Tíminn Sunnudagsblað - 28.08.1966, Page 11

SviðsbúnaSúr var jafnframt með
Bðrum hætti en verið hafði í New
York. í New York hafði sviðið verið
foemur eyðilegt, þótt fallegt gæti kall
izt, en í Lundúnum var sviðsmynd-
Jn víðfeðmari og áherzla lögð á það
áð sýna umhverfi húss Carbonehjón-
anna. Einnig hafði leikhúsið í Lun-
dúnum ráð á því að láta marga auka-
leikara koma fram í hlutverkum ná-
granna Eddies. Fólk er stöðugt á
jerli, og nú verður óvild Eddies á
Kodolpho skiljanlegri en fyrr. Fram-
|oma Rodolphos er ekki í samræmi
flð þau siðalögmál, sem Eddie hlitir.
Én Eddie er ekki einn um þessi siða-
lögmál — vinir hans, samstarfsmenn
pg nágrannar hlíta þeim líka. Þannig
þverfur hið „skrýtna“ í fari Eddies.
Jlann er hluti af umhverfi því, sem
hann hrærist í, ekki síður en undan-
tekning frá því. Áður hafði fólk fyllzt
ógn vegna hinnar yfirvofandi ógæfu,
ón nú var meðaumkun og undrun
Sbomin í staðinn. Loksins var unnt
áð syrgja Eddie Carbone.
Þá lætur Miller útrætt um hvert
^instakt verk, og að lokum setur
hann fram nokkrar almennar hug-
lelðingar um leiklist og leikritun.
Hann kveðst fyrst og fremst líta á
leikhúsið sem tæki til þess að valda
geðhrifum. Hann lítur á hluti eins
ðg form og stíl, sem tæki til þess
áð koma vissri reynslu á framfæri.
IÉnn getur Miller þess, að gagnrýn-
éndur hafi ausið hann meira lofi en
tithöfundur geti með sanngirni von-
ázt eftir og jafnframt fordæmt hann
íivo harkalega, að rithöfundur gæti
haldið, að ríða myndi sér að fullu
Leikrit á að vera skiljanlegt fólkl,
$em gætt er heilbrigðri skynsemi,
Sieldur Miller áfram. Og leikrit á
yrst og fremst að valda geðbrigðum
jneðal áhorfenda og knýta þannig
tiýja þræði manna á milli. — Þá segir
Míller, að í leikritun, þjóðfélagsvís-
índum, sálarfræði og trúarbrögðum
hafi sú skoðun verið lögð til grund-
yallar síðastliðna áratugi, að maður-
!nn mótist svo að segja eingöngu af
Umhverfi sínu og hvötum. f þessu
$ambandi víkur Miller enn að raun-
áæisstefnu og segir hana í sjálfu sér
ékki vera raunsannari en aðrar bók-
ínenntastefnur. Raunsæisstefan komi
éinungis kunnuglega fyrir sjónlr á
vorum tímum. Og hindri hún, að
menn leggi mat á lífið, verði hún
láta hana fyrir róða.
Miller getur þess, að sá, sem fæst
við leikritun, verði að vita deili á
hví, sem á undan er fengið á þessu
iviði. Hann telur forlagatrú ekki geta
samrýmzt leikritun, því að sú leik-
persóna geti trauðla þrifizt, sem mark
aður er bás frá upphafi. Vilji manns-
Ins verður að fá að koma í ljós. Mað-
úrinn er annað og meira en leik-
Soppur þeirra afla, sem á hann verka,
og aðeins er unnt að sjá hegðun
HORFT AF BRUNNI
Leikrit í tveimur þáttum, frum-
sýnt árið 1955. Sýnt í Þjóðleik-
húsinu árið 1957 (þýðandi dr.
Jakob Benediktsson, leikstjóri Lár-
us Pálsson).
