Lesbók Morgunblaðsins - 26.10.2002, Blaðsíða 8

8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 26. OKTÓBER 2002
E
F EINHVER einn maður hefur
öðrum fremur mótað heila kyn-
slóð íslenskra myndlistarmanna
í samtímanum, þá er það líkast
til Magnús Pálsson. Hann kom
á fót nýlistadeild Myndlista- og
handíðaskóla Íslands, þegar
skólinn var undir stjórn Hildar
Hákonardóttur, og kynnti stóran hóp þeirra
myndlistarmanna sem nú setja svip sinn á
myndlistarumhverfið fyrir nýjum straumum
og hugmyndum um hlutverk og möguleika
myndlistar. Eins og Ólafur Gíslason segir í
grein sem rituð var í tilefni sýningar í Lista-
safni Íslands árið 2000, vann Magnús í starfi
sínu sem kennari á 8. og 9. áratug síðustu
aldar, „markvisst að því að gera samspil nem-
enda og kennara við umhverfið að sjálfstæðu
„listformi“, sem sá dagsins ljós á sýningunni
„Kennsla, geggjaðasta listgreinin“ í Ný-
listasafninu 1984. Þar verður sú viðleitni
áleitin að hafna ekki bara smekknum, heldur
líka allri þrepaskiptingu og staðlaðri stig-
veldishugsun í myndlistinni“, – en það viðhorf
má telja leiðarljós Magnúsar á hans langa
ferli.
Nú stendur yfir samsýning Magnúsar, Erics
Andersens og Wolfgangs Muellers í Nýlista-
safninu undir heitinu Flökt-Ambulatory-
Wandelgang, og strax í upphafi samtalsins
kemur í ljós að Magnús stendur enn dyggan
vörð um þá hugmynd að samstarf og sam-
skipti sé grundvallaatriðið í listsköpun og ekki
sé hægt að skipta listsköpun upp í fyrirfram-
gefna bása.
Kennsla er í
raun gjörningur
„Ég hef verið að vinna að því að koma hing-
að erlendum listamönnum í samvinnu við
Listaháskólann og Listasafn Reykjavíkur,“
segir Magnús og það er greinilegt að honum
er enn umhugað um kennslu þó hann sé sjálf-
ur hættur að kenna. „Um er að ræða þrjá
listamenn sem koma hingað eftir áramótin og
vinna hver með sínum hópi nemenda. Í lok
þess starfs verður síðan mikil gjörningahátíð í
Listasafninu. Listamennirnir eru þeir Brian
Catling sem er prófessor í Oxford og vinnur
m.a. á sviði kvikmynda, Julian Maynard Smith
sem er framarlega í breskri gjörningalist og
vinnur með nokkuð frægt fyrirbrigði er hann
kallar Station House Opera, og síðast en ekki
síst Willem der Ridder, gamall „flúxari“ sem
segir endalausar sögur. Ég álít heimsóknir af
þessu tagi ákaflega mikilvægar, því með þeim
opnast listheiminum hér sýn inn í það sem er
að gerast annarsstaðar. Þessir menn eru t.d.
ekki endilega að vinna við það sem tilheyrir
meginstraumnum núna, þeir eru fremur að-
eins til hliðar við það. En ég þekki þá alla og
treysti þeim afar vel til að vinna með nem-
endum þannig að það skili sér á skapandi
máta. Helst vildi ég að hægt væri að nota
svona samvinnu til að brjóta úr veggjum á
milli listgreina og láta nemendur ólíkra sviða
Listaháskólans vinna saman, en það á auðvit-
að eftir að taka sinn tíma.“
Magnús viðurkennir að átakið í kringum ný-
listadeildina í Myndlista- og handíðaskólanum
á sínum tíma hafi verið fólgið í því að búa til
deild er gekk þvert á öll mæri. Hann segist
jafnframt vera þeirrar skoðunar að það starf
sem þar var unnið hafi skilað sér inn í list-
heiminn á Íslandi.
„Mér hefur alltaf fundist að í listinni felist
lykilsamskipti fólks, þó kannski sé minna gert
með það heldur en ætti að vera. Bestu lista-
mennirnir eru ekki þeir sem mest er flaggað,
en þrátt fyrir það hafa þeir unnið með listina
sem samskipti og gert þann þátt mikilvægan í
sinni list. Þeir reyna að ná saman hóp af fólki
til að vinna saman að list, á saman hátt og
fólki er smalað saman í kennslu – en hana tel
ég einnig vera list,“ segir Magnús. Til útskýr-
ingar segir hann mikið sköpunarferli felast í
samstarfinu á milli nemenda og kennara,
„kennslan er í raun gjörningur“, segir hann.
