Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.2002, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 2002 13
HANN kom, fékk tebolla og var
svo sendur heim með brot af
grískum skúlptúr frá 5. öld f.Kr.
Skúlptúrinn hafði hins vegar
enginn tengsl við Elgin-
stytturnar svo nefndu, er Elgin
lávarður keypti við óljósar að-
stæður úr Parþenonhofinu 1801
og þjóðirnar hafa deilt um sl.
áratugi. Það var Evangelos Ve-
nizelos, menningarmálaráð-
herra Grikkja, sem fór þessa
síðustu bónarferð til Bretlands,
en vonir Grikkja um breytta af-
stöðu Breta höfðu vaknað eftir
að Neil MacGregor, for-
stöðumaður British Museum
samþykkti að ræða við ráð-
herrann. MacGregor er fyrsti
forstöðumaður safnsins sem hef-
ur orðið við slíkri bón.
MacGregor kæfði hins vegar
allar slíkar væntingar í fæðingu
og sagði munina meðal „útval-
inna lykilmuna er væru ómiss-
andi fyrir safnið í þeirri sögu
siðmenntaðra þjóða sem þar er
rakin og því sé ekki hægt að
lána höggmyndirnar nokkru
safni, hvorki í Grikklandi né
annars staðar. “
Venizelos hefur lagt mikla
áherslu á að Elgin-stytturnar
verði í Aþenu er Ólympíu-
leikarnir fara þar fram 2004. Og
var ráðherrann tilbúinn að
milda kröfur Grikkja verulega
til að svo mætti verða. Sagði
hann eignarhald á Elgin-
styttunum m.a. ekki lengur vera
höfuðmálið, heldur væru Grikk-
ir sáttir við að fá þær lánaðar
svo Parþenonhofið í heild sinni
mætti vera til sýnis í nýju safni
sem nú rís við rætur Akrópólis
og var Bretum m.a. boðin eign-
arhluti í safninu. Skýr neitun
MacGregors þykir hins vegar
útiloka allt slíkt og eru grískir
fjölmiðlar Bretum reiðir vegna
þessa. Venizelos neitar hins veg-
ar að gefast upp. „Við erum
búnir að beita þrýstingi. Nýleg
skoðanakönnun hefur sýnt að
mikill meirihluti Breta er því
hlynntur að stytturnar verði
sýndar í Aþenu og viðræður eru
hafnar milli British Musuem og
Nýja Akrópólis-safnsins.“
Mynt til heiðurs
Lindgren
SÆNSKI seðlabankinn gaf á
fimmtudag út nýjan 50 kr. pen-
ing í tilefni þess að barnabóka-
höfundurinn Astrid Lindgren
hefði orðið 95 ára þann dag. Um
er að ræða sérstaka hátíð-
armynt sem aðeins er gefin út í
100.000 eintökum. Á annarri
hliðinni er mynd af Lindgren
sjálfri en á hinni má finna
þekktustu persónu hennar, Línu
langsokk.
Sænska ríkisstjórnin hefur þá
komið á fót sérstökum barna-
bókaverðlaunum í minningu
þessa vinsæla rithöfundar, sem
lést í janúar á þessu ári, og
nema verðlaunin um 50 millj-
ónum íslenskra króna.
Enn deilt um
Elgin-stytturnar
ERLENT
M
OZART að mestu, er yfir-
skrift tónleika Tríós
Reykjavíkur í Hafnar-
borg, annaðkvöld kl.
20.00.
Eins og gefur að skilja
verða flest verkin á efnis-
skránni eftir Wolfgang
Amadeus Mozart, en einnig verða leikin tvö verk
eftir Ludwig Van Beethoven, annað þeirra byggt
á stefi eftir Mozart.
