Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.2002, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JÚLÍ 2002
N
ORDISKA Akvarellmu-
seet var opnað sumarið
2000 í nýrri byggingu á
einstaklega fögrum stað
við sjóinn í miðbæ Skär-
havn á eyjunni Tjörn í
skerjagarðinum norðan
við Gautaborg, tengt
með trégöngubrú yfir á klettaeyju með lista-
mannahúsum í góðu skjóli, sem tilheyra stofn-
uninni. Seglbátarnir streyma framhjá milli
eyjanna í góðviðrinu og af kaffisvölunum sést
yfir á baðströndina. Mér leikur samt forvitni á
að vita hvers vegna Bera Nordal kaus að flytja
sig hingað eftir 15 ára farsælt og rómað starf í
söfnum stórbæja. „Af því þetta er svo spenn-
andi og ólíkt þeim störfum sem ég hefi hingað til
gegnt,“ svarar Bera að bragði. „Það felst ekki
bara í því að fá og setja upp hverja sýninguna af
annarri, þótt hér sé líka stöðugt sýningarhald,
heldur er starfið miklu víðtækara og með svo
mikla möguleika á þróun.“
Bera kvaðst hafa verið búin með fimm ára
ráðningartíma sinn í Mamö Konsthall og komið
var að framlengingu. Það hefði þó legið fyrir í
nokkurn tíma að hún myndi hætta þar. Fannst
þetta orðið gott. Enda hefði hún hætt við góðan
orðstír, margar af sýningunum sem hún setti
upp í Malmö fengu mikið lof og safnið vakti
meiri athygli eftir að hún tók við því, að því er
blöð og heimamenn segja einum rómi. Hún
kvaðst hafa fylgst með því þegar þessi nýja
safnhugmynd var í vinnslu og raunar komið á
staðinn. Þegar fyrsti forstjórinn fór til starfa í
Finnlandi og hætti, var hún beðin um að sækja
um og það freistaði hennar af því að þetta starf
er svo sérstakt.
„Eftir að hafa verið í tvo áratugi á stöðum
eins og Listasafni Íslands og Malmö Konsthall
langaði mig til að gera eitthvað sem er allt öðru
vísi. Þetta yfir 100 ára gamla Listasafn í
Reykjavík flutti á mínum tíma í nýtt safnhús og
Konsthallen í Malmö var yfir 25 ára gamalt.
Þetta voru því rótgrónar stofnanir. Hérna er
þetta allt að byrja. Það skemmtilega við þetta
nýja starf er að maður er ekki að gera eitthvað
alþekkt, heldur að byggja upp nýtt. Ég vil
gjarnan miðla til þessa safns af þeirri reynslu
sem ég hefi fengið af safnarekstri og sýninga-
haldi og það víðtæka tengslanet við listafólk
sem ég hefi heyjað mér á eftir að nýtast vel í
þessu uppbyggingarstarfi.“
Þetta er þá greinilega meira en vatnslita-
myndasafn, eins og hrá þýðing á nafninu kynni
að gefa til kynna. Það reynist rétt til getið. Safn-
ið er ekki aðeins sýningarstaður fyrir norræn
vatnslitaverk, heldur er starfsemin miklu
breiðari en það sem Bera hefur hingað til verið
að fást við. Það er líka staður fyrir listræna til-
raunavinnu, rannsóknir og fræðslu og rekur
námskeið og málstofur, bæði í þessari tækni og
almennt tæknilegum vandamálum myndlistar-
innar, einkum innan þessa miðils. Líka um
safnatækni, safnafræðslu og fleira slíkt.
„Þetta er í rauninni miðstöð þeirrar listar
sem byggist að grunni til á vatni, litablæbrigð-
um og birtu. Má kannski kalla það vatnstækni,
ekki bara vatnslitalist. Nær þá t.d. yfir gouache
og fleira slíkt, en ekki þó olíumálverk. Við erum
líka að vinna dálítið frá hugmyndalegu sjónar-
miði, þannig að maður setur vatn, lit og pappír
sem ólíka hluti inn í myndlistina,“ útskýrir
Bera. Myndlistin hefur undanfarin ár í rauninni
verið að taka allt og endurskilgreina.
