Tíminn Sunnudagsblað - 22.03.1964, Blaðsíða 9

Gestur Oddleifsson:
ÞEGAR ÉG STAL
BÁT VID BRÚARÁ
Ferð sú, er hér verður sagt frá, var
engin langferð, aðeins frá Langholts-
koti í Hrunamannahrepp að Haga í
Grímsnesi, og ekki ætlast ég til þess,
að hún verði talin neitt merkileg. En
sérstæð var hún og mér ógleymanleg.
Og af henni má þó sjá þann regin-
mun, sem er á því að ferðast milli
nálægra sveita nú eða var fyrir fimm-
tíu áx-um.
Þetta var nálægt miðjum október
1913. Eg var hjá foreldrum mínum í
Langholtskoti, réttra seytján ára. Eg
hafði farið tvær fjallferðir um haust-
ið, í fyrrasafn og eftirsafn, og svo
átti ég eftir að fara lestaferö til
Reykjavíkur, en nú stóðu yfir aðal-
sláturfjárrekstrar þangað. Það má
geta þess, að ég vandist snemma við
alls konar ferðalög, svo sem fjall-
ferðir, kaupstaðaferðir, læknisvitjan-
ir og sendiferðir margs konar. Til
þess lágu margar ástæður, svo sem
slæmt heilsufar föður míns þá á
tímabili, svo að hann kveinkaði sér
við ferðalögum, en vinnumann hafði
hann ekki ráð á að hafa. Og þar
sem ég var elztur okkar þriggja
bræðra, komu ferðalögin fyrst í minn
hlut. Það var líka síður en svo, að
ég teldist undan þeim þá. Yfirleitt
hafði ég gaman af að ferðast, og
venjulega gekk mér það furðuvel,
þótt það byggðist oft á velvilja og
fyrirgreiðslu samferðamanna, er
tóku mig að sér. Þó gat að sjálfsögðu
sitthvað óvænt borið að höndum, og
það eru þau atvik, sem sízt gleymast,
og þar í flokki er þessi litla ferða-
saga.
Það var dag einn að pabbi fékk
bréf frá Skúla Skúlasyni, mági sín-
um, en móðurbróður mínum, þá bú-
settum í Laugardal, síðar í Keflavík.
Og efni bréfsins var beiðni um að
nálgast frá séra Kjartani í Hruna —
ég mann nú ekki, hvort heldur það
voru peningar úr Sparisjóðnum Gull-
fossi, er prestur veitti forstöðu, eða
það voru einhver skjöl. Hitt man ég,
að fyrirferðin var aðeins sem sendi-
bréf. Jafnframt bað Skúli þess, að
maður væri sendur tiltekinn dag
gagngert með þetta að Haga í Gríms-
nesi, og þangað ætlaði hann svo að
koma til móts við sendimanninn á
báti yfir Apavatn frá Austurey. Eitt-
hvað hafði bréfinu seinkað, svo að
allt var að komast í eindaga, og hinn
tiltekni dagur var morgundagurinn.
Nú var brugðið hart við. Pabbi brá
sér að Hruna og rak erindið við séra
Kjartan. Hitt var ekkert vafamál, að
ég ætti að fara þessa sendiferð, enda
hafði ég áður íarið út í Laugardal.
Og svo var samin ferðaáætlun fyr-
ir mig um kvöldið, og voru mér að
sjálfsögðu lagðar ótal lífsreglur. Áætl
unin var í meginatriðum þessi: Eg
átti að fara ríðandi að Auðsholti, fá
hestinn geymdan þar til næsta dags,
en mig sjálfan ferjaðan yfir Hvítá.
Svo átti ég að ganga að Spóastöð-
um, fá þar flutning yfir Brúará, halda
svo að Haga, hitta Skúla frænda og
gista þar eina nótt — fara svo heim
daginn eftir sömu leið.
