Pressan - 29.04.1993, Side 18

18 PRESSAN
BÁG FRAMMISTAÐA
Fimmtudagurinn 29. apríi 1993
Lífið kemur
með kaffif
Það sagði mér einhver
um daginn að kaffistof-
an á Kjarvalsstöðum
hefði skánað heil
ósköp. Það er gott.
Kaffistofan í Listasafni
Islands er víst hreint
ágæt líka. Og það er
ekki síður gott. Þeg
ar Listasafnið var í
Þjóðminjasafninu
var þar engin
kaffistofa. Fólk
skoðaði þá ís-
lenska myndlist
án þess að
geta hresst
sig á kaffi. Eftir
að listasafnið
flutti í bæ-
inn og fékk kaffistofu hefur
fólk almennt orðið ánægðara
með safnið og myndlistina.
Það fer hins vegar enginn í
Þjóðminjasafnið fremur en
fyrri daginn — nema þá
börn í skyidunámi. Sama er
. að segja um Kjarvalsstaði. Eft-
ir að kaffistofan batnaði er
fólkglaðara.
Á þetta er bent í tilefni af
áhyggjum fólks af miðbænum
og lífinu þar og dauðanum.
Flestallar verslanir eru flúnar
úr Kvosinni og upp í Kringlu.
Það fer því enginn í verslunar-
hugleiðingum í Kvosina. Það
eina sem eftir er í Kvosinni er
Alþingi (er í um tíu húsum),
bankar (í um fjórum húsum)
dómstólarnir (í einu húsi),
stjórnarráðið (í um þremur
- húsum), borgarskrifstofur (í
um tveimur húsum) og svo
ýmiskonar starfsemi önnur (i
restinni af húsunum). Fyrir ut-
an nokkra leiktækjasali er
ekki mikið líf í þessum síðast-
töldu húsum, utan hvað nokk-
ur kaffihús, veitingahús og
— barir blómstra með ágætum.
Gallinn við þetta, það er mið-
bæinn, er að annars vegar
höfum við þingið, dómsalina
og bankana og hins vegar
kaffihúsin og barina. Þótt
þetta tvennt sé í sama bæjar-
hlutanum er það sitthvor
hluturinn. Þegar maður fær
sér kaffi á kaffistofunni á Kjar-
valsstöðum heldur fólk að
hann sé að skoða myndiist. Ef
sami maður fær sér kaffi niðri í
bæ veit fólk að hann er að
slæpast.
Lausnin á dauðanum í mið-
bænum er því ef til vill sú að
þingið, dómstólarnir, bank-
arnir, bæjarskrifstofurnar og
allar hinar stofnanirnar opni
kaffistofur sínar fyrir almenn-
ingi. Þá gæti maður sest inn á
skrifstofur fjárlaganefndar í
Austurstræti, fengið sér sérri-
tertu og kakó og fylgst með
sveitarstjórnarmönnum
grenja út styrk til hafnarfram-
kvæmda. Eins væri hægt að
tylla sér á kaffistofuna í gamla
Útvegsbankahúsinu og fylgj-
ast með góðu skilnaðarmáli
og gæða sér á hjónabands-
sælu með. Opnar kaffistofur
og opnir fundir hjá Reykjavík-
urborg hefðu svipuð áhrif.
Fólk kæmi með lif í miðbæinn
og umræður um sveitarstjórn-
armál yrðu líflegri — meðal
almennings. Það má búast við
að þeir sem koma biðjandi á
fundi fjárveitingavaldsins hjá
ríki og borg væru ekki jafn-
upplitsdjarfir ef þeir þyrftu að
krjúpa í augsýn almennings.
