Tíminn Sunnudagsblað - 29.08.1965, Blaðsíða 20

ífSvKvffi
Náttúrugripadeildín á heimssýningunni í París árið 1889,
En tilbreytingarleysið við uppstill-
ingar munanna var algjört: Fuglar,
steinar, spjótsoddar, — allt var
þetta sýnt með sama hætti, enginn
tilraun gerð til þess að láta hlutina
verka á áhorfandann á tilbreyting-
arríkan og lifandi hátt. Og eini mun-
ur stórra og iítilla safna var sá, að
hlutirnir voru fleiri í þeim stærri.
Telja verður mjög eðlilegt, að
fyrstu tilraunirnar til þess að skapa
lífræn áhrif með sýningu safnhluta,
væru gerðar í fugladeildum safn-
anna, því að teiknarar höfðu lengi
notað uppstoppaða fugla, sem kom-
ið var fyrir á trjágreinum, til þess
að teikna eftir. Fyrstu skrefin til
náttúrulíkingar á söfnum voru tekin
með því að setja fugl í sýningarskáp
og búa til gervigróður umhverfis
hann. í byrjun voru " þetta aðeins
smáfuglar og gróðurlíkingin frum-
stæð. En ekki leið á löngu, þar til
þessar eftirlíkingar urðu mjög góð-
ar. Þannig er til dæmis skýrt frá því
í tíðindum „The Ameriean Museum“
prið 1887, að á því ári hafi fugla-
safninu bætzt átján fuglar, sem sýnd-
ir voru með hreiðrum sínum og eggj-
um í náttúrulegu umhverfi með eins
nákvæmum og eðlilegum hætti og
mögulegt var. Þessi uppsetning í
eigu brezka safnsins í Suður-Kensing-
ton, og var hin fyrsta sinnar teg-
undar í Bandaríkjunum. Ein
af þessum uppsetningum er enn til,
þótt henni sé ekki útstillt tengur.
Tilraunir með stærri náttúrulík-
ingar voru líka að hefjast víða um
heim. Ein fyrsta uppstillinga af þessu
tagi var sýnd í París um 1860 og
var síðan um margra ára skeið í
„Bandaríska náttúrusögusafninu:“
Þessi uppstilling sýndi ljón ráðast
á mann á úlfalda. Henni var upp-
runalega komið fyrir í skáp með
fjórum glerveggjum. Nú hefur hún
verið endurgerð og mjög listilega
máluðu baksviði verið komið fyrir
í stað eins glerveggsins, og er hún
til sýnis í „Carnegie-safninu“ í Pitts-
burgh
Náttúrulíkingarnar urðu stærri
eftir því sem á leið og vinsældir
þeirra fóru vaxandi. Eru þær enn
ríkur þáttur í uppstillingu safngripa,
bæði þegar stór og smádýr eiga í
hlut. Ekki þarf mikið rúm til þess
að sýna iitla fugla í „náttúrulegu11
umhverfi sínu, en öðru máli gegnir,
þegar kemur að stærri skepnum, að
ekki sé minnzt á hinar geysistóru
beinagrindur risaeðlanna, sem settar
hafa verið upp í söfnum.Þegar um
svo stóra sýningargripi er að ræða,
er erfitt að sýna þá í hinu „náttúru-
lega“ umhverfi sínu nema í litlum
mæli.
Upp úr aldamótunum síðustu tók
sýningarfyrirkomulag að breytast á
marga lund: Sýningar, sem aðeins
tóku til ákveðins sviðs, urðu algeng-
ari, og þar af leiðir, að ýmsum sér-
söfnum var komið á fót. Verzlunar-
sýningar urðu líka mjög algengar,
og í öllum þessum tilfellum hafði
tilkoma raflýsingarinnar mikil áhrif.
í sýningargluggum stærri verzlana
tóku að sjást ýmiss konar eftirlíking-
ar. Var þar bæði um að ræða hluti
innan og utan dyra. Þetta voru í
fyrstu mjög frumstæðar eftirlíkingar,
sem áttu að gefa sýningarhlutnum
blæ raunveruleikans, — nokkrir stól-
ar, málaðir veggir, kristalvasi, og þar
fram eftir götunum. Síðan var sýn-
ingarbrúðum stillt inn í þetta um-
hverfi og hvítu rafljósi hellt yfir allt
saman. Samt sem áður leið langur
tími, þar til menn tóku að sýna hús-
gögn á sama hátt í verzlunarglugg-
um. Sýningargluggar voru um þess-
ar mundir flestir of litlir og óhægir
til þess að unnt væri að raða hús-
gögnum í þá, svo að minnt gæti á
raunverulegt umhverfi þeirra á heim-
ilum. Sama gildir í rauninni nú á
tímum: Fáir verzlunarstaðir geta
státað af slíkum húsakynnum, að
hægt sé að sýna raunverulegar heim-
ilis-eftirlíkingar. í flestum tilfellum
er reynt að láta lýsingu bæta úr
verstu vanköntum umhverfisins.
En á heimssýningunni í París aida-
mótaárið var sýnd stofa með full-
komnum húsbúnaði samkvæmt
ströngustu tízkukröfum sem þá voru
byrjaðar að láta á sér bæra i hús-
gagnasmíði. Stofan var opin á eina
hliðina, svo að veggir hennar voru
aðeins þrír, og um leið var áhorf-
andinn „utan dyra,“ — varð að láta
sér nægja að horfa á sýningarhlut-
ina, án þess að vera mitt á meðal
788
T t H I N N — SUNNUDAGSBLAÐ