Pressan - 30.12.1992, Qupperneq 9

MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 30. DESEMBER 1992
9
STJÓRNMÁL ÁRNI PÁLL ÁRNASON
Friður ájörðu með þeim mönnum sem
hann hefur velþóknun á
Við hlýddum á jólaguðspjallið.
Söguna fögru af fæðingu Krists og
því þegar englarnir birtust fjár-
hirðunum úti í haga og sögðu
þeim tíðindin. Við kynntumst enn
á ný upphafinu að því fyrirheiti að
hver sem á hann trúir glatist ekki
heldur eigi eilíft líf.
Undanfarið hefur farið mikið
fyrir ýmsum spámönnum sem
boða trú í Jesú nafni. Fyrir Kross-
inum og Veginum eru öll svör
einföld: Komið til til okkar þið
sem erfiði og þunga eruð hlaðnir,
grátið og hoppið og eigið lifandi
trú. Fylgiði bara forminu, konurn-
ar í pils og láta hárið vaxa niður,
gjörsvovel. Ef eitthvað bjátar á, þá
rekum við út hina illu anda og
veröldin verður fögur og góð á ný.
Sumir eru samt mjög haldnir ill-
um öndum og ganga erinda djöf-
ulsins. Þeir þurfa að afneita djöfl-
inum sérstaklega kröftuglega og
þörf er á miklum fyrirbænum
þeim til handa ef þeir eiga að geta
frelsast. Þetta á sérstaklega við um
samkynhneigða og rokktónlistar-
menn.
Það þarf svo sem ekkert að
undrast að boðskapur af þessu
tagi eigi greiðan aðgang að fólki
þegar eitthvað bjátar á. Öll höfúm
við jú gengið í gegnum skólakerfi
þar sem hin andlega auðn er ríkj-
andi og bömum em boðnir stein-
ar fyrir brauð. Kristin kirkja virð-
ist einnig of oft virka fráhrindandi
á þá sem leita inntaks í lífinu. En
þetta má ekki leiða til þess að
menn verði andvaralausir gagn-
vart spámönnum af þeim toga
sem hér er lýst. Það er nefnilega
ekkert nýtt að upp rísi hreyfingar
sem nýta sér erfitt ástand í samfé-
laginu og bjóða upp á töffalausnir.
Slíkar hreyfingar byggjast upp á
hlýðni og undirgefni við Orðið og
Leiðtogann og fólk hrífst af þeirri
tilfinningu að vera þátttakendur í
hreyfingu með æðri tilgang, tann-
hjól í hinni sterku og stóm vél. En
til að halda hópnum saman er
nauðsynlegt að eiga háskalegan
óvin, — óvin sem situr um sálir
meðlimanna og skaðar þá ef hann
fær færi á. Þá getur hópurinn
sameinast í andanum og þeir allir,
hinir útvöldu, reka í sameiningu
út óvinjnn. Úti í samfélaginu em
síðan einhverjir hópar manna
sem em fangaðir af óvininum eða
eru óvinir í sjálfu sér, einhverjir
skýrt afmarkaðir minnihlutahóp-
ar, svo hægt sé að halda söfnuðin-
um sameinuðum í fullvissunni
um að hann sé boðberi hins rétta
meðalhófs, sem boða þurfi með
ráðum og dáð.
Þannig voru kommúnista-
hreyfingar kreppuáranna undir-
lagðar af endalausum réttarhöld-
um þar sem menn þurftu að iðrast
brota sinna frammi fyrir söfnuð-
„Einhverjir óskil-
greindir „Þeir“
voru orsök allra
erfiðleika, „Þeir“
gátu svoýmist
verið samkyn-
hneigðir, gyðing-
ar, vangefnir,
kommúnistar,
jafnaðarmenn,
andlega vanheil-
inum og hinum háa Stalín eða
Brynjólfi. Annað er líka fróðlegt í
þessu sambandi, safnaðarupp-
bygging svörtu ógnarinnar, —
fasismans. Einhverjir óskilgreind-
ir „Þeir“ voru orsök allra erfið-
leika, „Þeir“ gátu svo ýmist verið
samkynhneigðir, gyðingar, van-
gefnir, kommúnistar, jafnaðar-
menn, andlega vanheilir. Adolf
bannfærði líka ýmsar tegundir
listar og ákveðna listamenn og
lýsti úrkynjaða en hóf hina hreinu
og þóknanlegu list til skýjanna.
