Pressan - 29.04.1993, Blaðsíða 13

S K O Ð A N I R
Fimmtudagurinn 29. apríl 1993
PRESSAN 7 3
HVERS VEGNA
Á að kippafótunum
undan smábátun-
um, hagstœðustu
útgerðinni?
ÞRÖSTUR ÓLAFSSON ER AÐSTOÐARMAÐUR UTANRÍKISRÁÐHERRA
OG ANNAR TVEGGJA í TVlHÖFÐANEFND
Bæði spurningin og fullyrð-
ingin er út í hött. Spurningin á
við eitthvert ailt annað efni og
fyllyrðingin er byggð á mis-
skilningi.
Engum dettur í hug að reyna
að kippa fótunum undan smá-
bátaútgerðinni. Þvert á móti er
með tillögu tvíhöfðanefndar
gerð tilraun til að styrkja þetta
útgerðarmunstur til ffambúðar
með því að þrefalda varanlegar
veiðiheimildir þeirra. Gleymum
því ekki að samkvæmt gildandi
lögum eiga allir smábátar að
fara í kvóta haustið 1994 og fá
þá úthlutað 4.300 tonnum. Tví-
höfðanefndin vill liðlega þre-
falda þessar veiðiheimildir úr
4.300 tonnum í 13.275 tonn,
auk þess sem lagt er til að þeir,
sem völdu aflamark á sínum
tíma, fái viðbótarúthlutun sem
nemur 825 tonnum.
Allt tal um að verið sé að
kippa fótunum undan greininni
er lágkúruleg öfugmæli sem
ekki eru í neinum tengslum við
þær tillögur sem íjallað er um.
Svipuðu máli gegnir um þá full-
yrðingu að þessi útgerðarteg-
und sé sú hagkvæmasta. Eg
vona svo sannarlega að trillu-
bátaútgerðin gangi vel og að þar
á bæ græði menn á tá og fingri.
En það er út í hött að bera sam-
an einstök útgerðarmunstur
meðan einn aðilinn, þ.e. króka-
leyfisbátar, býr við frjálsa sókn
en veiðimöguleikar annarra eru
skertir verulega ár frá ári.
Krókaleyfismenn þurfa að
standa il!a að veiðum sínum til
að hafa ekki af fyrrnefndum
ástæðum yfirburðastöðu gagn-
vart annarri útgerð.
Af hverju er yfirleitt verið að
gera tillögur um breytingar á
reglum um krókabáta? Ástæð-
urnar eru þessar:
Að óbreyttum lögum fá þeir
miðað við núverandi heildar-
kvóta úthlutað 4.300 þorskígild-
istonnum haustið 1994. Það
yrði rothögg fyrir greinina. Þó
var þessi tonnafjöldi ákveðinn í
samkomulagi að sögn og
byggður á aflareynslu smábáta á
sínum tíma.
Hin meginástæðan er sú að á
grundvelli bráðabirgðaákvæða
var krókabátum heimilt að afla
sér viðbótaraflareynslu fram til
haustsins 1994 til að ákveða
nánar hlutdeild hvers og eins í
þeim 4.300 tonnum sem verða
til skiptanna haustið 1994.
Krókabátum hefur fjölgað um
876 (þar af 220 á höfuðborgar-
svæðinu) frá 1982. Þeir eru nú
1.125, þar af eru alvöruveiði-
menn milli 4-500. Afgangurinn
er áhugamenn sem hafa tekjur
af annarri vinnu eða starfsemi.
Þessi fjölgun hefur meðal ann-
ars leitt til þess að afli þeirra hef-
ur stóraukist á undanförnum
árum, þar sem þeir, einir báta,
hafa búið við ffjálsa sókn. Með-
an aflamark báta yfir 10 tonn-
um hefur minnkað um meira
en helming frá viðmiðunarár-
um gildandi laga hefur á grund-
velli þessa bráðabirgðaákvæðis
afli báta undir 10 tonnum auk-
ist úr tæplega 13 þúsund tonn-
um árið 1982 í 38 þúsund tonn
fiskveiðiárið 1991/92 og afla-
hlutdeild þeirra vaxið úr 3,3
prósentum í 14,4 prósent á
sama tímabili.
Meðan talið er nauðsynlegt til
verndunar fiskstofnum að
ákveða það heildaraflamagn
sem sækja má árlega úr sjónum
rýrnar hlutur allra annarra sjó-
manna að sama skapi og hlutur
krókakarla er aukinn. Tillögur
t\'íhöfðanefndar færa krókabát-
um stórauknar varanlegar afla-
heimildir um leið og þær koma
í veg fyrir að stærri bátar geti
keypt upp kvóta þeirra.
