Tíminn Sunnudagsblað - 19.08.1962, Blaðsíða 15

Mannslífin voru ekki í háu gengi, Þeir, sem féllu frá, voru möglunarlaust færSir til greftrunar, og það hvarflaði að fáum.
að mörg banameinin væru sjálfskaparviti.
á þennan voöa, og beinir því hisp-
urslaust til Schierbecks landlæknis,
að honum sé skyldast að ganga fram
fyrir skjöldu. En ef til vill hefur
ráðið nokkru um það, hvenær séra
Ólafur greip pennann, að hann var
um þessar mundir að flytjast brott
úr Holtaþingum vestur að Arnar-
bæli, því að óefað hefur hann kallað
yfir sig reiði hinna sjúku manna og
skylduliðs þeirra, er fyrir alla muni
vildi í lengstu lög dyljast ógæfu sinn-
ar, eftir því sem kostur var.
V.
Gíeínar séra Ólafs Ólafssonar rösk
uðu ekki til muna svefnró ráðamanna
í landinu. Þeir ypptu öxlum yfir bráð
læti austanprestsins. Sumum kann
að hafa þótt þær ungæðislegt frum-
hlaup. En samt dró til tíðinda ein-
mitt sömu misserin.
í bæjarspítalanum í Kaupmanna-
höfn starfaði ungur aðstoðarlæknir,
Eðvarð Ehlers, sérfræðingur um húð
sjúkdóma og kynsjúkdóma. Faðir
hans hafði verið borgarstjóri í Kaup
mannahöfn og beitt sér fyrir breyttu
skipulagi borgarinnar við misjafna
dóma samtíðarinnar og látið lítt á
sig bíta, þótt hann sætti aðkasti fyrir
það, er hann taldi nauðsynlegt að
gera. Sonurinn var óragur sem faðir-
inn og ef til vill nokkuð ógætinn og
lét margt fjúka, hvort sem öðrum
líkaði betur eða verr. Áhugi hans
beindist að holdsveiki, og hélt hann
eindregið fram þeirri kenningu, að
hún væri sóttnæm. Gerðist hann síð-
ar heimskunnur brautryðjandi um
holdsveikivarnir og andaðist heiðri
krýndur árið 1937. Þá hafði hann í
ellefu ár getað glatt sig við stórridd-
arakross íslenzku fálkaorðunnar — ef
hann hefur ekki brosað góðlátlega að
því, hve síðkomin var þökk íslend-
inga fyrir það verk, sem hann vann
í þeirra þágu.
Nú skipaðist svo, að þessi ungi
læknir réðst til íslandsferðar sum-
arið 1894 með stuðningi dönsku
stjórnarinnar til þess að rannsaka hér
útbreiðslu holdsveiki og leita úrræða
til þess að vinna bug á henni. Var
koma hans boðuð með löngum fyrir-
vara og sjúklingum ráðlagt að sækja
hans fund.
Ehlers mun þegar hafa látið sig
dreyma um mikil afrek i íslandsför-
inni, og hafði hann í huga dæmi
tveggja lækna, sem áður höfðu verið
sendir þangað og getið sér mikinn
orðstír. Það voru þeir Pétur Anton
Schleisner og Haraldur Krabbe.
Schleisner kom til Vestmannaeyja
árið 1847 til þess að leita ráða gegn
ginklofa þeim, er deyddi mikinn hluta
allra barna, er þar fæddust.Þóttlækna
vísindin hefðu þá ekki hugboð um
sýkla og þaðan af síður veirur, komst
Schleisner að þeirri niðurstöðu, að
barnadauðinn stafaði af óhreinlegri
meðferð á naflastreng barnanna. —
Hann kom á fót fæð'ingarstofnun í
Vestmannaeyjum, þar sem kennt var,
hversu verjast mátti ginklofanum.
Við það tók alveg fyrir barnadauð-
ann af völdum hans. Schleisner hafði
létt af Vestmannaeyjum hinum
þyngstu álögum, er lengi hafði legið
sem mara á fólki þar.
Krabbe kom hingað árið 1883 þeirra
erinda að rannsaka sullaveikina, sem
þjakaði íslendinga svo mjög, að Jón
landlæknir Þorsteinsson ætlaði, að
sjöundi hver íslendingur hefði ein-
hvern tima kennt hennar. Annar land
læknirl Jónas Jónasson, taldi þetta
þó stórlega ýkt og áleit, að einn af
hverjum sex tugum væri sullaveik-
ur.
Krabbe staðfesti með rækilegum
tilraunum, það sem reyndar var vit-
að áður, hverjir væru sýkingarhættir
sullaveikinnar. Egg úr smávöxnum
bandormi, sem dafnaði í þörmum
hunda, barst frá þeim í menn og
skepnur (sauðfé og nautgripi), og ollu
þeir sullum. Hundarnir átu sollin líf-
færi sláturdýra á blóðvelli og fóstruðu
síðan bandorma. Þegar Krabbe hafði
fundið, að bandormar voru svo tíðir
59 s
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