Pressan - 07.09.1989, Page 23

Fimmtudagur 7. sept. 1989
23
Svifdrekamenn eru klæddir í nokk-
urs konar „brynju" eða „harness"
eins og það er katlað, ég liélt fyrst að
þetta héti „Hannes"! Svo er maður
festur við einn krók í drekanum,
hleypur af stað og ef maður nær
uppstreymi er maður kominn í
20—30 metra hæð í loftinu fyrr en
varir." Hann segir tilfinninguna
ekkert hafa með lofthræðslu að
gera: „Eg er nefnilega lofthræddur
þegar ég missi öryggistilfinninguna.
En ég gafst upp á þessari
tómstundaiðju því það er álíka
flókið að læra á svifdreka og á skíði.
Maður þarf að sinna því. Það að
starfa sem leikritahöfundur og
leikstjóri tekur allan tíma manns og
alla hugsun. Enda er ég orðinn svo
mikill áhugamaður um hesta að ef
ég hefði tíma aflögu eyddi ég
honum í hestamennskunni."
Allir hafa einhverja
leikarahæfileika
Kjartan er kvæntur Guðrúnu Ás-
mundsdóttur leikkonu, eins og flest-
ir sjálfsagt vita, og sonurinn Ragnar,
13 ára, virðist einnig búa yfir leik-
hæfileikum: „Það hafa nú allir
leikarahæfileika að einhverju
marki," segir Kjartan. „Það eru allir
aö leika öllum stundum. Núna ert
þú að leika hlutverk blaðamanns og
ég hlutverk leikstjóra. . . Ragnar
sonur okkar hefur leikið töluvert, til
dæmis í þrjú ár í leikriti mínu „Land
míns föður" og í Kaj Munk-sýning-
unni sem mamma hans var með í
Hallgrímskirkju. Svo hefur hann
leikið í framhaldsleikriti hjá útvarp-
inu. . . En nei, hann hefur ekki sagst
ætla að verða leikari. Það segir hins
vegar ekki allt. Stjúpdóttir mín, Sig-
rún Edda Björnsdóttir, ætlaði til
dæmis aldrei að verða leikkona og
talaði mikið um það. Reyndar of
mikið á tímabili! Ragnar hefur sótt
leikhús með okkur hér heima og er-
lendis allt frá fæðingu, liggur mér
við að segja. Hann hefur gaman af
leikhúsi og mér finnst ágætt að
hann hefur kynnst þessu. Hann hef-
ur þá að minnsta kosti betri innsýn
í hvað við foreldrarnir erum að
gera. Ef hann langar að verða leik-
ari síðar, þá er það í lagi. Eg hvorki
hvet hann né let til þess. Leikhús er
þannig að fólk verður að hafa
■„maníuna"."
Veislumatur:
viðkvæmur punktur
Kjartan bregður sér í ýmis hlut-
verk í lífinu, og þegar hann er ekki
að fást við eitthvað tengt leikhúsinu
hefur hann gaman af eldamennsku.
Hann segir eðlilegt að þau skiptist á
um matseldina, bæði séu við störf í
leikhúsi og skipti því verkum eftir
því hvort hefur meira að gera. „En
það er nú ekki meira jafnrétti á
þessu heimili en gerist og gengur,"
segir hann. „Guðrún hefur alla
áhersluna í eldhúsinu og ég á bíln-
um!“ Þegar ég spyr hvort hann hafi
meira gaman af að búa til veislumat
en annan svarar hann að bragði:
„Þarna komstu að viðkvæmum
punkti! Ég má búa til veislumat fyrir
fjölskylduna en ef við bjóðum heim
gestum þá held ég nú að Guðrún
myndi aldrei í lífinu leyfa mér að
taka ábyrgð á matnum! Hún myndi
fá mig út úr eldhúsinu með
lempni. ..!“
Vinahópurinn stendur saman af
fólki úr öllum áttum, enda segist
Kjartan ekki telja nauðsynlegt að
samstarfsfólk sé saman öllum stund-
um: „Ég held að maður verði háður
því að komast inn um annað fólk en
það sem maður vinnur með. Leik-
húsvinnan er svo krefjandi og sam-
skiptin svo mikil og náin, að ég held
það sé engin tilviljun að þessi gamli
kjarni úr Leikfélaginu hittist ekki
oftar en raun ber vitni utan vinnu-
tíma. Það er einfalt mál: við þurfum
frí hvert írá öðru. Enda værum við
aldrei í íríi ef við eyddum frístund-
unum saman, því þá setjumst við
niður, tölum, störfum og hugsum
um sameiginleg vandamál og
áhugamál. Og þá byrjar vélin að
snúast. ..“
í mildu haustveðri í
heilt ár
Meðal annars vegna þess hversu
gott Kjartani þykir að fara burt frá
hlutunum þegar hann þarf að ein-
beita sér að ákveðnu efni kaus hann
að dvelja i þrjá mánuði í Lúbeck í
Þýskalandi síðasta vetur og leggja
þarsíðustu höndá leikgerðina. „Við
fórum út 29. desember í íyrra og
urðum því aldrei vör við þennan
mikla vetur. Það má segja að við
höfum verið í mildu haustveðri í
heilt ár. . . Fyrsta mánuðinn í Þýska-
landi notaði ég eingöngu til skrifta,
en næstu tvo ferðuðumst við víða
og sáum hvað önnur leikhús eru að
gera. Það var góður skóli."
