Pressan - 18.10.1990, Síða 19

FIMMTUDAGUR PRESSAN 18. OKTÓBER
19
m
.'♦V.VAv
Wé%W(
meira duló og inn á við og því
fylgir líka minni gleði."
VANTAR MEIRI
„GLAMÚR“
Rósa segir reyndar að það
sé ekki jafnsérstakt að vera
ljóska á Islandi og víðast hvar
annars staðar, bæði fyrir að
hér eru þær hlutfallslega
fleiri og eins vegna þess að
við íslendingar „eigum ekki
þennan glamúr sem Banda-
ríkjamenn eiga. Núna fyrst er
íslenska konan að komast inn
í glamúrinn. En hún á samt
langt í land með að ná þessu.
Hún er frísk og hún er fersk
en hún er ekki eins þróuð og
ameríska konan, sem dúllar
við útlínurnar.
Ég er ekki að segja að við
séum nánast fyrirburður í
kvenlegheitum en við erum
rétt að slíta barnsskónum, ef
við persónugerum glamúr-
inn. Við erum eiginlega að út-
skrifast úr tólf ára bekk og er-
um að fara í gaggó. Kona er
ekki orðin fullþroska fyrr en
um tvítugt og við eigum því
langt í land enn“, segir Rósa.
LJÓSKUR TIL FORNA
En goðsögnin um ljóskuna
hefur lifað með manninum
frá örófi alda.
Liturinn á hárkollunum í
grísku harmleikjunum dreg-
ur þetta fram. Þar voru hetj-
urnar ljóshærðar, skúrkarnir
dökkhærðir og trúðarnir
með rautt hár.
Afródíta, Hera og Aþena
voru að sjálfsögðu ljóskur og
rifust alla daga um hver væri
fallegust þar til Afródíta mút-
aði París og launaði honum
með ljóskunni Helenu fögru.
Ljóskur voru líka eftirsóttar
í Róm. Þar varð ímynd þeirra
hins vegar tvíræðnari. Vænd-
iskonur í Róm þurftu nefni-
lega að auðkenna sig með
ljósum hárkollum. Siðprúðar
heldri frúr gátu því ekki verið
ljóshærðar — þar til heldri
frúr hættu að vera siðprúðar.
MESSALÍNA OG
HÁRKOLLURNAR
Framvörður í þeirri sókn
var Messalína, eiginkona
Kládíusar keisara. Hún var
haldin óslökkvandi frygð,
læddist út á nóttunni með
ljósa hárkollu og seldi sig í
skuggahverfum Rómar. Þetta
væri sjálfsagt vel falið leynd-
armál enn í dag ef hún hefði
ekki verið dálítið kærulaus
og stundum gleymt hárkoll-
unum sínum undir rúmum
viðskiptavinanna. Þegar þeir
síðan sendu kollurnar í keis-
arahöllina með kærri kveðju
komst allt upþ.
En Messalínu var ekki út-
skúfað heldur varð lauslæti
almennt viðurkennt. Allar
konur í Róm vildu verða ljós-
hærðar eins og vændiskon-
urnar. Eiginmenn þeirra
færðu þeim ljósa lokka af
germönskum stöllum þeirra
þegar þeir komu heim úr
hernaði og furðulegustu
efnablöndur voru notaðar til
að lita dökkt hár Rómar-
kvenna. Sumar voru það ban-
eitraðar að það gat kostað
konurnar lífið ef þær geisp-
uðu á meðan gumsið var látið
leka yfir höfuðið.
Þær efnameiri náðu ljósa
litnum fram á einfaldan hátt,
með því að strá gulldufti yfir
hárið. Þaðan mun vera komin
goðsögnin um að ljóskur geti
ekki sagt „nei“, því það gat
gert hverja konu gjaldþrota
að hrista höfuðið og horfa á
eftir gullinu falla eins og flösu
niður á herðarnar.
LJÓSKUR
TUTTUGUSTU ALDAR
Þó Róm félli þá féllu ljósk-
urnar ekki. Kvenhetjur mið-
aldabókmenntanna voru ljós-
hærðar og sömuleiðis Venus-
ar- og Madonnufyrirmyndir
endurreisnarinnar. Þær kon-
ur sem vöfðu mönnum um
fingur sér við hirðir konungs-
ríkjanna í Evrópu voru einnig
ljóskur og sumar jafnvel allt
frá fæðingu; Madame de
Fontages, Madame de
Pompadour og Marie Antoi-
nette.
í upphafi kvikmyndaaldar
voru kvenhetjurnar yfirleitt
dökkhærðar eins Mary Pick-
ford. En um 1930 komu ljósk-
urnar og síðan hafa þær
dökkhærðu ekki átt sér við-
reisnar von í bíómyndunum
að Elizabeth Taylor undan-
skilinni.
