðar bygg-
ingar, oftar en ekki með sögu-
legu ívafi.
Gott dæmi um það er senni-
lega frægasta verk Libeskinds,
Gyðingasafnið í Berlín, sem opn-
að var síðastliðið haust. Þar þyk-
ir arkitektinum takast að sam-
eina minninguna um hörmuleg
örlög gyðinga í seinni heims-
styrjöld bjartri sýn á framtíðina.
Nýjasta verk Libeskinds,
Stríðsminjasafnið í Manchester á
Englandi, verður vígt síðar í
þessum mánuði.
Í nýlegu viðtali lýsir hann til-
urð þeirrar byggingar á þann
hátt að hann hafi lagt upp með
ákveðna hugmynd, hnött í mol-
um eftir hremmingar styrjaldar.
Hugmyndina útfærði hann síðan
á skrifstofu sinni í Berlín. „Ég
vafði tebolla inn í plastpoka og
henti honum út um gluggann. Ég
veit að heimurinn er brothættur
en mig langaði að sjá hann leys-
ast upp í frumeindir sínar. Rúm-
fræði brotanna var næsta full-
komin og ég sá í hendi mér að ég
gat valið þrjú brot sem myndu
tákna höfuðskepnurnar. Mér var
líka kunnugt um birtuskilyrðin í
Manchester. Hann rignir gjarn-
an þar. Bugðurnar gæða bygg-
inguna lífi.“
Þriðja fullgerða safnið sem Li-
beskind hefur hannað er Felix
Nussbaum Haus í Osnabrück í
Þýskalandi en hann er nú að
hanna Gyðingasafnið í Kaup-
mannahöfn og bætur við Lista-
safn Denver og Konunglega Ont-
ario-safnið í Toronto.
Þess má geta að Libeskind
kom hingað til lands árið 1995
og leiðbeindi á sumarnámskeiði
Íslenska arkitektaskólans,
ÍSARK.
Libeskind
heiðraður
ERLENT
Gyðingasafnið í Berlín.
ÞRÍR af einleikjum Völu Þórsdóttur,
leikkonu og leikskálds, hafa verið
þýddir á tyrknesku og gefnir út hjá
einum stærsta leikbókmenntaútgef-
anda Tyrklands. Um er að ræða verk-
in Háaloft, Eða þannig ... og Kíkir,
súkkulaði, fýlugufa og rusl. Einnig
stendur til að setja Háaloft upp í
Borgarleikhúsi Izmir-borgar í Tyrk-
landi og er Vala á leið utan ásamt fjöl-
skyldu sinni til að vera viðstödd frum-
sýninguna, sem fer fram 6. ágúst.
Saga úgáfunnar hefst í Finnlandi,
þar sem leikhús Völu, The Icelandic
Take Away Theatre, sótti leiklist-
arhátíð. „Við fórum með Háaloft og
Engla alheimsins til Ungverjalands og
svo fór ég til Finnlands með Háaloft.
Þar voru margir hópar frá Evrópu,
meðal annars leikhópur frá Borg-
arleikhúsinu í Izmir. Þau urðu svo
hrifin af verkinu og okkur kom öllum
svo vel saman, að þau spurðu mig
strax hvort þau mættu setja það upp,“
segir Vala í samtali við Morgunblaðið.
„Í kjölfar ferðarinnar vorum við í
sambandi og þá spurðu þau hvort ég
ætti fleiri verk á ensku. Ég átti þrjú
og þannig varð þetta úr.“
Leikhópurinn fór með verkin til
eins stærsta leikbókaútgefanda Tyrk-
lands, sem réðst í útgáfu þeirra. Háa-
loft var þýtt og staðfært af Semih
Celenk, sem þykir einn af virtustu
leikhúsmönnum Izmir og starfar sem
leikskáld, leikstjóri, þýðandi og pró-
fessor við leikritunardeild háskólans
þar. Hann mun jafnframt leikstýra
verkinu þegar það verður sett
upp í Borgarleikhúsinu í Izmir í
ágúst. „Leikkonan sem fer með
hlutverk Karitasar í Háalofti er ein af
stjörnum Borgarleikhússins þarna,“
segir Vala. „Hún hefur leikið mikið af
einleikjum og var meðal annars með
fjóra einleiki eftir Dario Fo á leiklist-
arhátíðinni í Finnlandi. Ég sá hana þar
og hún er mjög flink.“
Leikhópur Borgarleikhússins í Izmir
stundar mikla samfélagsvinnu, að sögn
Völu, og fer meðal annars með leikrit
út í smærri þorp Tyrklands og til tyrk-
neskra samfélaga í Evrópu. „Þeir eru
að reyna að koma á einhvers konar
jafnréttisumræðu í heittrúuðu sam-
félögunum þar og sýna þess vegna
kvennaeinleiki,“ segir Vala. Aðspurð
hvort hún telji að Háaloft muni höfða
til tyrkneskra áhorfenda svarar Vala:
„Háaloft er fyrst og fremst um mann-
eskju sem er með geðhvarfasýki, en er
samt að burðast við að vera sjálfstæð
og er kona. Ég held að umræða sem
tengist geðsjúkdómum sé á flestum
stöðum á frekar lokuðu plani. Þetta
verk ætti því alveg að virka hjá þeim.