Þótt frjáls sókn krókabáta sé
vissulega draumastaða, og gam-
an væri að geta leyft sér þann
munað, hefur hún við núver-
andi aðstæður þá tvo megin-
annmarka, að gera afar erfitt
fyrir um ákvörðun á leyfilegum
heildarafla og gerir að engu
markvissa stjórnun á sókn á
fiskimiðin.
Hinn annmarkinn er sá að
meðan heildarafli krókabáta
eykst er það afli sem óhjá-
kvæmilega er tekinn af öðrum
sjómönnum. Þeirra hlutur rým-
ar að sama skapi. En þeir hafa
því miður enga talsmenn í
þessu máli.
Sjávarútvegsfyrirtæki um allt
land berast nú í bökkum, ekki
síst vegna skertra veiðiheimilda.
Sérhver viðbótarskerðing gæti
riðið þeim að fullu. Viljum við
það?
„Engum dettur í
hug að reyna að
kippafótunum
undan smábátaút-
gerðinni. Þvert á
móti er með tillögu
tvíhöfðanefndar
gerð tilraun til að
styrkja þetta út-
gerðarmunstur til
frambúðar með því
að þrefalda veran-
legar veiðiheimildir
þeirra. “
STJÓRNMÁL
Á sveitina...
Bæjarútgerðir voru bám síns
tíma, settar á fót þegar hart var í
ári og íslenskt fjármálakerfi í
raun ekki til. Einstaklingar
og/eða samtök þeirra höfðu í
fæstum tilfellum bolmagn til að
standa undir miklum fjárfest-
ingum, þó til hafi verið glæsileg-
ar undantekningar eins og ævi
Thors Jensen, sem líklega er
mestur íslenskra athafhamanna
á þessari öld, sannar.
En á síðustu misserum hefur
orðið breyting á, þótt ekki sé
farið eins að og fýrr. Nú taka
bæjar- og sveitarfélög þátt í út-
gerð og fiskvinnslu með því að
leggja ffam hlutafé og á stund-
um veðsetja allt bæjarfélagið til
að standa við skuldbindingar.
Þannig festa sveitarstjórnar-
menn umbjóðendur sína enn
fastar í vítahring sem þeir ætl-
uðu að rjúfa: Hlutafé er upphaf-
lega lagt fram til að styrkja og
jafnvel bjarga útgerð og fisk-
vinnslu og þar með atvinnu
margra en ekki tekst betur til en
svo að fyrirtækinu er komið fyr-
ir horn um stundarsakir og enn
á ný standa menn ffammi fyrir
ÓLI BJÖRN
KÁRASON
erfiðleikum. Það eina sem hefur
breyst er að bæjarfélagið er
skuldum vafið og í ábyrgðum
sem enginn kann skil á. Og ekki
nóg með þetta heldur eru bæj-
arfélög farin í keppni hvert við
annað um kaup á gjaldþrota út-
gerðum með kvóta.
Á síðasta ári lagði Horna-
fjarðarbær fram 100 milljónir
króna í útgerðarfyrirtæki stað-
arins, Borgey. Það fé virðist
glatað, enda tapaði fýrirtækið
182 milljónum króna á síðasta
ári og samkvæmt upplýsingum
fjölmiðla eru skuldir þess 1.300
milljónir króna og eigið fé að-
eins 2,5%, sem þýðir í raun að
eigið fé er ekkert. Þessar 100
milljónir eru 90% af útsvars-
tekjum bæjarins, að því er ffam
kemur í DV síðastliðinn mánu-
dag. Auðvitað vakti ekki annað
fyrir forráðamönnum bæjarins
en að renna styrkari stoðum
undir atvinnulífið, en djarf-
mannlega var teflt. Sú spuming
hlýtur að vera áleitin hvort ekki
hefði verið hægt að verja þess-
um 100 milljónum betur en gert
var. Aðeins Hornfirðingar geta
svarað þeirri spurningu eða leit-
að svara við henni hjá bæjar-
stjórnarmönnum.
Þeir á Höfn eru ekki einu
sveitarstjórnarmennirnir sem
leggja ffam fjármuni og ábyrgð-
ir bæjarbúa í atvinnufýrirtæki,
sem ættu í eðlilegu landi að vera
í eigu einstaklinga og samtaka
þeirra og rekin á þeirra ábyrgð.
Langt í frá. Flest sveitarfélög
taka þátt og veita fjárhagslega
ábyrgð til fyrirtækja hvort held-
ur er í sjávarútvegi eða öðrum
greinum. En nú eru sveitarfélög
einnig farin að yfirbjóða hvert
annað. Ég minnist þess ekki að
þau hafi áður tekið beint eða
óbeint þátt í keppni við annað
sveitarfélag, sem berst fyrir lífi
sínu, um að ná eignum gjald-
þrota fyrirtækis.
