Pressan - 01.04.1993, Blaðsíða 20

VANDAMALABORN
BLAÐAHEIMUM
20 PRESSAN
Fimmtudagurinn 1. apríi 1993
Maður vikunnar
Binyamin Netanyahu
Bibi og Sara í giftingarveislunni 1991.
Kvennabósi
vinnur kosningar
Hérna er formúlan að kosn-
ingasigri: farðu í sjónvarp í
beinni útsendingu og játaðu a
þig framhjáhald, en segðu að
því sé lokið, að stjórnmálamenn
þurfi líka að eiga sér einkalíf og
að í öllum hjónaböndum séu
einhverjir erfiðleikar. Leggðu
svo upp í rútuferð um landið
þvert og endilangt rétt fyrir
kosningar og sigurinn er vís.
Bill Clinton? Ekki alveg. Mað-
urinn er Binyamin „Bibi“ Net-
anyahu, fyrrum aðstoðarutan-
ríkisráðherra fsraels, nýkjörinn
formaður Likud-bandalagsins.
Hann birtist óvænt í sjónvarp-
inu um miðjan janúar og til-
kynnti að kona sm, Sara, heíði
fengið nafnlaust símtal frá
manni sem sagðist myndu gera
opinberar upplýsingar um sam-
band Bibis við aðra konu ef
hann hætti ekki við formanns-
framboð sitt. Bibi viðurkenndi
framhjáhaldið í útsendingunni,
en sagði að það hefði varað stutt
og bað konu sína og kjósendur
fyrirgefningar. Stuttu seinna
lagði hann af stað í kosninga-
ferð í illa skræpóttri rútu sem
kölluð var Bibimobile. Hann
fékk meirihluta atkvæða í kosn-
ingu meðal flokksmanna í síð-
ustu viku.
Það hefðu ekki margir kom-
ist upp með þetta. En Bibi er
snillingur í sjónvarpi, vel máli
farinn, öruggur og myndarleg-
ur, eins og íslenslar sjónvarps-
áhortendur mirmast kannski frá
útsendingum CNN á tímum
Flóabardaga. Þá var hann að-
stoðarutanríkisráðherra og einn
helsti talsmaður ísraelsstjómar,
ekki sfst vegna þess hversu vel
hann kemur fyrir og talar góða
ensku.
Bibi er sonur bandarísks
söguprófessors og sjálfur
menntaður í Bandaríkjunum.
Eldri bróðir hans, Jonathan, lét
lffið í árásinni á Entebbe þegar
ísraelskir sérsveitarmenn frels-
uðu ísraelska gísla úr flugvél Air
France, sem frægt er orðið. Bibi
er aðeins 43 ára, en á þó að baki
bæði sendiherrastöðu hjá Sam-
einuðu þjóðunum og fimm ára
þingmennsku. Hann hefur líka
öðmm fremur flutt inn til ísra-
els bandarískar baráttuaðferðir
í pólitík og mótmælir ekki þeg-
ar honum er líkt við Bill Clin-
ton. Hann hefúr talað fyrir því
að fsraeismenn taki upp beint
forsetakjör eins og tfðkast í
Bandaríkjunum.
Það -munaði minnstu að
ffamhjáhaldsmálið eyðilegði
framboð hans. Hann sagði að
kúgunartilraunin væri runnin
undan rifjum andstæðings síns
innan Likud, en vildi þó nefha
hvorugan helstu mótffambjóð-
enda sinna, David Levy eða
Benny Begin. Bibi reyndist
raunar svo erfitt að útskýra
samsæriskenninguna að sumir
héldu því ffam að sagan af sím-
talinu væri uppspuni, saman
settur í þeim tilgangi að öðlast
samúð kjósenda.
Það er sjaldgæft að einkalíf
ísraelskra stjórmálamanna hafi
áhrif á frama þeirra og nægir að
nefna hetjuna úr Sex daga stríð-
inu, Moshe Dayan, sem var al-
ræmdur kvennamaður. Bibi
Netanyahu er þríkvæntur. Nú-
verandi eiginkona hans er fyrr-
um flugfreyja sem hann gekk að
eiga skömmu effir að Flóabar-
daga lauk. öfúgt við Hillary
Clinton hefur hún ekki viljað
ræða við fjölmiðla, en hefúr
komið ffam opinberlega bónda
sínum til stuðnings.
Að kosningum loknum þarf
Bibi að græða sár Likud-banda-
lagsins eftir harkalega kosn-
ingabaráttu. Pólitískt er hann
harðlínumaður og kveðst ekki
munu gefa eftir í samningum
landvinninga ísraels síðustu ár.
Þó er óvíst hversu sterk sú
sannfæring er, enda er Bibi
raunsæispólitfkus ffam í fingur-
góma og mörgum lfldegri til að
láta undan þrýstingi Banda-
ríkjamanna (og fýrirmyndar
sinnar, Clintons) um árangur í
friðarviðræðum við Palestfnu-
menn.
