Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.2002, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 2002
Í
TRETYAKOV-LISTASAFNINU í
Moskvu, sem er ríkislistasafn Rúss-
lands, opnaði í síðastliðnum mánuði
sýning á verkum í eigu Listasafns Ís-
lands. Á sýningunni, sem nefnist „And-
spænis náttúrunni – Íslensk myndlist á
20. öld“, eru 65 verk eftir 21 myndlist-
armann. Margir þeirra teljast til frum-
kvöðlanna en aðrir eru starfandi í dag.
Sýningin er sett upp í tveimur sölum og er
þannig skipt í tvö tímabil. Þá eru í hliðarsölum
sérsýningar og ítarefni; sýning um Halldór
Laxness og verk hans, ljósmyndir eftir Mats
Wibe Lund og myndband um íslenska náttúru.
Á meðan á sýningunni stendur eru ennfremur
sýndar nokkrar íslenskar kvikmyndir í fyrir-
lestrasal safnsins.
Abstraktlist var bönnuð
„Þegar það kom til tals að fá þessa sýningu
þá voru viðbrögð starfsmanna hér blendin, því
menn vissu lítið um íslenska list,“ sagir dr.
Galina B. Andreeva, forstöðumaður rannsókna
og verkefna hjá Tretyakov-safninu. „Fyrir
okkur var þetta dularfullt land með stórbrotna
náttúru. Fólk var því forvitið. Þegar við kynnt-
um sýninguna síðan fyrir fjölmiðlum, og eins á
opnuninni, þá fengum við ákaflega jákvæð við-
brögð því fólki kom á óvart krafturinn og
ferskleiki verkanna.“
Galina talar um að elstu verkin einkennist af
hugsjónablöndnu raunsæi. „Kjarval er svolítið
þekktur hér og nokkur góð listasöfn, eins og
Púshkin-safnið, eiga verk eftir hann. Aðrir
listamenn eru ekki þekktir en raunsæislist á
mjög djúpar rætur í rússneskri menningu
þannig að eldri hlutinn er mjög spennandi fyr-
ir eldri kynslóðir gesta. Árið 1958 var sýning
hér á íslenskri list og gamalt starfsfólk man
eftir henni. Sú sýning var frekar erfið fyrir
áhorfendur, þetta var mest abstrakt og Rússar
á þeim tíma þekktu lítið til slíks; abstrakt og
framúrstefnulist voru lítið til sýnis á þeim ár-
um. Hún var í raun bönnuð opinberlega en þar
sem þetta var erlend boðssýning var hún sett
upp en viðbrögðin voru mjög mótsagnakennd.
Þessi sýning er mun aðgengilegri fyrir fólk, en
unga fólkið nú er líka mun móttækilegra fyrir
abstrakti, hugmyndalist og póst-módernisma.“
Björk og Laxness
Áherslan í sýningunni er á íslenskt landslag
og náttúru. „Fyrir Rússum er Ísland undar-
legt land með mikilfenglegt landslag og fólk
sem kemur býst við að sjá eitthvað sem tengist
landslagi, náttúru og útsýni. Okkur finnst líka
áhugavert að geta boðið upp á það.
Til að fylla enn betur út í myndina hjá sýn-
ingargestum ákváðum við að bæta við ljós-
myndum með landslagi og myndbandi sem
sýnir náttúruna. Við hugsuðum líka um að
setja tónlist í bakgrunn sýningarinnar og
horfðum þá til yngri listamanna. Sonur minn,
sem er í háskóla, sagði að það yrði að vera
Björk. Allt unga fólkið þekkir hana. Við vorum
ekki viss og ég held að Ólafi Kvaran, forstöðu-
manni Listasafns Íslands, hafi ekki litist á
hugmyndina í byrjun, en svo heyrðum við
þessa mjúku tóna og áttuðum okkur á því að
þetta færi vel saman. Tónlistin sprettur úr
þessu landi; Björk er yndisleg söng- og leik-
kona.“
Galina segir marga gesti hafa þakkað sér-
staklega fyrir sýninguna um Halldór Laxness,
hún sé mikilvæg viðbót við myndlistina. „Með-
al Rússa sem komust á legg á sjötta og sjöunda
áratugnum er Laxness mjög frægur. Aðstoð-
arforstöðumaðurinn hér sagði Laxness hafa
verið hetjuna sína í hópi rithöfunda!
Ísland er draumurinn
Við höfum reynt að vanda til verka og það er
áhugavert að blaða í þessari bók hér,“ segir
Galina og bendir á gestabók þar sem fólk hefur
ritar athugasemdir og hugleiðingar um það
sem ber fyrir augun. Hún flettir í bókinni og
les nokkur dæmi: „Það var með mikilli ánægju
sem ég uppgötvaði íslensku listamennina. Lit-
irnir eru stórkostlegir og mjög upplífgandi.