Skiptastjórar þrotabús Einars
FJÖLMIÐLAR
Hannes gefurfjölmiðlunum
9,9995fyrir Hrafnsmálið
Það fór lágt að fjölmiðlarnir í
landinu þreyttu sérstakt próf
hjá Hannesi Hólmsteini Gissur-
arsyni nokkrar undanfarnar
vikur. Það kom ekki í ljós fyrr
en í fyrradag að Hannes birti
einkunnir sínar í kjallaragrein í
DV. Ef einhver tæki mark á
skoðunum Hannesar á fjölmiðl-
um yrði þessa þriðjudags sjálf-
sagt minnst lengi sem sigurdags
blaðamanna. Ur öllum þeim
dálkkílómetrum sem skrifaðir
hafa verið um Hrafnsmálið og
úr öllum þeim klukkutímum
sem hefur verið út- og sjón-
varpað fann Hannes fjögur
dæmi sem voru aðfinnsluverð. í
raun voru dæmin aðeins þrjú
þar sem fjórða dæmið komst
aldrei í loftið (það fjallaði um
löngun Sigrúnar Stefánsdóttur
til að taka viðtal við Hrafn
Gunnlaugsson eftir að hafa
klappað stjómarandstæðingum
lof í lófa fyrir ræður sínar um
Hrafh niðrá þingi).
Aðfinnslurnar þrjár, sem
urðu að fjölmiðlaefni, falla í
skaut Rtkissjónvarpinu, DV og
PRESSUNNI.
Hannes skammar Ríkissjón-
varpiö fyrir að hafa ekki sýnt
fagnaðarlæti opinberra starfs-
manna á þingpöllum þegar
greint var frá utandagskrárum-
ræðunni um ráðningu Hrafris.
Hannes segir þetta fólk hafa
verið að brjóta stjómarskrána í
vinnutímanum með því að
trufla hið friðheilaga Alþingi að
störfum. Ég er sammála Hann-
esi um að lætin á þingpöllum
hafi verið fféttnæm. Ekki vegna
þess að ég vilji vita hver var í
vinnunni og hver ekki, því þótt
ég greiði þessu fólki laun vil ég
ekki banna þvf að láta í ljós
skoðanir sínar. Ég tel heldur
ekki að fréttin hafi legið í
hryðjuverkum hinna opinberm
starfsmanna gegn friðhelgi
þingsins. Hins vegar hefði verið
forvitnilegt að sjá hvaða starfs-
menn Ríkissjónvarpsins mættu
á þingpafla. Það hefði sagt sína
sögu um andstöðuna við ráðn-
„Seinni ár hefur
Hannes gefist upp á
hugmyndunum og
snúið sér að því að
verja vini sína; Dav-
íð, Hrafn, Reagan og
aðra sjálfstœðis-
menn, oft meira af
vilja en mœtti.
Greinin í DV ber vott um það. Hún segir
ekkert umframmistöðujjölmiðla. Hún er
hins vegar nothœf til falleinkunnar á
þjóðfélagsrýninn Hannes. “
ingu Hrafns. Ég hefði því birt
svipmynd af pöllunum ef ég
væri Helgi Már Arthúrsson. Ég
er hins vegar ekki Helgi Már og
ég tel Helga Má ekki verri fyrir
það. Öfugt við Hannes, sem gef-
ur honum falleinkunn fyrir að
vera ekki Hannes.
DV svaraði sjálff á þriðjudag-
inn aðfinnslum Hannesar út af
frétt blaðsins um ágreining inn-
an þingflokks sjálfstæðismanna.
Samkvæmt DV las Hannes eitt-
hvað út úr fféttinni sem ekki var
þar.
Hannes skammar síðan
PRESSUNA fyrir að hafa ekki
spurt sig álits á endurráðningu
Hrafns. Honum fannst of marg-
ir þeirra sem spurðir voru álits
vera andsnúnir þessari ráðn-
ingu. Ef ég man rétt leitaði
PRESSAN álits hjá einum
þrettán mönnum. Aðeins fimm
treystu sér til að svara og var
enginn þeirra kátur með ráðn-
inguna. Þannig var það og ekk-
ert við því að gera. Ef Hannes
væri ég hefði hann sjálfsagt
spurt sjálfan sig fimm sinum
um álit á ráðningunni og fengið
út almennan fögnuð og tíu
þumla upp. En Hannes er ekki
ég. Og ég er ekki Hannes — svo
það liggi ljóst fyrir.
Seinni aðfinnsla Hannesar
gagnvart PRESSUNNI snerist
um skussa annars vegar og
skussana hins vegar. Hannes
býr til samsæriskenningu um
að PRESSAN sé að vega að
Hrafni með því að setja skuss-
arnir í fýrirsögn þegar Hrafn
sagði skussar í viðtali. Ég skil
ekki kenninguna og get því ekki
svarið hana af mér.