Leikritið gerist í fátækrahverfi
í New York. Helzt persóna er
Eddie Carbone, hafnarverkamaður
af ítölskum ættum. Kona hans heit-
ir Beatrice, og Katrín, systurdóttir
Beatrirar og uppeldisdóttir þeirra.
býr hjá þeim. Sögumaður, sem
sagt hefur veríð, að gegni áþelcku
hlutverki og kórinn i grískum
harmleikjum, er lögmaðurinn Al-
fieri. — Tveir ítalskir frændur
Beatricar, bræðurnir Marco og
Rodolpho, hafa komizt inn í Banda
ríkin á ólöglegan hátt, og Carbone
hjónin hýsa þá. Þeir bræður fara
að vinna við höfnina. Marco er
maður að skapi Eddies. Hann send
ir mestallt kaup sitt heim til ítal-
íu, þar sem hann á berklaveik
börn. En um Rodolpho gegnir
öðru málí. Hann er glaðsinna og
söngvinn og ekki steyptur í sama
mót og hinir hafnarverkamennirn
ir. Brátt kemur að því, að þau
Katrín fella hugi saman. Eddie
verður óður og uppvægur, en
hann elur með sér dulda en
sterka ást á fósturdóttur sinni.
Beatrice hefur á hinn bóginn ekk-.
ert á móti Rodolpho. Eddie á tal
við Alfieri um þetta mál, kveður
Rodolpho vilja kvænast Katrínu
til þess eins að fá bandarískan
borgararétt, en lögmaðurinn segir
Eddie ekki geta aðhafzt neitt í
þessu efni.
Smám saman brýzt ýmislegt
fram, sem dulizt hefur í sálu Eddi-
es. Þar kemur að lyktum,
að hann tilkynnir yfirvöldunum
um hina ólöglegu innflytjendur
í húsi sínu. Þeir eru teknir hönd-
um, en Rodolpho getur kvænzt
Katrínu og öðlazt þannig banda-
rískan borgararétt. Marco verður
á hinn bóginn að hverfa úr landi.
— Hjónavígslan stendur fyrir dyr
um, og Marco, sem hrækt hafði
framan í Eddie við handtökuna,
kemur að húsi Carbonehjónanna.
Eddie vill, að hann biðji sig af-
sökunar, og það kemur til átaka
með þeim, og verður endirinn sá,
að Eddie hnígur dauður niður.
J
hans fyrir að vissu marki. Leikrit,
þar sem ekki er skyggnzt dýpra, er
ekki raunsönn eftirmynd veruleikans.
Ný bókmenntastefna mun sjá dags-
ins ljós, því að tekizt hefur að sam-
rýma forlagatrú og þversögn viljans.
Ef til er eitthvert eitt mark, sem
stefnt er að í öllum leikritunum i
þessari bók, segir Miller, þá er það
þessi uppgötvun og sönnun hennar
— að við erum sköpuð og þó meira
en það, sem skapaði okkur.
Heimild:
Arthur Miller: Collected Plays.
With an Introduction. London,
first published 1958.
ÞAÐ VILDI ÉG, AÐ
//
ÉG ÆTTIHVOLP ..."
Árin 1902 — 1905 var Sigurjón
Jónsson settur héraðslæknir í Mýra
héraði og bjó í Fíflholtum. Ráðskonu
hafði hann, er Daníela hét, forkur
mikill og orðhvöt. Hjá honum var og
ráðsmaður, hinn alþekkti meistari í
tilsvörum, Guðmundur Th., er seinna
átti heima í Rorgarnesi.
Ráðskona þessi hafði mjög horn
í síðu Guðmundar, og elduðu þau oft
grátt silfur. En ekki reið hún alltaf
feitum heesti af þeim fundum frekar
en aðrir, sem orðræður áttu við Guð-
mund.
I
Eitt sinn var hún að hella úr skál
um reiði sinnar yfir Guðmund, hafði
mörg og stór orð og var hávær.
Læknirinn var þar eigi fjarri, heyrir
hávaðann í kerlu og vill vita, hvað
á seyði sé. Þegar læknir kemur þar
að, sem orðasennan fór fram, þagnar
ráðskonan, en hann heyrir Guðmund
segja, eins og við sjálfan sig:
„Það vildi ég, að ýg ætti hvolp
undan henni Daníelu."
(Sögn Þórðar Þórðarsonar, veitinga
manns I Borgarnesi. Skráð af Birni
Jakobsayni.)
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
731