*'Tvífarar
Atidrei Lavrov er markmaður í rússneska landsliðinu í
handbolta. Hann er alltaft vörn. Staða hans erþannig
að sókn kemur ekki til greina. Þegar aðrir sœkjafram
situr hann eftir, tilbúinn að verjast. Gunnlaugur Stef-
ánsson er landsbyggðarþingmaður krata. Hann er líka
alltafí vöm. Þegarfélagar hans afþéttbýlissvœðunum
sœkjafram ogheimta niðurskurð áframlögum til land-
búnaðarþarf Gunnlaugur að verjaþaðfyrirsínu heima-
fólki. Hann hefur aldreifceri á sókn. Þess vegna er hann
orð.inn alvegeins ogLavrov.
Raunávöxtun hlutabráfa 1992 neikvæð um 14 prósent
hjá 28 fyrirtækjum
SALA HLUIABREFA HRUNDI
UM EINN MILLJARD
Hlutabréfí Eimskip, Flugleiðum og olíufélögunum hreyfðust
varla í fyrra, Fátt bendir til að árið í ár verði betra.
Talið er að sala verð-
bréfafyrirtækja á hluta-
bréfum hafi dregist sam-
an um nærri 1 milljarð
króna á síðasta ári. Tölur
yfir afkomu helstu fyrir-
tækja á Verðbréfaþingi
og opnum tilboðsmark-
aði benda til mjög nei-
kvæðrar ávöxtunar
hlutabréfa í heildina séð,
en á milli ára versnaði af-
koma sömu fyrirtækja
um nálægt 66 prósentum
í heild. Fátt bendir til
þess að á yfirstandandi
ári fari hagur fyrirtækj-
anna batnandi svo um
muni eða að staða hluta-
bréfa batni í samkeppn-
inni við önnur verðbréf.
Raunávöxtun
jákvæð hjá S en
neikvæð njá 23
fyrírtækjum
Samkvæmt tölum
Kaupþings og Talna-
könnunar yfir raun-
ávöxtun hlutabréfa í 28
fyrirtækjum var árið í
fyrra sérlega óhagstætt
eigendum hlutabréfa. Af
28 fyrirtækjum sýndu
aðeins 5 jákvæða raun-
ávöxtun; Tollvöru-
geymslan, Marel, Olís,
Essó og Hlutabréfasjóður
Norðurlands. Raun-
ávöxtun hlutabréfa í
þessum félögum var að
meðaltali liðlega 20 pró-
sent.
Hins vegar sýndu 23
fyrirtæki neikvæða raun-
ávöxtun hlutabréfa, að
meðaltali 14 prósent í
mínus, en allt frá mínus
Marel
Olís
Esso
Hlutabr. Norðurl.
Jarbboranir
Ehf. Verslunarb.
Hltbrsj. Auðlind
Síldarvinnslan
ísl. hlutabrsj.
Skeljungur
Hlutbrsj. VÍB
Grandi
H. Böövarsson
Eimskip
Sæplast
HMARKS-vísitalan
Alm.hlutbrsj.
Útgerðarf. Akureyringa
Sjóvá-Almennar
Hlutabréfasjóðurinn
Flugleiðir
Skagstrendingur
íslandsbanki
Ehf. Iðnaðarb.
Hampiöjan
Ehf. Alþýðubankans
Ármannsfell
i------------1-
30%
2 prósentum hjá Jarðborunum
og 2,8 prósentum hjá Eignar-
haldsfélagi Verslunarbankans
niður í mínus 49,8 prósent hjá
Ármannsfelli. önnur fyrirtæki
sem sýndu neikvæða raun-
ávöxtun yfir meðaltali voru Sjó-
vá-Almennar (- 15,9 prósent),
Hlutabréfasjóðurinn (- 16,4)
Flugleiðir (- 17,1), Skagstrend-
ingur (- 18,9), Eignarhaldsfélag
Iðnaðarbankans (- 20,9),
Hampiðjan (- 22,8) og Eignar-
haldsfélag Alþýðubankans
(-29,1). f heild var raunávöxtun
hlutabréfa hjá þessum 28 fyrir-
tækjum neikvæð um 7,6 pró-
sent.
