Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.2002, Síða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 2002
Þ
AÐ er mikilvægt hlutverk
Listasafns Íslands að efna til
sýninga á verkum starfandi
listamanna sem eru virkir
þátttakendur í samtímalistinni.
Listasafn Íslands er listsögu-
legt safn en það er mikilvægt
að leggja áherslu á það að
samtímalistin er hluti af þeirri sögu sem
listasafnið fjallar um. Við getum ennfremur
fullyrt með hliðsjón af þessari sýningu að ís-
lenskir listamenn eru virkir þátttakendur í
hinu alþjóðlega listalífi,“ segir Ólafur Kvar-
an safnstjóri Listsafns Íslands, um mynd-
listarsýninguna „Íslensk myndlist 1980–
2000“ sem opnuð verður í safninu í dag. Þar
eru sýnd 99 verk eftir 53 íslenska myndlist-
armenn, en sýningin spannar síðustu tvo
áratugi í íslenskri listsköpun. Verkin á sýn-
ingunni eru öll í eigu safnsins en fæst þeirra
hafa verið sýnd þar áður.
Ólafur Kvaran, safnstjóri Listasafns Ís-
lands, annast sýningarstjórn og segir hann
óhætt að segja að hér sé um að ræða
stærstu sýningu sem opnuð hefur verið á ís-
lenskri samtímalist. Sýningin stendur í öll-
um sölum safnsins, jafnframt því sem nýtt
sýningarrými hefur verið tekið í notkun í
kjallara safnsins. Þannig rúmar sýningin
þriðjung þeirra verka sem Listasafn Íslands
hefur eignast á tímabilinu 1980 til 2000 eftir
listamenn fædda eftir 1950. Öll verkin í eigu
safnins frá þessu tímabili geta gestir síðan
skoðað í stafrænum gagnagrunni um safn-
eign Listasafns Íslands sem skoða má í tölv-
um í húsakynnum safnsins.
„Markmið sýningarinnar er fyrst og
fremst að sýna þann fjölbreytileika sem ein-
kennir þetta tímabil og birtist bæði í við-
fangsefnum og framsetningu listamann-
anna,“ segir Ólafur Kvaran um sýninguna.
„Sýningin leiðir í ljós að listamenn samtím-
ans hafa valið sér það framsetningarform
sem þeim hentar. Tími „ismanna“ er þannig
liðinn, og í raun ekkert eitt tjáningarform
sem hægt er að draga fram á þessu tímabili
sem telja má einkennandi og ráðandi. Við
sjáum t.d. mikla endurnýjun í málverkinu
þegar „nýja málverkið“ kemur fram við
upphaf níunda áratugarins, en jafnframt að
málverkið er á þessu tímabili aðeins eitt
tjáningarform af mörgum því einnig eru
notaðar framsetningar eins og ljósmyndir,
hljóð, myndbönd og innsetningar. Listamað-
urinn miðlar ekki aðeins reynslu sinni með
hlutum sem áhorfandinn skoðar heldur
skapar nýtt hugmyndalegt rými sem áhorf-
andinn gengur inn í og tekur þátt í. Lista-
maðurinn velur það tjáningarform sem
hentar og hann vísar jöfnum höndum í lista-
söguna og áleitin tákn í nútímanum, hvort
sem fjallað er um samband náttúru og
menningar eða áleitnar tilvistarspurningar,“
segir Ólafur.
– Má því sjá uppgjör við hugmynda-
strauma nýliðinnar aldar í þessum verkum
samtímalistamanna?
„Verkin spanna tímabilið 1980-2000 og
þar má sjá margvíslegar vísanir í þær hug-
myndir sem settu svip sinn á list 20. ald-
arinnar. Ef við lítum t.d. á íslenska náttúru,
en umfjöllun um hana á sér ríka hefð í ís-
lenskri myndlist, sjáum við á sýningunni
nýja vinkla á þetta viðfangsefni, hvort sem
þeir eru hugmyndafræðilegir eða formræn-
ir. Þannig vinna menn bæði með beina skír-
skotun í veruleika og skírskotanir til lista-
sögunnar. Við getum tekið Hrafnkel
Sigurðsson sem dæmi, en í ljósmyndaverk-
um hans er m.a. að finna íróníska afstöðu til
náttúrunnar þegar íslenska fjallarómantíkin
umbreytist í snjóskafl á Selfossi. Þá er sam-
band náttúru og menningar, sem Ólafur Elí-
asson er t.d. að fjalla um í sínum verkum,
áleitið hjá mjög mörgum listamönnum, sem
og spurningar um hina menningarlegu
sjálfsmynd, stöðu og hlutverk listarinnar.
