Tíminn Sunnudagsblað - 29.08.1965, Síða 2

Lyngs í bing á grænni grund
glingra og syng við kútinn,
þvinga ég slyngan hófahund
hring í kringum Strútinn.
Varla fer milli mála, hvar þessi
staka muni orðin til, en hitt er
ekki fjarri sanni, að stundum hafi
það orðið talsvert hitamál, hver sé
höfundur hennar, og svo margir
eru tilnefndir, að varla ber nokkr-
um tveim saman um það, hver sé
hinn rétti höfundur téðrar stöku.
Roskinn bóndi í Hvítársíðu, er
hafði alið þar allan aldur sinn,
fullyrti það nýlega án umhugsun-
ar, að höfundur hennar væri Sig-
valdi Jónsson — kvaðst aldrei
hafa heyrt annað. Þetta mun þó
vera alger fjarstæða.
í seinni tíð munu einna flestir
hafa það fyrir satt, að höfundur-
inn hafi heitið Sigurður Eiríks-
son og eru svo staðfastir í sinni
trú, að þar verður engu um þokað.
Ekki mun hér gerð nein tilraun
til þess að sanna né afsanna, hver
sé höfundur vísunnar, en fyrir þá,
sem kynnu að vera ekki endanlega
staðfastir í sinni trú, má geta þess,
að nýlega heyrði ég færð að því
sterk rök', að eniginm þeirra, sem
oftast hafa verið orðaðir við höf-
undarréttinn, sé hinn rétti höf-
undur vísunnar.
Höfundaruglingur sem þessi er
mjög algengur og eðlilegur. Fólk
greip til visna við hin og önnur
tækifæri, þar sem þær áttu við.
Heyrðist einhver raula vísukorn
við Strútinn í áningarstað, var
ekki nema sjálfsagt, að viðstadd-
ur eignuðu honum hana, ef sá
hinn sami var áður uppvís að því
að -geta brugðið slíkri kunnáttu
fyrir sig. Allir lærðu strax vísuna
um Strútinn, og mátti því heyra
margan drukkinn hagyrðing fara
með hana sem sína eign, ef svo
bar undir.
*
Þorgeir Sveinn hefur maður
heitið og var Baldvinsson frá
Brimnesi í Skagafirði. Hann er
sagður hafa verið hagyrðing-
ur góður og drykkfelldur við hæfi.
Engu hélt hann til haga af vísum
sínum, sem fuku þó eins og skæða-
drífa, þegar vel lá á honum, og
eru áhöld um, hvort hann
hafi verið skrifandi, þrátt fyrir
góðar gáfur. Höfum við því lítið
af orðlist hans að segja.
Þorgeir Sveinn bjó lengi með
Ólöfu Helgadóttur grasalækni,
ættaðri frá Steig í Mýrdai. Hún
var alin upp _ á Lambastöðum í
Garði suður. Ólöf lærði fræði sín
hjá Þórunni Sigurðardóttur á Býj-
arskerjum, ömmu Erlings Filipp-
ussonar grasalæknis. Var Ólöf
þekkt víða um Suðurland vegna
kunnáttu sinnar — mun þó varla
hafa haft teljandi atvinnu af, en
fór víða um sveitir í heyskap og
aðra sumarvinnu, meðan hún
hafði þrek til.
Þegar sumarlíf á íslandi stóð í
fegurstum blóma og heiðalyngið
lyfti ilmandi hunangsbikar móti
ljósi og lofti, komst einnig hreyf-
ing á fábreytt mannlíf Suðurnesja.
Þurrabúðarfóik og þeir, sem
voru að einhverju sjáifra sín, létu
einkum frelsisþrá sína í ljós með
því að ríða hópum saman norðusr
í land og ráða sig þar í kaupa-
vinnu sumarlangt. Fór þetta fólk
dagfari og náttfari, en bældi sig
í farangri sínum um lágnættið,
meðan mófuglar þögðu — lét fyr-
irberast, þar sem hestar þess
fengu vatn og haga.
I tilhugalífi sínu fylltu
þau norðurreiðarflokkinn á sumr-
um, Ólöf grasakona og Þorgeir
\Sveinn. Orti hann þá um Ólöfu
sína:
Yfir fríðan foldarveg,
fargar kvíða úr minni,
tvinnahlíðin tíguleg
Toppu ríður sinni.
Þau hafa riðið Kaldadal á ferð-
um sínum og ef til vili náttað
sig hjá Strútnum. Er alls óvíst, að
skáldið hafi þá varið knöppum
áningartímanum til svefns, eink-
um hafi hann átt hýrgun á vasa-
pelanum.
En hvort sem það var í þeirri
sömu ferð eða einhverri annarri
seinna, þegar Ólöf hans var ekki
lengur nærtækast yrkisefni, þá er
því af kunnugum haldið fram, að
Þorgeir Sveinn hafi á norðurreið
til kaupavinnu ort hina langfrægu
stöku: Lyngs í bing á grænni
grund. Eru meðal annarra niðjar
Ólafar bornir fyrir því, að hann
sé hinn eini og sanni höfundur
hennar. Fylgir það sögunni, að
Valdi nokkur frá Kothúsum hafi
verið með í Strútsreið þessari,
heyrt og séð Þorgeir yrkja vís-
una, numið hana og skrifað.
Ólíklegt er, að Þorgeir hafi lát-
ið ferðafélaga sinn, Valda, eigna
honum vísuna, hafi hann aðeins
haft hana eftir öðrum. Þetta er
víst eina vísa Þorgeirs, sem kom-
izt hefur á blað fram að þessu,
en fáeinar hafa geymzt, og renna
þær stoðum undir það, að hann
hafi getað orð þessa.
Þegar þau Ólöf kynntust, átti
Þorgeir heima suður í Garði,
stundaði sjó og var formaður á
Meiðastöðum. Engum sögum fer
af kveðskap á þeim árum, enda
var löngum annað meira aðkall-
andi þar syðra en drabbast í
skáldskap. Síðar fluttust þau til
ísafjarðar og bjuggu þar um hríð,
eignuðust son er Bertel hét, en
dó ungur. Þetta vísukorn er um
soninn:
Hér er ávallt auðurinn,
ama stjá þótt finni,
litli, smái molinn minn
mömmu hjá er sinni.
Þegar Bertel var dáinn, yfirgaf
Þorgeir Sveinn Ólöfu. Fór hún þá
til Reykjavíkur og lagði stund á
Framhald á 776. síðu
Halldóra B. Björnsson tók saman
ÞÁTTUR UM ÞORGEIR SVEIN
770
T t M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