Sjálfstæð stofnun
Bera segir að sér finnist þrennt í þessu fyrst
og fremst svo spennandi. Þetta er algerlega
sjálfstæð stofnun með sína eigin stjórn, stað-
setningin er mjög sérstök við ystu rönd í skerja-
garðinum og svo er spennandi að vinna í þennan
miðil vegna þess að enginn annar er að gera
það. Það eru þessir þrír þættir sem henni finnst
svo spennandi, sjálfstæðið, þessi miðill og stað-
setningin, sem allt þarf að samþætta.
Safnið er semsagt ekki á vegum Norður-
landaráðs, þótt það hafi fengið styrk úr nor-
ræna menningarsjóðnum og hafi verið að falast
eftir meiri fjárveitingu þaðan til að verða ekki
bara sænskt safn heldur raunverulega norrænt.
Bera segir að sameignin sé norræn og öll inn-
kaup gerð af safninu sjálfu með það að mark-
miði, en kynningarstarfsemin alþjóðleg. Verið
sé að móta starfsemina í þeim anda. Eitt aðal-
viðfangsefnið nú sé að byggja þannig upp lista-
verkasafnið. „Að þetta er sjálfstætt safn, ekki
rekið af sveitarfélaginu eða ríkinu gerir það að
öll uppbyggingin hérna er allt öðru vísi heldur
en þegar maður starfar beint undir stjórnmála-
mönnunum,“ segir hún.
Prófessorsstaða
við Gautaborgarháskóla
Eftir að hafa verið undanfarin ár svo upp-
tekin í sýningum og innkaupum kveðst Bera nú
vera að fara yfir á rannsóknasviðið, sem henni
finnst mjög skemmtilegt. Og að vera með nám-
skeið sem hún hefur ekki fyrr haft tækifæri til.
„Við vinnum með Gautaborgarháskóla, sér-
staklega listaháskólanum sem heyrir undir há-
skólann, segir hún. Við erum þar með hálfa pró-
fessorsstöðu sem við sjáum um og berum
ábyrgð á.“ Í þeirri stöðu er íslenskur listamaður
núna, Finnbogi Pétursson. Hann var með sýn-
ingu í Listasafninu í Gautaborg í vetur og sýndi
á Feneyjabiennalnum. Hann er í allt öðrum
miðli, hljóðskúlptúr, og Bera segir einmitt
skipta miklu máli hvernig hægt sé að finna flöt á
því að opna tengsli til samtímalistarinnar.
Auk þess að efla það segir Bera að hugmynd-
in sé að byggja kringum sýningahaldið mjög
öfluga safnfræðslu, sem nái yfir öll Norðurlönd.
Gerir sér vonir um að þar geti stofnunin orðið
leiðandi á vissum sviðum. Grunnhugsunin sé að
fá fólk til að sjá myndlist. Hún bendir á að engin
kennsla sé í skólunum eða fræðsla um hvernig
maður skoði myndlist. Maður lærir tungumál,
tónlist og bókmenntir. Lærir að kryfja bók-
menntir frá ýmsum tímabilum til mergjar, en
maður lærir aldrei að skoða myndlist. Myndlist
sé flókið fyrirbrigði, ekki bara yfirborðið. Hún
segir að stofnunin reyni að ná til allra skóla-
stiga. Hafi verið að byrja í forskólanum og fara í
grunnskólann allan, auk þess sem þau eru með
fræðslu fyrir fullorðna.
Í safnhúsinu, sem teiknað var af dönsku arki-
tektunum Henrik Corfitsen og Niels Bruun,
sem var raunar þarna staddur, eru á tveimur
hæðum sýningarsalir, salir til ýmissa nota, veit-
ingastofa, sölubúð, skrifstofur o.fl. og mögu-
leikar á sveigjanlegum notum á þessu 2.600
ferm. rými. Sýningarrýmið sjálft er á 500 ferm.
Gert er ráð fyrir að byggja við húsið og stækka
það. Það var vígt í júní árið 2000 og Norræna
akvarelmueet var tilnefnt til verðlauna Evrópu-
sambandsins fyrir nútímaarkitektúr, Mies van
de Rohe-verðlaunanna.