Tríóið er skipað þeim Pétri Máté píanóleikara,
Guðnýju Guðmundsdóttur fiðluleikara og Gunnari
Kvaran sellóleikara. Elstu verkin eftir Mozart eru
tvær sónötur fyrir píanó og fiðlu. „Önnur þeirra er
samin 1768, þegar Mozart var tólf ára gamall,“
segir Gunnar, „og við vorum að uppgötva það um
daginn, að henni fylgir fylgirödd sem sellóið getur
spilað, þannig að Guðný og Pétur leyfðu mér náð-
arsamlegast að vera með. Á þessum tíma var Moz-
art með pabba sínum í Vínarborg, þar sem verið
var að undirbúa sýningu á gamanóperu eftir hann,
La finta semplice. Það var eitthvert baktjalda-
makk í gangi varðandi frumsýninguna og hún féll
niður, en verkið var svo frumsýnt í Salzburg ári
síðar. En hugsaðu þér það að drengurinn var bú-
inn að semja óperu tólf ára gamall. Það er ótrúlegt
að það skuli hafa verið til svona maður. En són-
atan er auðvitað samin undir áhrifum frá Haydn
og það eru barrokkáhrif í henni. Þetta er mjög
sjarmerandi verk. Seinni sónatan er með númerið
K404 og er í Es-dúr.“
Þriðja verkið á efnisskránni eru sjö tilbrigði
sem Beethoven samdi um stef úr Töfraflautunni
eftir Mozart, það er dúettinn Bei männern welche
Liebe fühlen, úr fyrsta þætti óperunnar. „Beetho-
ven samdi þetta 1801 og það er gaman að bera það
saman við einþáttung hans sem við spilum eftir
hlé, en hann samdi Beethoven þegar hann var
fjórtán ára, árið 1784, og það er eiginlega fyrsta
verkið sem ég veit til að hann hafi samið. Það er
mikill munur á tilbrigðunum og þessum einþátt-
ungi, Beethoven var orðinn fullþroskaður lista-
maður þegar hann samdi tilbrigðin. Beethoven
var ótrúlegur meistari í gerð tilbrigða og mér
finnst Töfraflaututilbrigðin næstum eins og heil
ópera, því þar bregður hann sér í allra kvikinda
líki.“ Eftir hlé leikur Pétur Máté eitt þekktasta pí-
anóverk Mozarts, Fantasíu í d-moll og þá kemur
Allegró einþáttungur Beethovens sem Gunnar
nefndi. „Maður undrast hvað mikið hefur verið
farið að bærast í Beethoven svona ungum, þótt
hann væri ekki undrabarn á við Mozart.“ Síðasta
verkið á tónleikunum er Tríó eftir Mozart frá
1788, það síðasta af sjö píanótríóum sem hann
samdi. „Ég er nú þannig gerður, að þótt ég undrist
hvað Mozart gat gert á barnsaldri er ég alltaf
hrifnastur af síðari verkum hans. Þótt hann hafi
sýnt undraverð tilþrif og þroska á unga aldri, þá
finn ég samt ótrúlega þróun í verkum hans. Þetta
tríó samdi hann þrjátíu og fjögurra ára gamall.
Þetta er ákaflega fallegt tríó og einfalt; óskaplega
fallegt og þroskað verk. Það er létt yfir því og eng-
in dramatísk átök; þetta yndislega verk virðist
hafa runnið ljúflega frá Mozart.“
Gunnar segir að tónleikarnir muni hafa yfir sér
létt og notalegt yfirbragð með kertaljósum og af-
slappaðri stemningu, það sé tilvalið á þessum árs-
tíma þegar aðventan nálgast.
„Ótrúlegt að það skuli hafa
verið til svona maður“
Morgunblaðið/Ásdís
Tríó Reykjavíkur: Pétur Máté, Guðný Guðmundsdóttir og Gunnar Kvaran.
Form myndarinnar er óhlutbundið- engar
manneskjur eru sýndar í myndinni.Í henni eru
sterkir litir og mikið ljósflæði sem vísar til birtu
Krists og ríkis hans.
„Viðfangsefni altarismynda fyrri alda voru
ætíð hlutbundin. Á seinni tímum hafa hinsvegar
ný viðhorf undir merkjum framsækinnar nútíma
myndlistar sett mark sitt í auknum mæli á mynd-
gerð fyrir kirkjur vítt og breitt um lönd og álfur.
Þessi hvítasunnumynd mín ásamt altarismynd
kirkjunnar eru til marks um þessi viðhorf. Í þeim
er að finna vissa nýsköpun trúarlegs myndmáls,
trúarlega tignog fagurfræðilega reisn.“
Benedikt segist hafa óskað eftir því að á sunnu-
daginn þegar myndin verður afhent verði til hlið-
ar við hana sýnt líkan af kórnum með innfelldri
myndtillögu en líkanið gerði Benedikt í tilefni af
samkeppninni á sínum tíma.
