Tíminn Sunnudagsblað - 22.03.1964, Blaðsíða 4

VII.
Hallgrímur á Dunkárbakka og bræð
ur hans höfðu ekki gert samning
sinn við Jón Kolbeinsson og Óia
Steinbach, er stórmenni heims hóf-
ust handa um að greiða veg Höfða-
borgararfsins til viðtakenda á íslandi.
Þegar kansellíið danska fékk bréf
Bjarna amtmanns, fól það þeirri
stjórnardeild Dana, er fór með utan-
ríkismál, að snúa sér til danska sendi-
herrans í Lundúnum, hins írskkynj-
aða Vestur-Indíamanns, von Bourke
Hann mátti kunna nokkur skil á ís-
lendingum, því að hann var talinn
hafa áorkað því við friðargerðina í
Kiel í janúarmánuði 1814, að Dan-
ir neyddust ekki til þess að láta ís-
land og Grænland af hendi við Eng-
lendinga eins og Noreg við Svía.
Það var í byrjun febrúarmánaðar
1828 að von Bourke fékk arfamálið
i hendur utanríkisráðherra Englend-
inga, John William Ward, greifa af
Dudley- Flýtti hann sér að koma því
af sér til nýlendumálaráðherrans, er
óðar sneri sér til Lowryboles, lancl-
stjóra í Höfðaborg, sem krafði skipta-
ráðendur borgarinnar um svör. Þar
með var málið komið á leiðarenda að
sinni, enda var nú komið fram á mitt
ár 1829.
Það kom upp úr dúrnum, að emb-
ættismennirnir í Höfðaborg höfðu
þegar gert hreint fyrir sínum dyrum.
Dánarbú Björns Magnússonar hafði
verið tekið til meðferðar skömmu eft.
ir andlát hans, eignir þess seldar og
allar lögmætar kröfur greiddar. Sá
hét J.J. Smuts, sem þar kom mest vi'ð
sögu — nafn, sem ekki kemur ókunn
uglega fyrir sjónir þeim, er minnast
atburða, sem gerðust í Suður-Afríka
löngu síðar. Vafalaust hefur húseign
Björns ekki selzt tyllsta verði, þar eð
fljótlega varð að standa skil á
greiðslu, og mikil afföli hafa orðið
á fé því, sem hann átti i útlánum.
Kostnaður við sölu og skiptameðferð
varð líka mikill, og loks komu menn
hver af öðrum með reikninga og kröf
ui á dánarbúið — líkkistusmiður, graf
ari, prentari, úrsmiður, matsölukerJ-
ing, skattheimtumaður og margir aðr
ir. Jafnvel ambáttin R'akel fékk tutt-
ugu og fjóra dali út úr búinu. Með
þessum hætti urðu það 4224 dalir,
sem drógust frá eignum Björns, og
eru þá raunar taldar með hinar ríf-
legu dánargjafir hans.
Þegar skiptaráðandinn hafði gert
landstjóranum rækilega grein fyrir
þessu öllu og beðið hann fyrir þaj
skilaboð til Dalamanna, að þeir, sera
Björn arfleiddi, yrðu að sanna erfða-
rétt sinn og veita einhverjum manni,
búsettum í Höfðaborg, umboð til þess
að veita peningunum viðtöku og kvitta
fyrir þá, hófu bréfin för sína að nýju
frá einu tignarmenninu til annars
Þegar þau komu til Lundúna, höfðu
orðið þar stjórnarskipti. Nýr maður
var orðinn utanríkisráðherra, engu
tignari hinum fyrri: Georg Gordon,
jarl af Aberdeen- Og þó að honum
væri kærast að sýsla við rannsóknir
á forngrískri menningu, var hann
skylduræknari en svo, að skjölin við-
víkjandi arfinum eftir Björn frá Hlíð
strönduðu í ráðuneyti hans. í janúar
mánuði 1830 skrifaði hann danska
sendiherranum bréf, sem hófst á
þessa leið:
„Aberdeen lávarður sendir her.-a
von Bourke kveðju sína og nýtur hér
með þess heiðurs, með tilvísun til
skrifaðrar nótu greifans af Dudley
hinn 28. dag janúarmánaðar 1828,
sem bað um greinargerð um dánarbú
Björns Magnússonar frá íslandi, að
senda von Bourke, sendinerra Hans
hátignar, Danakonungs, í Lundúnum
bréf frá nýlendumálaráðuneytinu
með skilríkjum, sem sýna löglegan
rétt erfingjanna til arfsins“.
Og nú var leiðin greið til Kaup-
mannahafnar.
VIII.
Sitthvað hafði borið til tíðinda á
íslandi á meðan þessu fór fram- Þeir
félagarnir, Jón Kolbeinsson og Óli
Steinbach, höfðu fljótt þótzt sjá
fram á, að tryggara væri að fela öt-
ulum manni í Kaupimannahöfn að
fylgja arfheimtunni eftir Völdu þeir
til þess umsvifamikinn kaupmann af
Gyðingaættum, J. F. Magnus, sem
vafalaust hefur verið þeim vel kunnur
frá fornu fari vegna ýcniss konar við-
skipta. En hérlendis tóku þeir sér
til lögfræðilegs ráðuneytis ungan lög
fræðing, Árna Þorsteinsson, sem
kom heim frá Danmörku að loknu
prófi árið 1829 og tók við Arnarstapa
umboði. Voru hér hæg heimatökin,
því að Árni var fóstursonur Jón Kol-
beinssonar. Kvæntist hann fáuim miss
erum síðar ekkju Óla Steinbachs, því
að hann átti skammt ólifað, er hcr
var komið — drukknaði við tíunda
mann í hákarlalegu síð vetrar 1831.
Ekki þótti Jóni Kolbeinssyni henta
að vera einn um hituna, þegar Ó!i
Steinbach var fallinn frá. Tók hann
nú þrjá menn að einhverju lcyti i
félag með sér um þetta brall: Pétur,
son sinn, og Staðarfellsbræður tvo,
Benedikt og Brynjólf Bogasyni, er
raunar voru jafnan kallaðir Bene-
dictsen. Brynjólfur hafði þá nýlokíð
prófi í Bessastaðaskóla og jafnskjótt
tekið að gefa sig að verzlun, en Bene
dikt sat úti í Kaupmannahöfn og
gegndi þar einhvers konar skatt-
heimtumannsembætti. Af því var
hann kallaður rúðumeistari hér á
landi.
IX.
Séra Friðrik Eggerz hælir sér af
því í ritum sínum, að hann hafi kennt
GULLIÐ FRA H0FÐAB0RG KOM LOKS TIL
landSins, en það var ekki hlaupið ad
ÞVÍ AÐ KNÝJA FRAM SKIPTI, JÖN KOLBEINS-
SON ÞYBBAÐIST VIÐ, UNZ EINN HLÍÐAR-
BRÆÐRANNA ANDAÐIST 0G SKIPTI URÐU
EKKILENGUR UMFLÚIN.
268
T I M I N N — SHNNUDAGSBLau