Kjarval er bara ótrúlegur. Mig langar að vita
meira um Ísland … Takk fyrir frábæra sýn-
ingu, það var fyrir tilviljun að ég datt hér inn
og er mjög þakklátur því hér kynntist ég list
yndislegs lands. Ég horfði á kvikmyndina um
Ísland og las alla textana um sýninguna og
Laxness … Kærar þakkir, þetta er heillandi
sýning … Ég hafði bara eina klukkustund fyr-
ir sjálfa mig í Moskvu, ákvað að heimsækja
uppáhalds safnið mitt og fyrir tilviljun sá ég
þessa sýningu frá Íslandi. Ísland hefur verið
draumur minn, allt mitt líf. Kærar þakkir fyrir
myndlistina og einnig fyrir sýninguna um hinn
fræga rithöfund Laxness. Ég hef lesið sög-
urnar hans. Þetta er hátíðisdagur. Ég þakka
aftur og Kjarval er alveg undursamlegur.“
Það fer ekki á milli mála að þeir sem skrifa í
bókina hrífast af Kjarval en skyldi Galina eiga
sér eftirlætislistamenn á sýningunni?
„Mér finnst eins og ég eigi eitthvað í þeim
öllum,“ segir hún og brosir. „Þeir klassísku
eru mjög áhrifamiklir, eins og Ásgrímur Jóns-
son og Kjarval. Þeir byrjuðu með þjóðlega
hefð og það ber að virða þá en um leið voru
þeir mikil uppgötvun fyrir mig. Í upphafi ótt-
uðumst við svolítið að íslensk list á 20. öld gæti
verið á jaðri evrópskrar listar þannig að við
vorum varkár, vildum vita hvort þetta bætti
einhverju við meginstraumana. En sýningin
stóð aldeilis undir vonum. Hún sýnir ákveðin
þjóðleg einkenni, fína einstaklinga – en ég
neita því ekki að ég kann vel að meta Kjarval
og finnst hann mikilvægastur í íslenskri mynd-
listarsögu. Hann vann lengi og fékkst við alls
kyns hluti, en hann brást við landslaginu á
áhugaverðan hátt. Hann stóð nærri evrópsk-
um hefðum en færði þær í þjóðlegt samhengi.
Þá finnst mér samtímalistin mjög áhuga-
verð. Í henni birtist ákveðinn stíll. En það er
ekkert nýtt með norræna list. Í byrjun tutt-
ugustu aldar var hreyfing hér í Rússlandi sem
skipulagði mikið af sýningum og skandinav-
ískum listamönnum var alltaf boðið; fyrir fólki
hér var Skandinavía svæði þar sem nýjungar
skutu upp kollinum og stefnur þróuðust. Ís-
lensk samtímalist, eins og það sem verið er að
gera með ljósmyndamiðilinn, birtir þessa til-
finningu fyrir smekk, stíl og nútímanum. Þetta
er mjög áhugaverð list.“
KJARVAL ER
UNDUR-
SAMLEGUR
Kjarval er kominn til Moskvu og vekur þar athygli. Á
sýningu á íslenskri myndlist í Tretyakov-listasafninu
hafa gestir ennfremur hrifist af litum og ásýnd náttúr-
unnar, segir dr. Galina Andreeva sem fylgdi EINARI
FAL INGÓLFSSYNI um sýninguna.
Við innganginn í Tretyakof-safnið eru stór skilti sem kynna sérsýningar. Til vinstri sést hluti af
Fjallamjólk Kjarvals þar sem íslenska sýningin Andspænis náttúrunni er kynnt. Til hægri er aug-
lýsing á sýningu á list frá Jakútíu.
Í fyrri sal sýningarinnar eru verk eldri meistara íslenskrar myndlistarhefðar. Hér sjást málverk
eftir Jón Engilberts, Gunnlaug Scheving og Júlíönu Sveinsdóttur.
Til hliðar við myndlistarsýninguna hefur verið
sett upp sýning um ævi og störf Halldórs Lax-
ness en bækur hans eru vel þekktar og í mikl-
um metum meðal eldri kynslóða Rússa í dag.
Morgunblaðið/Einar Falur
Í salnum með yngri verkum eru m.a. verk eftir Erró, Georg Guðna og Sigurð Árna Sigurðsson.
Galina Andreeva, yfirmaður rannsóknasviðs
Tretyakof-safnsins í Moskvu, fyrir framan eitt
verka Jóhannesar Kjarvals á sýningunni.
efi@mbl.is