Það þarf kannski engan að undra
að listin sem hann bannfærði
prýðir nú öll helstu listasöfn ver-
aldarinnar en listin sem hann lof-
söng er öllum gleymd.
Eg efast ekki um að spámönn-
unum gangi gott eitt til. En hug-
myndafræðin sem þeir byggja á
ber í sér ffjómagn einsýni og mis-
kunnarleysis. Það er hættulegt ef
menn opna dymar fyrir hreyfing-
um sem gera ráð fyrir því að
menn hætti að skynja sig sem
sjálfstæða einstaklinga sem beri
ábyrgð á sér og meðbræðrum sín-
um frammi fyrir Guði og mönn-
um. Við höfum haft dýrkeypt
kynni af slíku drýgstan hluta þess-
arar aldar.
Kristur boðaði ekki að menn
mættu gera hvað þá lysti og hon-
um var ekki sama um breytni
mannanna. Hann talaði vægðar-
laust gegn guðlausri hegðun,
krafðist hlýðni við Guð og boð
hans og lagði höfuðáherslu á
ábyrgð mannanna á eigin gerð-
um. En hann hóf aldrei viður-
kennda meðalhegðun upp til skýj-
anna og fordæmdi ekki öll frávik
ffá henni. Þvert á móti bauð hann
velkomna til samfélags við sig
hina réttlausu og hina fyrirlitnu í
sínu samfélagi, konur, börn, toll-
heimtumenn, skækjur.
Okkur er hollt að minnast fyrir-
heits jólaguðspjallsins, englanna
sem boðuðu fagnaðarerindið og
frið með þeim mönnum sem
hann hefði velþóknun á. Þeir birt-
ust fjárhirðunum úti í haga, lág-
stétt síns tíma, en knúðu ekki dyra
hjá forstöðumanni trúfélags hinna
réttlátu búandi í glæsihúsi og ak-
andi á lystikerru, með skatt-
greiðslur á við verkakonu í
Granda.
Höfundur er lögfræðingur.
STJÓRNMÁL
Misheppnuð stjórnarandstaða
Allt árið 1992 hefur stöðugur
meirihluti í könnunum um þjóð-
arvilja lýst andstöðu við ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar. Sjálfir
hughreystast stjórnarflokkarnir
með því að þannig hafi þetta líka
verið áður, en miðað við þing-
styrk og allar aðstæður er það lítil
huggun. Á tímum erfiðleika og ör-
yggisleysis er sérstök eft irspum að
traustri forustu og sterkri stjórn,
og þá er þjóðin einmitt reiðubún-
ari en ella að leggja nokkuð á sig.
Ríkisstjórn Davíðs er þessvegna
ekki óvinsæl vegna sjálfsagðra
óvinsælda hvaða stjórnar sem
væri. Ríkisstjórnin er vinfá af
sjálffi sér einni.
Nokkrar ástæður sem mjög bar
á vikurnar fyrir jólin:
Þeir Davíð hafa bitið sig í úrelta
kenningu í efhahags- og atvinnu-
málum, afbrigði af »laissez-faire«
eða rekareiðastefnu frá 19. öld,
þar sem það er áiitin niðurlæging
og einskonar uppgjöf að þurfa að
taka til hendi. íslendingar skilja
hinsvegar ekki svona heimspeki
meðan mörgþúsund manns eru
án atvinnu.
Stjórnin sér þann kost helstan í
þrengingunum að auka skatta og
álögur á yngri millistétt, á þá verð-
tryggðu kynslóð sem hefúr smám
saman verið þröngvað að borga
spandans og fjárfestingarfyllirí
hinna eldri. Á byggjandi barna-
fólk. Þetta óréttlæti stingur sér-
staklega í augu á meðan fjár-
magnsskattur er bannorð við
stjórnarborðið.