Þó Mae West hafi komið
fram í mörgum bíómyndum
var hún kannski fyrst og
fremst þekkt fyrir klúrar leik-
sýningar sem hún setti upp.
„Þegar ég er góð þá er ég
góð, en þegar ég er slæm þá
er ég enn betri," lýsir vel út-
geislun Mae West, að ekki sé
talað um hennar þekktasta
tilsvar: „Ertu með skamm-
byssu í vasanum eða ertu
bara svona ánægður að sjá
mig.“ En Mae West þurfti að
þola margt fyrir að vera helst
til of klúr fyrir sinn tíma. Hún
var tii dæmis gerð burtræk úr
útvarpi eftir að hún lék Evu í
leikriti. Það þótti of klúrt
hvernig hún sagði: „Viltu ...
elskan ... fá þér bita af epli?“
Síðan komu þær í runum;
Marlene Dietrich, Lana Turn-
er, Betty Grable, Jayne
Mansfield, Diana Dors og svo
auðvitað Marilyn Monroe.
HEIMSKA LJÓSKAN
Marilyn var ekki ljóshærð
heldur litaði hún á sér hárið.
Hún vildi vera „blonde all ov-
er“ og litaði því einnig á sér
skapahárin. Það gerði hún
sjálf inn á baði og notaði
háralit og tannbursta. Það
tókst hins vegar ekki betur en
svo að hún þjáðist alltaf af
ígerð og sat löngum með ís-
poka í klofinu.
Marilyn hefur mótað hug-
myndir tuttugustu aldarinnar
um ljóskuna. Hún þótti
heimsk, dyntótt og kynæs-
andi. í anda hennar hefur
verið sagt að hugsun sé fötlun
fyrir ljóskuna.
„Það er til gott spakmæli
sem vegur upp allt það sem
hefur verið sagt ljóskunum í
óhag eða að herramenn kjósi
frekar ljóskur (Gentlemen
prefer blondes). Ég vil því
meina að þetta sé ekkert
nema helvítis öfund,“ segir
Rósa Ingólfsdóttir um sagnir
af heimsku ljóskunni.
KVEN RÉTTIN DA-
KERLINGAR HAMPA
LJÓSKUNNI
Það er reyndar ekki furða
þó þetta orð hafi farið af ljósk-
unni þegar bíómyndir frá ár-
unum eftir stríð eru skoðað-
ar. Þó Jayne Mansfield héldi
því fram allan sinn feril að
hún hefði greindarvísitölu
160 virtist hún af natni velja
sér hlutverk til að afsanna
þessa sömu fullyrðingu. Mið-
að við myndirnar hefur
greindarvísitala hennar varla
náð upp í 30 stig á góðum
degi.
Af Ijóskum sem eru áber-
andi í dag reyna ekki margar
að uppfylla þá ímynd sem
Jayne Mansfield og Marilyn
Monroe skildu eftir sig. Það
væru þá helst Birgitte Nielsen
og Goldie Hawn.
Sægur af ljóskum hefur
komið fram í sviðsljósið á síð-
ustu árum: Kim Basinger,
Michelle Pfeiffer, Daryl
Hannah, Ellen Barkin og síð-
ast en ekki síst Madonna.
Með því að lappa upp á
ímynd Marilyn Monroe hefur
Madonnu tekist að láta jafn-
vel hörðustu kvenréttinda-
kerlingar hampa ljóskunni.
Hún er ekki lengur heimsk
og lauslát heldur klár og sjálf-
stæð.
ÞARF EKKI AÐ HAFA
FYRIR HLUTUNUM
En á meðan konur halda
áfram að leika sér að goð-
sögninni um ljóskuna sitja
karlarnir eftir og reyna að
átta sig á henni.
Bandaríski rithöfundurinn
Harold Brodkey velti þessu
fyrir sér og komst að merkri
niðurstöðu. Það var sama
hvað hann leitaði; hann fann
engin ljóshærð stórmenni í
mannkynssögunni allar göt-
ur frá endurreisninni. Engan
mikinn rithöfund, ekkert
stórskáld, engan heimspek-
ing, engan hershöfðingja.
Niðurstaða hans varð sú að
Ijóshært fólk þyrfti ekki að
hafa eins mikið fyrir hlutun-
um og aðrir — og gerði það
ekki.
Því hefur nefnilega verið
haldið fram að það væri
meira gaman hjá ljóskunum.
Rósa Ingólfsdóttir segir það
vera vegna þess að geislandi
útlit ljóskunnar hafi þessi
áhrif.
Harold Brodkey segir að
vegna þessara áhrifa þurfi
ljóskan að leggja minna á sig.
Hún sé eins og glæsilegur og
heilbrigður lampi, sem sé líka
manneskja, og því ekki ann-
að hægt en dragast að henni.
En þar sem henni veitist allt
svo auðvelt reyni hún lítið á
sig og teljist því dálítið létt-
væg.