Þegar ég var ungur maður
dáðist ég eins og aðrir menn að
Hannesi. Hann var óþreytandi
við að afhjúpa hugsanavillur í
pólitíkinni sem áratugum sam-
an höfðu verið álitnar heilagur
sannleikur. Seinni ár hefur
Hannes gefist upp á hugmynd-
unum og snúið sér að því að
verja vini sína; Davíð, Hrafn,
Reagan og aðra sjálfstæðis-
menn, oft meira af vilja en
mætti.
Greinin í DV ber vott um
það. Hún segir ekkert um
frammistöðu fjölmiðla. Hún er
hins vegar nothæf til fallein-
kunnar á þjóðfélagsrýninn
Hannes.
Gunnar Smári Egilsson
„Guðmundur Árni Stef-
ánsson, bœjarstjóri í
Hafnarfirði, segir raun-
ar í samtali við Morg-
unblaðið að bærinn sé
víkjandi hluthafi, hvað
svo sem það merkir, og
því sé hér ekki um neina
bœjarútgerð að rœða.“
Guðfmnssonar hf. á Bolungar-
vík hafa fengið leyfi veðhafa til
að ganga til samninga um sölu á
tveimur togurum búsins til
hæstbjóðanda. Annars vegar er
það Grindavíkurbær og hins
vegar hlutafélag sem á að stofha
með þátttöku Hafnarfjarðar-
bæjar. Guðmundur Árni Stef-
ánsson, bæjarstjóri í Hafnar-
firði, segir raunar í samtali við
Morgunblaðið að bærinn sé
víkjandi hluthafi, hvað svo sem
það merkir, og því sé hér ekki
um neina bæjarútgerð að ræða.
Hvort sem það er rétt eða ekki
hlýtur sama ástæða að liggja að
baki tilboðunum tveimur sem
Grindavíkurbær og Hafnar-
fjarðarbær standa að, þ.e. að
efla atvinnulíf staðanna. Áuðvit-
að verða ekki til fleiri ný störf
við það að flytja tvö skip frá
Vestfjörðum til suðvestur-
hornsins, heldur færast þau að-
eins frá einum fjórðungi til ann-
ars (þótt ekki verði lagt mat á
hvort sunnanmönnum tekst
betur til við reksturinn en þeim
á Bolungarvík). En það er ekki
skemmtUeg tilhugsun að sjá út-
gerð færast frá einum stað til
annars fýrir tilstilli opinberra
aðila og skiptir þá engu hvort
um er að ræða sveitarfélög eða
ríkið. Höfum við virkilega ekk-
ert lært af reynslunni?______
Höfundur er framkvæmdastjóri
Almennq bókafélagsins..
Á UPPLEIÐ
KRISTJÁN JÓHANNSS0N
SÖNGVARI
Nú þegar AP hefur gert hann
að arftaka Pavarottis og
Domingos mun það loða við
hann endalaust — eða þar
til einhver dregur upp ungan
söngvara og segir hann arf-
taka Kristjáns.
ÓLAFUR RAGNAR GRÍMSS0N
F0RMAÐUR ALÞÝÐUBANDA-
LAGSINS
Hann hlýturað eiga ein-
hvern þátt í kosningasigri
Jeltsíns, einsog hann hefur
átt hlut í kosningasigrum
Clintons og annarra erlendra
sigurvegara.
VIÐAR EGGERTSS0N
LEIKHÚSSTJÓRI
Nú er þessi
utanveltu-
leikhús-
maðurorð-
inn leik-
hússtjóri.
Viðar
beygði sig
aldrei und-
ir atvinnuleikhúsin og fær nú
atvinnuleikhús til að beygja
aðsínumhugmyndum.
Á NIÐURLEIÐ \
BENEDIKT
DAVÍÐSSON
F0RSETIASÍ
Það er eitt-
hvað svo
púkalegtað
skríða efturtil
ríkisstjórnarinnar og biðja
um tilboðið sem hann hafn-
aði með reisn fyrir tveimur
vikum.
ÁRNIJ0HNSEN
ÞINGMAÐUR
Nú vill þess
virðingarfirrti
þingmaður
auka vinsældir
sínar með því
að pissa utan í
Erró og fá skatt-
pening til að
kaupa af honum verk. Við
Reykvíkingar horfum fram á
að þurfa að punga út tveim-
ur milljörðum í Erró-safn og
segjum: Ekki meir, ekki meir.
ÓLAFURG. EINARSS0N
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
Það er
sama
hvern
hann ræð-
ur; það
verður
alltaf eitt-
hvertve-
sen. Ólaf-
urréðHeimi ogallirvita
hvernig það endaði. Ólafur
réð Hrafn og menn hafa ekki
jafnað sig á því ennþá. Og Ól-
afur réð Guðmund Magnús-
son þjóðminjavörð og nú eru
bátarnirbrunnir.