Hann segir agann vera mesta
muninn á íslendingum og Þjóðverj-
um og það hversu mikil sektar-
kennd ríkir hjá síðarnefndu þjóð-
inni „og kannski furðuleg sjálfs-
ánægja hjá okkur! Það er mikill bit-
urleiki í unga fólkinu í Þýskalandi",
segir hann. „Það er tragískt sálar-
ástand á þessari þjóð. Sektarkennd-
in flyst frá einni kynslóð til annarrar.
Ungt leikhúsfólk þar setur upp góð
verk og eitt þeirra sem við sáum og
hreif okkur bar nafnið „Fædd sek“.
Það lýsir nokkuð vel sálarástandi
margra ungra Þjóðverja."
Eitt af því sem endalaust er hægt
að tala um er unga kynslóðin og
leikhús. Kjartan segir slíka umræðu
ekki nýja af nálinni: „Unglingar hafa
aldrei stundað leikhús að ráði" segir
hann. „Það eru þeir sem halda uppi
kvikmyndahúsum og diskótekum.
Leikhúsið er einfaldlega ekki þeirra
staður, því miður. Okkur hefur
aldrei tekist að gera það að þeirra
stað. Þeir sem eru leiðandi í leikhús-
lífinu eru fólk sem er mest á at-
hafnaaldrinum í þjóðfélaginu og
'gerir sýningar fyrir sína líka. Leik-
húsáhorfendur hafa alltaf verið á
aldrinum frá 25 ára og upp úr. En
barnaleikhús er grundvallaratriði til
að leikhús haldist við. Sjálfur fékk
ég bakteríuna í barnaleikhúsi. Ég
hef aldrei séð stórfenglegri sýningu
en „Ferðin til tunglsins" í Þjóðleik-
húsinu þegar ég var níu ára. Þann
dag ákvað ég að verða leikari. . .“
Með fimmtán
sentimetra breiðan
plötubunka
Hann er lítið hrifinn af hinu svo-
kallaða frelsi sem ríkir á fjölmiðla-
markaðinum, og segir það ekki vera
neitt frelsi. „Peningarnirstjórna öllu
og nú hlustar enginn lengur á út-
varp eða horfir á sjónvarp. ðll þessi
„massamötun" er storhættuleg. All-
ur þessi hávaði sem fólk býr við í
dag er stórhættulegur. Ungt fólk
verður að hafa einhvern hávaða í
eyrunum, sama hver hann er eða
hvaðan hann kemur. Það verður
bara að hafa eitthvert tæki sem
framleiðir hávaða daginn út og dag-
inn inn. Dagskrárgerð á útvarps-
stöðvunum er ekki lengur neitt mál.
Það eru bara fengnir einhverjir sem
kunna varla að tala íslensku, þeir
taka svona 15 sentimetra þykkan
bunka af plötum, láta vaða út í ioftið
og bulla. Það eru dagskrárgerðar-
menn nútímans. Þetta veldur því að
fólk kann ekki lengur að hlusta eða
horfa. Slíkt gerist þegar stöðvarnar
eru orðnar of margar. Alveg sama
hefur gerst í Bandaríkjunum og á
Bretlandi. Fólk horfir ekki lengur
þar á ajónvarp. Það fiktar bara við
fjarstýringuna og færir sig milli
stöðva; eirir ekki við neitt."
Hann hefur líka áhyggjur af ís-
lenskri menningu, íslenskri tilveru
yfirleitt: „íslensk tilvera er ekkert
sjálfsögð. Við getum gufað upp sem
þjóð á tveimur, þremur árum. Það
að starfa í íslensku leikhúsi byggist
alveg á því að til sé einhver sjálfsvit-
und íslendinga sem þjóðar. Og
sjálfsvitund sem sérstök menningar-
heild hefur ekkert með efnalega af-
komu að gera. íslensk menning og
íslenskt leikhús geta horfið á einni
nóttu ef við höldum ekki vöku okk-
ar. Það er ekki nóg að þjóðfélagið
hlúi að listum, listamenn verða líka
að hafa þörfina til að sinna henni.
Þessir tímar sem við erum að opna
þetta stóra og mikla leikhús á eru
ógnvænlegir. Þetta eru tímar þegar
nauðungaruppboðin flæða yfir og
heilu bæjarfélögin eru að leggjast
niður. Ég hef áhyggjur af því að ef
fólk heldur ekki vöku sinni hér á
landi munum við tapa þeim verð-
mætum sem við eigum. — Einhvern
tíma sagði Laxness að íslendinga-
sögurnar væru dýrmæt eign fyrir
þjóðina — ef hún læsi þær. Þær
væru einskis virði uppi í bókahill-
um. Eigum við ekki bara að vona að
þjóðin lesi þær?“