Listamaðurinn hefur í dag gríðarlegt frelsi
gagnvart miðlunum og ekki síst gagnvart
listasögunni sem hann notar til þess að
byggja upp sín tákn eða líkingar. Hann á
ákveðið val gagnvart sögunni, og tími rétt-
trúnaðarins á áratugunum á undan, þar sem
litið var á eina lausn umfram aðra í tjáningu
listamannsins, er liðinn. Þannig er listhug-
takið í sífelldri endurskoðun. Sá marg-
breytileiki sem einkennir sýninguna end-
urspeglar þetta frelsi samtímalistarinnar.“
Margbreytileg framsetning
Sýningin er sem fyrr segir í öllum sölum
listasafnsins og má segja að hún hreinlega
flæði um gjörvallt húsið. Nýtt sýningarhús-
næði í kjallara safnsins hefur verið tekið í
notkun, auk þess sem anddyri, gangar,
stigapallar og jafnvel fatahengi húsakynna
Listasafns Íslands eru nýtt undir hvers
kyns skúlptúra og innsetningar sem sýning-
unni tilheyra. „Það má segja að hver krókur
og kimi í húsinu sé notaður, en með því hafa
verið búin til og nýtt ýmiss konar afmörkuð
rými. Nýtt sýningarrými í kjallara hússins
nýtist t.d. vel fyrir innsetningar,“ segir
Ólafur. „Við höfum ekki leitast við að setja
sýninguna upp í tímaröð, heldur reynt að
búa til ákveðin samtöl milli verka frá hinum
ýmsu tímum. Það gefur í raun verkunum
nýtt innihald þegar þau eru sett í samhengi
hvert við annað. Þannig erum við ekki að
reyna að búa til sögulegar kringumstæður
fyrir verkin.“
Sýningin Íslensk myndlist 1980–2000 end-
urspeglar að sögn Ólafs söfnun Listasafns
Íslands á íslenskri myndlist, en safnið á alls
317 verk frá umræddu tímabili. „En um leið
hefur þessi sýning verið okkur tilefni til
þess að gera ákveðna úttekt á safneigninni
frá þessu tímabili, og sjáum við kannski
hvar vantar inn í þegar farið er að skoða
þetta í heild sinni. Þriggja manna innkaupa-
nefnd ber ábyrgð á innkaupum safnins, þ.e.
forstöðumaður safnsins og tveir fulltrúar
samtaka listamanna. Innkaup safnsins hafa
fyrst og fremst tekið mið af gæðum verk-
anna, og þess vegna eru viðmið listasafnsins
önnur en t.d. bókasafns sem leitast við að
eignast sem flestar bækur. Það er heldur
ekki markmiðið að safneignin gefi þver-
skurð eða sýnishorn af allri íslenskri mynd-
list, heldur eru það gæði hvers einstaks
verks sem ráða úrslitum. Með innkaupum
safnsins er í raun verið að skrifa íslenska
FRELSIÐ Í SAM-
TÍMALISTINNI
Stærsta sýning sem haldin hefur verið á íslenskri
samtímalist verður opnuð í Listasafni Íslands í dag.
Þar er að finna verk eftir 53 íslenska listamenn
sem unnin eru á síðastliðnum tveimur áratugum.
HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR ræddi við sýningar-
stjórann, Ólaf Kvaran, um sýninguna.
Hannes Lárusson, Decoy, 1996: Táknmyndir koma síendurtekið fyrir í ýmsum litbrigðum og í
ólíku samhengi í verkum Hannesar. Tálbeita í fuglslíki (decoy) er eitt af leiðartáknum Hannesar
og lætur hann fuglinn standa fyrir myndlistina sem reynir að lokka til sín áhorfandann.
Margrét H. Blöndal, Gifs, vatn, blöðrur, 1998: Margrét vinnur með hversdagslega hluti sem
finna má heima hjá flestum. Blöðrurnar í verkinu minna okkur á að auðvelt er að blása til veislu,
en einnig að gamanið getur varað stutt og skilið lítið eftir sig. Brothætt og forgengileg verk
Margrétar minna okkur því á að tíminn líður og allt er í heiminum hverfult, einnig listin.
Ólafur Elíasson, The Glacial Series, 1999: Í ljósmyndaverkum sínum hefur Ólafur unnið með
myndir af sama fyrirbæri, t.d. brúm, ám eða jöklum þar sem hver einstök mynd fangar viðfangs-
efnið á ákveðnum tíma og stað og myndar því tilbrigði við sama stef.