Svo er auðvelt að staðfæra verkið í
Tyrklandi, því þar koma jarðskjálftar
nokkuð við sögu, en Tyrkland er mikið
jarðskjálftasvæði. Ef setja ætti verkið
upp í Finnlandi, til dæmis, þyrfti að
búa til annað vandamál, í sambandi við
timburiðnaðinn eða eitthvað í þá átt-
ina.“
Vala heldur utan til Tyrklands til að
vera viðstödd frumsýninguna í Borg-
arleikhúsi Izmir og hitta útgefendur
leikverkanna. „Maðurinn minn og syst-
ir fara með mér og ég verð heið-
ursgestur á frumsýningunni. Ég
hlakka mikið til að sjá hvernig þetta
kemur út,“ sagði Vala að lokum.
Einleikir Völu á tyrknesku
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vala Þórsdóttir í hlutverki Karitasar í Háalofti.
ÍSLAND er fyrirferðarmikið í nýjasta hefti
þýska bókmenntatímaritsins die horen, sem gef-
ið er út í Bremerhaven. Fremst í heftinu er grein
eftir Peter Urban-Halle um Halldór Laxness í
tilefni af aldarafmæli skáldsins undir yfirskrift-
inni Síðasta þjóðskáldið.
Í greininni rekur höfundur ævi Halldórs og
getur um helstu verk. Hann segir meðal annars:
„Hetjurnar í bændaskáldsögum Laxness, sem
eru enn síður tengdar blóði og jörð en til að
mynda „Gróður jarðar“ eftir Hamsun, eiga sér
draum um sjálfstæði og ganga í því efni svo langt
að tortíma sjálfum sér eins og bóndinn Bjartur í
Sjálfstæðu fólki sem raunar varð metsölubók
bæði í Sovétríkjunum og Bandaríkjunum. Sjald-
gæft tilfelli en sýnir þó að viðfangsefni Laxness
hafa almennt gildi: málið
snýst um að brjótast út,
leita að betri, skynsamlegri
heimi.“
Í niðurlagi skrifsins segir
Urban-Halle síðan: „Í
Þýskalandi er þessum föru-
nauti og skoðanda 20. ald-
arinnar sýndur sá sómi sem
honum ber með tólf binda
útgáfu Huberts Seelows á
verkum hans (sem komið
hefur út hjá Steidl-forlaginu
í Göttingen síðan 1988): ef til
vill þeim síðasta af þeirri sjaldgæfu tegund rit-
höfunda sem skópu heimsbókmenntir með því að
semja alþýðuskáldskap.“ Fjöldi mynda prýðir
greinina.
Peter Urban-Halle býr í Berlín og starfar sem
bókmenntarýnir og þýðandi. Hann hefur einnig
samið ýmislegt efni til flutnings í útvarpi.
Íslensk ljóð birt
Í heftinu birtast einnig þýðingar á ljóðum frá
öllum Norðurlöndunum, þar á meðal íslensk ljóð
á 23 blaðsíðum. Skáldin eru Steinunn Sigurð-
ardóttir, Baldur Óskarsson, Þorsteinn Valdi-
marsson, Vilborg Dagbjartsdóttir, Hannes Pét-
ursson, Ágústína Jónsdóttir og Kristín
Ómarsdóttir. die horen kemur út ársfjórðungs-
lega og er hvert hefti ígildi bókar að stærð, nýj-
asta heftið er til að mynda 220 blaðsíður.
Laxness minnst í die horen
Halldór Laxness
MÖGULEIKHÚSIÐ sýnir leikritið Völuspá eft-
ir Þórarin Eldjárn á Íslendingadeginum í Gimli í
Kanada dagana 1. og 2. ágúst.
Völuspá var frumsýnd á Listahátíð í Reykja-
vík 2000 og hefur síðan verið sýnd víða um land
auk þess að hafa farið á leiklistarhátíðir í Rúss-
landi og Svíþjóð.
Sýningar á Völuspá eru nú orðnar 110 talsins
en verkið byggist á hinni fornu Völuspá og veitir
áhorfendum sýn inn í hugmyndaheim heiðinnar
goðafræði.
Leikstjóri sýningarinnar er Daninn Peter
Holst, sem rekur sitt eigið leikhús í Danmörku,
Det lille Turnéteater. Guðni Franzson stýrði tón-
listinni í verkinu og leikmynd og búninga hann-
aði Anette Werenskiold frá Noregi. Á sviðinu eru
Pétur Eggerz sem leikur öll hlutverkin í Völuspá
og Stefán Örn Arnarson sellóleikari.
Völuspá verður leikin á ensku í Gimli, en þýð-
andi ensku útgáfunnar er Sarah E. O’Neill.
Möguleikhúsinu hefur einnig verið boðið að
koma til Finnlands og Færeyja með Völuspá á
vetri komanda, en þess má geta að nú er Völuspá
til á þremur tungumálum, íslensku, ensku og
sænsku. Pétur Eggerz leikur á öllum þremur
tungumálunum.
Völuspá sýnd
í Kanada
Morgunblaðið/Ásdís
Stefán Örn Arnarson og Pétur Eggerz leika Völuspá.