Þrátt fyrir fögur fyrirheit hefúr
stjómin fallið í það gamla far í ís-
lenskri pólitík að láta sér nægja að
bregðast við því sem uppá kemur
hverju sinni en sópa framtíðar-
málum undir teppið. Þetta kemur
til dæmis skýrt fram í mennta- og
menningarmálum, sem hér er
skipað í kolbítssess og öskubusku
en með öðrum vestrænum þjóð-
um að hefjast til virðingar sem
helstu opinber verkefni.
Og ráðherrarnir hafa ekki síst
nýtt valdatímann til að koma sér
upp átakanlega hrokafullri fram-
komu í stóra og smáu, í samskipt-
um við þá samfélagsaðila sem
engin stjórn getur farið fram án, -
verkalýðshreyfingu, forstöðu-
menn í atvinnulífi, helstu félaga-
samtök, en ekki síður gagnvart
fjölmiðlum, og alþingi og almenn-
ingi, undirsátunum, sem eiga að
þegja og hlýða.
Meðal annars þetta hefúr aflað
stjórninni óvinsælda, og orðið til
þess að víða í samfélaginu — ekki
síður innan hefðbundinna landa-
mæra stjórnarflokkanna — svip-
ast menn um eftir öðrum kostum,
öðruvísi fólki til forastu, annars-
konar stjórnarbandalagi til að
vinna sig úr vandanum, með fólk-
inu og ekki á móti því.
Því miður: Víðast lýkur slíkri
skiman með langdregnu and-
varpi. f nauðum sínum öllum á
hin misheppnaða ríkisstjórn sér
nefnilega einn þann góðan vin
sem alltaf kemur til hjálpar. Það er
hin misheppnaða stjórnarand-
staða.
Góður dæmileikur um vonda
stjómarandstöðu var settur á svið
á alþingi núna fyrir jólin. f upphafi
leiksins var stjórnarliðið með öll
sín mál í klessu og andstöðuþing-
menn höfðu þessvegna færi á að
hafa veruleg áhrif, bæði um það
hvað fengi afgreiðslu í tæka tíð, og
líka um hitt hversu ræða skyldi,
sem ekki er síður mikilvægt í pól-
itískri Iist, hvert athygli fjölmiðla
„Hún er uppí sveit/
að elta gamla geit. í
staðinnfyrir aðfara
í alvörupólitík gegn
stjórninni œtla þeir
að verafastir á þing-
inu allan janúar-
mánuð til að þrasa
ennþá meira um Jón
Baldvin ogEES“
og almennings beindist.
Ráðherrarnir þurffu að koma í
gegn fjölda af frumvörpum sem
sérhvert og öll saman báru vitni
helstu göllum stjórnarstefnunnar.
Þessu hafði verið mótmælt af
gjörvöllum samtökum launa-
manna, alvarlegar athugasemdir
frá atvinnurekendum, þrýstingur
frá hagsmunasamtökum og
áhugahópum. Hér var sumsé
kjörið færi fyrir duglega stjórnar-
andstöðu að ákveða dagskrána í
umræðunum, efna til dramatískra
málefúaátaka, láta dynja á stjóm-
arliðum þar sem hver og einn var
veikastur fyrir, setja upp á alþingi
einskonar réttarhöld yfir stjórnar-
stefnunni í beinni útsendingu
allra helstu miðla.
Þetta gerðist auðvitað ekki.
Frumvörpin voru samþykkt með
Ieifturhraða á nokkrum dægrum
rétt fyrir jól. Umræða um þau var
lítil á þinginu og gáraði varla í fjöl-
miðlunum. Stefnuátök rétt til
málamynda. Leiksýningin svo
leiðinleg að leikararnir dottuðu á
sviðinu og áhorfendur farnir á
barinn.
Svo geta menn spurt hvað
dvelji orminn langa? eða bara Ól-
afi'a hvar er Vigga?
Svar við því er auðvitað bara
eitt: Hún er uppí sveit / að elta
gamla geit. Nánar tiltekið er sveit-
in sennilega uppá heiðum á Norð-
urlandi vestra, í unaðsreitum
þeirra þingflokksformannanna
Páls Péturssonar og Ragnars Arn-
alds, sem voru með mestu sínu
liði að elta gamla geit alla aðvent-
una: EES-málið.