Sumarið 1913 var sunnan lands eitt
hið mesta óþurrkasumar, er elztu
menn þá töldu sig muna, og hélzt
sami rosinn til veturnótta, en þá
stytti upp með frosti. Þegar saga
þessi gerðist, voru því mýrar frost-
lausar og öll jörð svo vatnsfull sem
mest gat orðið og allar ár flug-
miklar. Þennan umrædda undirbún-
ingsdag var rigning, einnig næstu
nótt, og ekki tók betra við, er út var
litið að morgni ferðadagsins: Rigning
sem áður og þar við bættist suðaust-
anrok, ósvikið slagveður.
Nú var mest rætt um það, hvort
Litla-Laxá mundi verða reið. Til henn
ar sást að heiman, og hún var næsta
vatnsfallið — trúlegra þótti, að svo
væri. Svo er ekki að orðlengja það:
Eftir drjúgar bollaleggingar sezt ég
á hestbak og held út í óveðrið. Eg
sullaðist nú út yfir Geldingaholts-
mýri. Hún var æði vatnsfull, en það
setti ég ekkert fyrir mig — henni
var ég kunnugur. Svo kom ég að
Litlu-Laxá vestan Geldingaholts. Þar
var þá gott vað á henni, sem ég
þekkti vel. Eg sá strax að áin var
mjög mikil, en hélt hana þó r?iða
og lagði hiklaust í hana. Sú varð
líka raunin á, að ekki flaut yfir hjá
mér, en fast að því. Svo hélt ég sem
leið lá niður með ánni, en þá átti
ég eftir annað vatnsfall, áður en ég
kæmi að Auðsholti, en það var Stór-
ós. Honum var ég mjög lítið kunn-
ugur, en því fléira hafði ég heyrt
um hann talað og mjög á einn veg
— nefnilega, að hann væri stórhættu
legur, enda orðið stundum að slysi.
Vöð á Ósnum voru mjög misjöfn og
breytileg frá ári til árs. Það fór með-
al annars eftir því hvernig Hvítá
Gestur Oddleifsson
hagaði sér við ósmynnið. Stundum var
þar eyri og þá var vaðið auðvitað
þar, og svo vissi ég að átti að vera
nú. Hitt vissi ég líka, að eftir því
sem Hvítá var vatnsmeiri, var dýpra
í Ósnum. Eg sárkveið fyrir að fara
yfir Stórós. Þar kom enn eitt til:
Skömmu fyrir aldamótin var sett brú
á Stórós, er þótti mjög lofsvert og
þarft. Þá hafði Einar Brynjólfsson frá
Sóleyjarbakka ort vígsluljóð, trúlega
að fyrirmynd Hannesar Hafsteins, er
orti um Ölfusárbrú. Þessi ljóð voru
á margra vörum þar eystra í mínu
ungdæmi. Nú man ég aðeins upphaf-
ið á þeim. Það var svona:
Allir þekkja Ósinn stóra
Auðsholtsbænum hjá,
margan hefur manninn skelkað
meinvætturinn sá.
Þetta stef söng allt af í huga mér,
því að nú var brúin flotin af —
hafði farið sinn veg í stórflóði nokkru
áður en hér var komið — hún skelk-
aði mig sannarlega sú meinvættur.
Ekki dugði þó annað en bera sig
karlmannlega, og svo kom ég þá að
Stórósi. Jú — það stóð heima, þarna
vat eyri við ósmynnið, þótt nær flyti
nú yfir hana, og þarna var braut út í
vatnið. Þá var ekki um annað að
gera en láta slag standa, og yfir um
mjakaðist ég með hálfum huga. Feg-
inn var ég er vatnið var að bakl og
heldur var það grynnra en Laxá,
þó að Iitlu munaði.
Svo kðm ég að Auðsholti til Tóm-
asar í Vesturbænum, en hann hafði
ferjuna. Eg bar upp erindi mitt, bið
hann að gæta hestsins til morguns og
flytja mig yfir ána. Hann kveðst fús
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAB
273