Út um gluggana blasa við handan sjávar-
sunds fimm vinnustofur á klettaeyju. Húsin eru
hluti af safninu og göngubrú þangað. Vinnustof-
unar eru ætlaðar listafólki almennt, ýmist til
dvallar í 1–3 mánuði eða fyrir eigið listafólk
safnsins, sem er að setja þar upp sýningar,
koma þangað til starfa eða er tengt námskeið-
unum. Húsin eru fyrir myndlistarfólk, sem ekki
þarf endilega að vera að vinna með sérmiðla
safnsins, enda er þar líka verið að fjalla um
myndlist almennt. Sjálf býr Bera í einu húsinu í
sumar, þangað til hún er búin að koma sér fyrir
til frambúðar. Dóttir hennar var í heimsókn hjá
henni. Hún er mjög ánægð þarna. „Maður verð-
ur að hafa hafið. Ég saknaði þess, það er ekkert
haf í Malmö. Ég er svo vön að sjá sjóinn og var
búin að gleyma því hve mikilvægt það er. Nú er
hann alls staðar nálægur og allt um kring.“
Þegar við röltum göngubrúna yfir á eyjuna
má sjá fólk vera að ganga upp á hæðina og
dreift í klettunum er fólk að teikna myndir. Það
er sýnilega á einhvers konar námskeiði, því áð-
ur en við förum þaðan situr það í hring við húsin
undir leiðsögn og ræðir afraksturinn.
Ég spyr Beru hvort hún sé þá sest að í Sví-
þjóð. „Ég er ekkert að koma heim strax, svarar
hún. En ég ætla auðvitað að koma heim. Íslend-
ingar verða að koma heim.“ Nú er hún komin í
þetta óskaplega spennandi verkefni og bundin
næstu fjögur árin. Hún kveðst ekki ætla að taka
sér neitt í frí í sumar, vill sjá hvernig sumarið er
þarna og fá tilfinningu fyrir staðnum. Sýning-
arnar sem nú eru þarna og verða fram að ára-
mótum eru undirbúnar af fyrirrennara hennar,
en um áramótin verður hún tekin við með sínar
sýningar á næsta ári og er að undirbúa fram-
haldið. Fram til 1. september eru í sölunum á
fyrstu hæðinni sýning norska listamannsins
Olavs Chrisofers Jensens og í hinum salnum
norrænar nútíma vatnslitamyndir úr eign safni
stofnunarinnar.
„Nú er bara að skipuleggja framhaldið sem
mér þykir óskaplega gaman að gera. Byggja
upp, hitta og tala við fólk, fá hugmyndir og leita
uppi hugmyndasmiði,“ segir Bera. „Málið er
hvernig maður skipuleggur sýningarstarfsem-
ina. Hér er svo fallegt á sumrin að fólk streymir
að af sjálfdáðum, en á öðrum árstímum, einkum
á vorin og haustin, þarf að hafa sterkari sýn-
ingar sem draga að.“ Því er hún nú að átta sig á
og skipuleggja, segir að alltaf þurfi að horfa tvö
ár fram í tímann og hafa svo langan tíma í
vinnslu í einu.
NÝTT OG SPENN-
ANDI VERKEFNI
Bera Nordal, sem í 10 ár veitti Listasafni Íslands for-
stöðu og síðustu 5 árin listasafninu Malmö Konsthall við
frábæran orðstír, hefur nú tekið að sér nýtt og mjög
spennandi verkefni í Svíþjóð, að stýra og þróa nýstár-
legt norrænt myndlistarsafn, sem nefnist Nordiska
Akvarellmuseet á eyjunni Tjörn norðan við Gautaborg.
ELÍN PÁLMADÓTTIR sótti hana heim og fékk að heyra
um þetta frábrugðna viðfangsefni hennar.
Ljósmynd/Christer Hallgren.
Listasafnið er í miðbæ Skärhamn, sem er einstaklega fallegur bær vetur sem sumar.
Morgunblaðið/Elín Pálmadóttir
Bera Nordal við safnið sem hún veitir nú forstöðu, Nordiska Akvarellmuseet.
Nordiska Akvarellsafnið á Tjörn norðan við Gautaborg í Svíþjóð stendur við sjóinn. Sjá má fimm vinnustofur safnsins fyrir listafólk á klettaeynni og er göngubrú á milli.