Þegar stjórnin hefúr aldrei ver-
ið óvinsælli virðast forustumenn
stjómarandstöðunnar á þingi vera
búnir að fá EES á heilann einsog
illkynja æxli sem truflar allt heil-
brigt líkamsatferli. Þeir töldu mik-
ilvægara að tönnlast á EES og telja
lýsnar í kolli utanríkisráðherrans
en að nota besta tækifæri ársins til
að vekja víðtækt bandalag gegn
stjórnarstefnunni.
Niðurstaðan er síðan álitinn
mikill sigur í herbúðum Páls og
Ragnars: f staðinn fyrir að fara í
alvörupólitík gegn stjórninni í að-
draganda kjaraátaka í vor hafa
þeir náð þvf fram að vera fastir á
þinginu allan janúarmánuð til að
þrasa þjóðina ennþá langþreyttari
um Evrópska efnahagssvæðið og
skapgerðareinkenni Jóns Baldvins
Hannibalssonar.
Og núna um áramótin þarf rík-
isstjórn hins stöðuga minnihluta
ekki að leita sig vitlausa að fylgis-
mönnum: Úrþví þetta er andstað-
an - hvað hefur hún þá að gera við
stuðning? ______________________
Hölundurer islenskutræðingur.
U N D I R
Ö X I N N I
Er ómögulegt
að fá bingið til
að starfa milli
jóla og nýárs,
Salóme?
„Nei, það hefur gerst áður að
þingið komi saman á milli jóla
og nýárs. Venjan er sú að
stefnt er að því að Ijúka fjár-
lögum fyrir jól og öðrum mál-
um sem afgreiða þarf fyrir ára-
mót, sem oftast tengjast fjár-
lagafrumvarpinu. Það hefur
samt komið fyrir að það hefur
ekki tekist og ef mikið hefur
legið við hefur þingið komið
saman aftur - ýmist á milli jóla
og nýárs eða eftir áramót."
Það eru því ekki helgispjöll að
kalla þing saman milli jóla og
nýárs?
„Nei, alls ekki en það er samt
reynt að gera hlé, meðal ann-
ars vegna þess að eftir er að
ganga frá mörgu öðru er
varðar störf þingsins. Einnig
vegna þess að þá er gert ráð
fyrir hléi svo þingmenn geti
sinnt undirbúningi mála og
kjördæmum sínum. Það á sér-
staklega við um þá sem koma
utan af landsbyggðinni. Það
var samkomulag milli alira að-
ila að sleppa þinghaldi nú á
milli jóla og nýárs. Sýnt var að
það yrði drýgra að koma í
staðinn saman strax 4.janúar,
enda myndi lítið gerast á
þessum þremur dögum þar
sem þingmenn utan af landi
þurfa í raun einn dag til að
koma á staðinn og annan til
að fara."
Þetta langa frí sem Iðulega er
eftir áramót - er það nauðsyn-
legt?
Já, ég tel það vera. Eftir törn-
ina kemur meiri ró yfir og eins
og ég sagði áðan gefast þá
tækifæri til að sinna öðrum
störfum sem tilheyra þing-
mannsstarfinu."
Nú er ávallt gerð sérstök
starfsáætlun fyrir þingið.
Hvernig gekk að fylgja henni?
„Það gekk ekki betur en það
að við áttum að vera í hléi á
milli 19. desember og 21.
janúar. Það varð ekki."
Á tímabili var rætt um að
skerða ræðutíma þingmanna.
Af hverju varð það ekki?
„Það var ekki gripið til þess nú,
en það hefur þó verið gert
enda er heimild til þess í
þingsköpum. Maður reynir að
komast hjá því að beita slík-
um ákvæðum ef það er
hægt, enda vill maður ekki fá
á sig orð fyrir að hefta mál-
frelsi þingmanna. Þetta er
hugsað ef allt gengur út í öfg-
ar."
Þrátt fyrir að mörg áríðandi mál
bíði afgreiðslu Alþingis var ekki
brugðið á það ráð að láta þingið
koma saman á milli jóla og ný-
árs, sem eru þó vinnudagar hjá
öðrum launamönnum. Salóme
Þorkelsdóttir er forseti Alþingis.