„Annars var það Robert Filliou, sem ég vann
stundum með í gamla daga, sem skrifaði um
þetta mikilvæga bók; „Teaching and Learning
as Performance Art“, og kom þessu þannig á
framfæri. Bara það að hann setti þessa hug-
mynd í orð var afskaplega gott mál.“
Listin hefst á vináttu-
og samstarfsnótum
Áttu þá við að umskipti hafi orðið með þess-
um áherslubreytingum, t.d. hvað varðar hlut-
verk áhorfandans, sem er auðvitað virkari en
hann var?
„Já, ég á bæði við það, en einnig samskiptin
og þá hugmynd að listin hefjist á vináttu- og
samstarfsnótum. Það er nokkuð sem margir
gera sér ekki grein fyrir og gera þar af leið-
andi heldur ekkert í. Fyrir mörgum er mik-
ilvægasti þáttur listsköpunarinnar bara að
sýna verkin sín og fá viðurkenningu fyrir það,
sem er auðvitað sjálfsagt og gott mál. En svo
er þessi hinn þáttur þar sem samskiptin verða
meginþátturinn í starfi á milli listamanna og
listamannahópa, auk þeirra sem vilja taka þátt
í því starfi með öðrum hætti og njóta þess.“
Þegar hann er spurður um samruna ólíkra
listgreina í listsköpun hans, brosir Magnús.
„Ég vann svo mörg ár í leikhúsi og hugsaði
það mikið um leikhús að það situr alltaf í mér.
Þó ég reyni að losa mig frá því þá eru um-
merkin um það enn til staðar í vinnunni. En í
gegnum tíðina hef ég mikið unnið verk sem
miðast við að afmá mörk og brjóta niður veggi
ólíkra tjáningarmáta, bæði meðvitað og ómeð-
vitað. Verkin mín eru oft á mörkum leikhúss
og gjörnings. En mér finnst eiginlega hálf-
vandræðalegt að þurfa að tala um þetta sem
tvennt, því þarna er auðvitað verið að vinna
með sama efnivið; mannslíkamann og hreyf-
ingu. Þetta ætti alls ekki að vera svona að-
skilið og eftir fjörutíu ár finnst manni skrýtið
að þetta skuli ekki hafa runnið saman ennþá.
Mann er farið að klæja eftir því að láta sam-
runann verða að veruleika“.
Magnús hlær og bætir við að gjörninga-
listamenn myndu nú aldeilis þiggja það að
hafa svona fín svið eins og tíðkast í leikhúsi og
allar þær græjur sem þeim fylgja. „Í mynd-
listinni fá menn oft ekki nema einn eða tvo
lampa, síðan ekki neitt til neins! En þetta með
aðgreininguna finnst mér bara hreint og beint
vandræðalegt. Það er eitthvað að og í raun
eru miklir veggir á milli listgreina“.
Á mörgum öðrum sviðum þjóðlífsins hafa
veggirnir verið brotnir niður og sérfræði-
menntað fólk vinnur í ólíklegustu greinum þar
sem þekking af ýmsu tagi skarast. Telur þú að
þessir veggir í listalífinu hafi orðið til fyrir til-
stilli menningarinnar sjálfrar, eða eru listir
svona íhaldsamar í eðli sínu?
Magnús segist ekki geta sagt til um orsakir,
„en það er eins og veggirnir séu allstaðar að
hrynja nema bara þarna. Mér finnst eins og
hann sé alltaf að verða þykkari og þykkari
þessi múr. Það er hreinlega eins og verið sé
að hlaða í hann. Ég veit ekki hverjar orsak-
irnar eru, en finnst þetta undarlegt.“
Maður finnur fyrir afturhvarfi
Nú urðu þessi straumhvörf í kringum þig,
Súmmara og menn á borð við Dieter Roth fyr-
ir öllum þessum árum, hvernig finnst þér and-
rúmsloftið vera núna?
„Það er miklu auðveldara fyrir fólk að
starfa núna heldur en þá. Okkur var ekki gert
auðvelt fyrir. En það gerði vinnuna kannski
líka meira spennandi. Maður hefur kannski
verið að bíða eftir einhverjum byltingum, smá-
byltingum sem hafa stundum átt sér stað.
Núna er töluvert horft til baka, listin er svip-
Morgunblaðið/Þorkell
Brot úr verki Magnúsar af sýningunni Flökt-Ambulatory-Wandelgang sem nú stendur yfir í Nýlistasafninu.
ANDSTAÐ
OKKUR INN
Myndlistarmaðurinn Magnú
baki í listum og er frumkvöð
legu hugsunar sem nú á sv
öllum sviðum þjóðlífsins. H
listinni í ákveðinn bás og
högg við bæði listhefð o
INGVARSDÓTTIR náði tali
hélt af landi brott eftir op
Ambulatory-Wandelg