Könnun PRESSUNNAR á
afkomu 20 fyrirtækja á Verð-
bréfaþingi og opnum tilboðs-
markaði sýnir hagnað hjá 14
fyrirtækjum upp á 920 milljónir
en tap hjá 6 fyrirtækjum upp á
600 milljónir. Hjá sömu 20 fyr-
irtækjum versnaði heildaraf-
koman milli ára um nálægt 900
milljónum.
Ástandið verður lítt
betraárið 1993
í ofangreindum hópi 20 fyrir-
tækja á verðbréfamörkuðum er
aðeins að finna tvö fyrirtæki í
sjávarútvegi, Granda og Útgerð-
arfélag Akureyringa. Staðreynd-
in er sú að flestöll útgerðar- og
fiskvinnslufyrirtæki voru rekin
með tilfinnanlegu tapi. ÚA
sýndi að vísu smávægilegan
hagnað en tap Granda varð 156
miBjónir samkvæmt samstæðu-
reikningi. Af öðrum útvegsfyr-
irtækjum sem töpuðu verulega
á síðasta ári má nefna Árnes hf.,
með 241 milljónar króna tap,
Haförninn, 106 milljónir, og
Skagstrending, 75 milljónir.
Fátt bendir til þess að hagur
útgerðarfyrirtækja fari batnandi
og hið sama á við um önnur
helstu fyrirtæki. Hjá Eimskipa-
félaginu drógust rekstrartekjur
saman um 11 prósent á síðasta
ári og á þessu ári er búist við 4
til 5 prósenta samdrætti magns
í innflutningi og stöðnun í út-
flutningi. Flugleiðir standa á
tímamótum eftir miklar fjár-
„Menn verða að
horfa til 10 til 20
ára"
Olíufélögin hafa yfirleitt get-
að staðið af sér allar sveiflur, en
um þessar mundir hafa erfið-
leikar fyrirtækja í sjávarútvegi
talsverð áhrif á rekstur olíufé-
laganna og má búast við aukn-
um afskriftum. Sömu erfiðleik-
ar munu bitna á fyrirtækjum
eins og Hampiðjunni, Marel og
Sæplasti. Rekstrarafkoma Sjó-
vár-Almennra og Vátryggingar-
félagsins batnaði nokkuð á síð-
asta ári með fækkun slysa og
tjóna, en fyrstu tölur þessa árs
benda til fjölgunar tjóna á ný.
í heild er því ekki að sjá bjart-
ari tíð framundan fyrir áhuga-
aðila um hlutabréfakaup, en
undantekningar eru að sjálf-
sögðu til. Og á það ber að líta að
hlutabréfakaup eru langtíma-
fjárfesting. „Það er viðbúið að
það verði alltaf sveiflur og það
örvæntir enginn þótt árið í fyrra
hafi verið slakt. Hlutabréfa-
markaðurinn á eftir að vaxa. Ég
legg á það áherslu að við erum
ekki að tala um skammtímafjár-
festingu, menn verða að hafa
þolinmæði og horfa til 10 til 20
ára að lágmarki. Það er ekki
marktækt að skoða síðustu 12
mánuðina,“ segir til að mynda
Elvar Guðjónsson hjá Kaup-
þingi.
Og vissulega segja tölur um
raunávöxtun hlutabréfa á síð-
asta ári takmarkaða sögu. Hjá
12 þessara fyrirtækja var raun-
ávöxtunin þannig neikvæð um
8,5 prósent að meðaltali, en á
sama tíma var heildararðsemi af
reglulegum rekstri sömu fyrir-
tækja jákvæð um 4,2 prósent að
meðaltali og arðsemi eigin fjár
sömu fyrirtækja jákvæð um 3
prósent að meðaltali.
festingar, en fjármagnsgjöld
verða áffam mikil og ætlunin er
að spara 500 milljónir á næstu
tveimur árum. íslandsbanki
keppist við að afskrifa útlán og
afkoma bankans í náinni fram-
tíð ræðst af þrýstingnum um
lækkun vaxta og minnkun
vaxtamunar.