£f)e 9íeJu 9)orí$ £imcð
Lygarnar um El Salvador
Utanríkisráðherra Bandaríkjanna gerði rétt í að krefjast ítarlegrar
rannsóknar á þeirri leynd sem virðist hafa hvílt yfir morðum og
mannréttindabrotum í borgarastyrjöldinni í E1 Salvador. Herfor-
ingjar í stjórnartíð Ronalds Reagan og Georges Bush virðast hafa
- bagað yfir eða haft að engu sönnunargögn um að herinn í E1 Salva-
dor væri að strádrepa óbreytta borgara. Þess í stað kepptust herfor-
ingjamir við að sannfæra stjórnvöld í Washington um að ástandið á
óff iðarsvæðinu færi batnandi.
Sannleiksnefiid Sameinuðu þjóðanna hefúr leitt í ljós að herinn í
E1 Salvador og dauðasveitirnar bera ábyrgð á stærstum hluta þeirra
brota sem ffamin voru þau tólf ár sem borgarastyrjöldin stóð. Sam-
kvæmt niðurstöðum nefndarinnar vissu bandarískir herforingjar
- annað og meira en þeir létu uppi við Bandaríkjaþing og bandarísk-
an almenning.
. f sannleika sagt ætti rannsóknin á máli þessu að ná aftur til 1980,
þar sem látalætin hófúst þegar í stjórnartíð Jimmys Carter. Og hún
ætti ekki aðeins að beinast að tilraunum herforingjanna til að gabba
Bandaríkjaþing, heldur einnig að viðleitni yfirvalda til að koma í veg
fýrir að fféttamenn segðu sannleikann.
FréttaskáldiðRockyRyan
Hefurhaft blaðamenn um
allan heim að fíflum.
Með lygina
að lifibrauði
Slúðurkóngurínn
RockyRyan veitbetur
en nokkur annar að
það er ekki alltsatt og
réttsem skýrt er frá í
fjölmiðlum. Síðustu
átján árin hefurhann
haftþað að aðalstarfi
að fóðra dagblöð um
allan heim á æsifrétt-
um, sem eiga það
sameiginlegtað vera
uppspuni frá rótum.
írska „fréttaskáldið“ Rocky
Ryan er enginn venjulegur
maður og víst er að það er ekki
neitt venjulegt við vinnuna
hans. Ryan hefiir unnið ötullega
að því síðustu átján árin að
spinna upp fféttir um ffægt fólk
og ýmis mikilvæg málefni og
leka þeim í helstu dagblöð
heims. Frá 1975 hefur Ryan átt
sinn þátt í „slúðurfféttastreym-
inu“ í heiminum og fengið æsi-
fféttablöð um allan heim til að
birta þúsundir af lognum og oft
hreint ótrúlegum ff éttum.
Af einhverjum ástæðum hafa
blaðamenn bitið aftur og aftur á
agnið, enda þótt sumar sögum-
ar sem Ryan hefur borið í fjöl-
miðla séu vægast sagt hlægileg-
ar. Ein skýringin hlýtur að vera
sú að Ryan hafi borið sig fá-
dæma fagmannlega að við upp-
lýsingamiðlunina, með þeim af-
leiðingum að sömu blöðin
ganga aftur og aftur í gildmna.
Annað, sem hlýtur að vega enn
þyngra, er vitanlega hin tak-
markalausa löngun í æsifféttir,
sem hefur komið mörgum
blaðmanninum á kaldan klaka.
Ekki lygari heldur
sögumaður
Bragðarefinn Rocky Ryan
skortir hvorki ímyndunarafl né
kjark, eða hvernig hefði honum
annars tekist að hafa blaða-
menn um allan heim að fi'flum
og það án þess að depla auga?
Það er þó ekki svo að það hafi
aldrei komist upp um óheiðar-
leika hans. Offsinnis hafa blöð
þurff að draga fréttir sínar til
baka þegar í ljós hefur komið að
þær vora úr lausu loffi gripnar.
Og oft hefur uppspuninn haft
afdrifarík og fjárfrek meiðyrða-
mál í för með sér og kostað
blaðamenn og yfirmenn þeirra
æruna.
En Ryan er slunginn og með
því að villa á sér heimildir með
sífellt nýjum hætti hefur honum
tekist að leika á sömu blaða-
mennina aftur og affur, enda
þótt bitur reynslan ætti að hafa
kennt þeim að vera vel á verði
gegn slíkum skúrkum. Nýlega
fjallaði The Evening Standard
um lygalaupinn Rocky Ryan og
kallaði hann þar „lygarann, sem
veitti samfélaginu ráðningu".
Sjálfur kann Ryan ekki við að
vera kallaður lygari eða ómenni
sem beitir blekkingum og kýs
frekar að ganga undir nafninu
„sögumaður".
Uppreisn á ritstjóminni á New York Post
„Hvaða fífl hefur tekið
þetta blað herskildi?"