„Þá skilst betur hvernig formgerð myndarinn-
ar var hugsuð en myndin í líkaninu sýnir þrívíð
áhrif hennar og litræn tengsl við kirkjugólf, altari
og altarisbúnað. Einnig sýnir líkanið stöðu altaris
í heildarmynd kirkjuskips og kórboga. Margir
leiða ekki hugann að því að grunnur kirkjunnar
er krosslaga og upp af þessu helga tákni rís kirkj-
an.“
Altarið og verkið sjálft
þarf að mynda eina heild
„Til gamans má geta þess þegar dómnefnd-
armenn skoðuðu allar innsendar tillögur meðan á
samkeppninni stóð þá vörpuðu þeir litskyggnu-
myndum inn í kórbogann. Þá virtist þeim þegar
þeir skoðuðu þessa mynd eins og það væri kvikn-
að í kirkjunni og töldu tillöguna ekki við hæfi, hún
væri of sterk og ofsafengin. Ég var þó nokkuð
ánægður með tillöguna vegna þess að hún hefði
orðið ákveðin nýjung í íslenskri kirkjulist. En hún
hefði jafnframt orðið mjög dýr í framkvæmd.“
Benedikt segir reyna á marga þætti í hæfni
myndlistarmannsins við gerð altrismyndar.
„Það er erfitt að fella eigin hugmynd að verki
annars manns, í þessu tilfelli arkitektsins, án þess
að slaka á kröfum til eigin túlkunar og vinna sem
eina heild altarið og verkið sjálft. En altarið, borð
Drottins er æðsti bænastaður krikjunnar. Þar er
Kristur sjálfur nálægur.
Þegar ég vinn altarismyndir þá hugsa ég
gjarnan um lífið og sköpunina og stöðu mannsins
í heiminum. Síðan koma allir þessi verkfræðilegu
þættir sem þarf að hugsa um þegar hugmynd á að
færast yfir í sérstakt efni hvort sem það er gler-
,mósaiksteinar eða önnur efni. Þá reynir á að
bræða saman hugmyndafræði, skapandi hæfni og
ný viðhorf í túlkun, - þetta er glíman sem ég stóð
frammi fyrir. Stundum gleymdi ég við þessa
vinnu stað og stund og áður en varði var komin
nótt og nýr dagur.“
Ljósið og hinn skapandi kraftur
Í tilefni af 50 ára afmæli
Háteigssafnaðar ætlar
Benedikt Gunnarsson list-
málari að færa söfnuðin-
um málverk að gjöf.
Morgunblaðið/Golli
Verkið Hvítasunna, kraftbirting heilags anda.
Fyrir framan myndina standa, talið frá vinstri,
Tómas Sveinsson, sóknarprestur Háteigskirkju,
Anna Eyjólfsdóttir, formaður sóknarnefndar, og
gefendurnir, Ásdís Óskarsdóttir og Benedikt
Gunnarsson, listmálari.
H
áteigssöfnuður er 50 ára um
þessar mundir og verður
haldið upp á þann viðburð um
helgina með ýmsum hætti. Í
tilefni af afmælinu mun bisk-
up Íslands, herra Karl Sigur-
björnsson messa í Háteigs-
kirkju, klukkan 14.00 á
morgun, sunnudag.
Á eftir verður samsæti. Þar mun Benedikt
Gunnarsson listmálari afhenda söfnuðinum mál-
verk til eigu. Verkið sem hann nefnir Hvítasunna-
kraftbirting heilags anda er ein af tillögum hans
sem lögð var fram í samkeppni um kórmynd fyrri
hluta árs 1986. Þá varð önnur tillaga Benedikts að
gerð kórmyndar fyrir valinu sem ber heitið
Krossinn og ljós heilagrar þrenningar. Sú mynd
var unnin í mósaík og er gjöf Kvenfélags Háteigs-
sóknar til kirkjunnar og var afhent við hátíðar-
messu í Háteigskirkju 18. desember 1988.
Kveikjuna að finna í postulasögunni
Benedikt segir kveikjuna að myndinni texta í
postulasögunni: „Þá er upp var runninn hvíta-
sunnudagur, voru þeir allir saman komnir. Varð
þá skyndilega gnýr af himni eins og að dynj-
andasterkviðris og fyllti allt húsið, þar sem þeir
voru. Þeim birtust tungur, eins og af eldi væru, er
kvísluðust og settust á hvern og einn þeirra. Þeir
fylltust allir heilögum anda og tóku að tala öðrum
tungum, eins og andinn gaf þeim að mæla.“
Benedikt segir myndina fyrst og fremst fjalla
um ljósið og þann skapandi kraft sem felst í hugs-
un um heilagan anda og þennan stofndag Kristins
safnaðar, hvítasunnudag.