Það fór því saman á síðasta
ári versnandi afkoma fyrirtækj-
anna og hrun í sölu og gengi
hlutabréfa. Með afkomu fyrir-
tækjanna er þó ekki öll sagan
sögð, því útkoman hefði orðið
talsvert verri — og þar með
arðsemin — ef ekki hefðu kom-
ið til sérstakar stjórnvaldsað-
gerðir eins og afhám aðstöðu-
gjalds og lækkun skatthlutfalls
úr 45 í 39 prósent. Ef tekið er
dæmi má nefna að lækkun að-
stöðugjalds þýddi um 57 millj-
óna króna „spamað“ fyrir Eim-
skipafélagið og lækkun skatt-
hlutfallsins um 88 milljóna
króna „sparnað". Ef ekki hefði
komið til þessa hefði ársreikn-
ingur fyrirtækisins sýnt tap upp
á 185 til 190 milljónir í stað taps
upp á 41 milljón. Sömu aðgerðir
minnkuðu tap Flugleiða úr um
210 milljónum niður í 134 millj-
HELGIK. HJÁLMSS0N forstjóri
Tollvörugeymslunnar, sem
sýndi hvað besta ávöxtun á
nýliðnu ári; 33 prósent.
Hagnaður 5,5 prósent af
veltu. Langstærsti hluthafi
er Eimskipafélagið með
34,3 prósent hlutafjár, en
fjórði stærstur er Albert
Guðmundsson sendiherra.
Verulegur samdrátt-
ur/söfu hlutabréfa
Sem fyrr segir drógúst hluta-
bréfakaup saman um nærri
milljarð á síðasta ári og væri sú
tala reyndar nokkru hærri ef
ekki væri fyrir drjúga sölu í ein-
stökum fyrirtækjum, einkum í
íslandsbanka og t.d. Jarðborun-
umhf.
Hjá öðrum helstu fyrirtækj-
um landsins var um hrun í
hlutabréfasölu að ræða. Árið
1991 seldust þannig hlutabréf í
Eimskipafélaginu fyrir 333
milljónir hjá verðbréfafyrirtækj-
um en fyrir aðeins 82 milljónir í
fyrra. Enn meira hrun varð hjá
Flugleiðum; salan fór úr 343
milljónum niður í 25 milljónir
og hjá olíufélögunum þremur
fór heildarsalan úr 654 milljón-
um niður í 99 milljónir og var
raunávöxtunin þó einna hæst
hjá einmitt olíufélögunum.
ÁRMANN ÖRN ÁRMANNSS0N
forstjóri Ármannsfells.
Gengi hlutabréfa Ármanns-
fells hrundi úr 2,4 í 1,2 og
raunávöxtun bréfanna var
neikvæð um nær 50 pró-
sent. Þrátt fyrir það var
greiddur út 4 prósenta arð-
ur.
GUNNARSVAVARSSON for-
stjóri Hampiðjunnar. Raun-
ávöxtun hlutabréfa varð,
þrátt fyrir hagnað, neikvæð
um nær 23 prósent í fyrra
og yfir 10 prósent árið áður.
Næstu tvö ár þar á undan
var ávöxtunin í kringum
núllið.
Friörík Þór Guðmundsson
HÖRÐUR SlGURGESTSSON for-
stjóri Eimskips og stjórnar-
formaður Flugleiða. Til
samans töpuðu fyrirtækin
175 milljónum, en 512
milljónum fyrirskatta og
óreglulega liði. Raunávöxt-
un hlutabréfa Flugleiða var
neikvæðum 17,1 prósent
og Eimskips um 9,5 pró-
sent.