Undarlegt ástánd ríkir þessa
dagana á elsta dagblaði Banda-
ríkjanna, New York Post. Með-
al fyrstu verka nýs eiganda
blaðsins var að reka ritstjórann
og helstu blaðámenn. Þeir sátu
hins vegar sem fastast við skrif-
borð sín, settu önnur verkefni
til hliðar og fóru að skrifa níð-
greinar um nýja eigandann.
Þannig gekk til í nokkra daga
þar til dómari úrskurðaði
vopnahlé í þessari einstæðu
deilu. Það reynist líklega álíka
haldgott og vopnahléin í Júgó-
slavíu.
Forsagan er sú að um miðj-
an mars tók Abraham Hir-
schfeld við rekstri blaðsins,
sem er gjaldþrota. Hirschfeld
auðgaðist á verktakabransan-
um, bílastæðabyggingum og
heilsuklúbbum, veit ekkert um
Alexander Hamilton
felldi tárþegar nýi eigand-
inn tók við.
blaðarekstur og byrjaði á að
reka ritstjórann, Pete Hamill,
og reyndustu penna blaðsins.
Þeir hugsuðu ráð sitt smástund
og svöruðu með fyrirsögninni
„Farðu til fjandans" á forsíðu
daginn eftir. Inni í blaðinu
voru greinar um „fíflið“, nýja
eigandann, þar sem misjöfhum
ferli hans var lýst í miður þægi-
legum tón.
Daginn eftir birtist maður-
inn sem stofnaði blaðið árið
1801, Alexander Hamilton,
tárfellandi á forsíðunni og fleiri
greinar um Hirschfeld fylgdu í
kaupbæti. Einn dálkahöfund-
urinn byrjaði svona: „Fyrir
fimmtán áram tilnefndi ég Abe
Hirschfeld einn af tíu verstu
leigusölum í New York. Hann
reyndi að múta mér með
ókeypis íbúð ef ég sleppti hon-
um af listanum. Ég setti hann
með... í gær rak hann mig.“
Fjöldi fólks mætti í kröfú-
göngu til stuðnings ritstjórn-
inni, þeirra á meðal nöfn á
borð við Norman Mailer.
Hirschfeld fékk hins vegar
dómara til að banna Hamill
inngöngu á skrifstofur blaðs-
ins, en daginn effir skipti dóm-
arinn um skoðun, veitti Hamill
ritstjórnarvald og Hirschfeld
fjárhagslegt vald. „Farðu til
þíns heima, Abe!“ skrifaði
Hamill. „Skrifaðu bara undir
tékkana og sendu þá í pósti.“
Blaðið heldur áfram að
koma út og tapa milljón dölum
á dag á meðan þetta vopnahlé
varir. Dómarinn hyggst taka
málið upp aftur að liðnum
reynslutíma nú skömmu effir
mánaðamótin.
Ryan fæddist fyrir 54 áram á
Irlandi, sonur írsks föður og
ítalskrar móður. Ryan varð
snemma til vandræða og var
oftsinnis vistaður á betrunar-
stofnunum fyrir unga afbrota-
menn. Hann kvæntist sextán
ára gamall en skildi skömmu
síðar. Efdr það þvældist hann úr
einu í annað; skráði sig í herinn,
reyndi að komast að sem leikari
hjá Abbey-leikhúsmu í Dyflinni
en endaði í starfi áhættuleikara,
sem hann gegndi um margra
ára skeið. Á þeim tíma vann Ry-
an ekki með neinum smástjöm-
um og hann var meðal annars
staðgengill leikaranna Johns
Wayne, Clints Eastwood og
James Bond-leikaranna Seans
Connery og Rogers Moore.
Svo illa vildi til við upptökur
myndarinnar The Slipper and
the Rose árið 1975 að hestur féll
ofan á Ryan, með þeim afleið-
ingum að hann slasaðist illa og
varð að leggja áhættuleikara-
starfið á hilluna. Það var þá sem
Ryan ákvað að snúa sér að fjöl-
miðlum og skemmta sér við að
hafa blaðamenn að háði og
spotti. Síðan hefur hann haft
lygina að lifibrauði, auk þess
sem hann rekur miðlun fyrir
einkaöryggisverði.
Breska konungsfjöl-
skyldan í mikfu
uppáhaldi
Frá því fyrsta lygasaga Roc-
kys Ryan komst á prent 1975
hefúr hann verið iðinn við kol-
ann og fengið dagblöð um allan
heim til að birta þúsundir af
upplognum fféttum. Flestar
hafa valdið miklu fjaðrafoki og
mjög margar reynst afdrifaríkar
fýrir dagblöðin, sem setið hafa
uppi með skít og skömm.
Meðal þess sem Ryan tókst
að telja heimspressunni trú um
var að Díana prinsessa væri for-
fallinn alkóhólisti. Síðustu miss-
eri hafa fáir verið jafnvinsælir á
forsíðum æsifréttablaðanna og
breska konungsfjölskyldan og
því voru blaðamenn fljótir að
gleypa í sig söguna, sem barst
inn á borð til þeirra, um drykk-
felldu prinsessuna. Enda gat